Асқарова Шахноза Камолидиновнанинг фан доктори (DSc) 
диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): 
“Алпомиш” достони инглизча таржимасининг лингвистик хусусиятлари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.DSc/Fil358.
Илмий маслаҳатчи: Қулмаматов Дўсмамат Саттарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Сиддиқова Ирода Абдузуҳуровна, филология фанлари доктори, профессор; Хомидов Хайрулла Худоёрович филология фанлари доктори, профессор; Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: “Алпомиш” достони аслиятида қўлланган лексик бирликларнинг структур-семантик, грамматик ва стилистик хусусийатларини инглизча таржимада берилишини тадқиқ этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
“Алпомиш” достони аслийати ва унинг инглизча таржима матнларини генеалогик-лингвопоетик шаклланиш жараёни ҳамда уларнинг текстологик ва лингвомаданий хусусиятлари назарий ва амалий жиҳатдан далилланган;
“Алпомиш” достони аслийати ва инглизча таржимасида қўлланган лексемаларнинг инвариантлари, уларнинг ўзаро изоморфик ва алломорфик корреляциялари, шунингдек, икки халқ миллий менталитетига хос интралингвистик ҳамда экстралингвистик детерминантлар ва этномаданий маркерлар аутентик материаллар асосида консептуал нуқтаи назардан очиб берилган;
“Алпомиш” достони аслийатида мавжуд ономастик, зоонимик ва фитонимик бирликларнинг структур-семантик хусусиятлари лингвопоетик мезонлар асосида тадқиқ этилиб, уларнинг инглиз тилига таржима жараёнидаги адекватив ва ноадекватив эквиваленсия даражалари, таржима стратегиясидаги ютуқ ва трансформацион камчиликлар аниқланиб, амалий коррексия механизмлари далилланган;
“Алпомиш” достони аслийатида қоълланган лексик бирликлар ва стилистик экспрессив воситалар унинг инглизча таржимасида эквивалентли ва эквиваленциз лексемаларнинг семантик даражалари асосида тадқиқ қилиниб, таржима сифатини оптималлаштиришнинг инновацион методологияси исботланган;
“Алпомиш” достони аслийатида ва унинг инглизча матнида учрайдиган стилистик воситалар – эпик клишеларнинг лингвопоетик транспозицияси ҳамда такрорларнинг фонетик, семантик ва грамматик инвариантларини тизимлаштириш орқали уларнинг лингво-прагматик хусусийатлари аниқланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Алпомиш” достони инглизча таржимасининг лингвистик хусусийатлари мавзусида олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
турли тизимли тилларнинг таржима муаммоларини бартараф этиш мақсадини коъзлаган ҳолда “Алпомиш” достонидаги такрорнинг инглизча таржималари, турлари, матндаги вазифалари тадқиқ этилган ҳамда оъзбек адабийотининг ривожланиш босқичлари асосланган ушбу диссертацийанинг илмий назарий хулосаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат оъзбек тили ва адабийоти университетининг 2017–2020-йилларга моължалланган ОТ-ФИ-030. “Оъзбек адабийоти тарихи” коъп жилдлик монографийани (7 жилдлик) чоп этишга моължалланган фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат оъзбек тили ва адабийоти университетининг 2024-йил 20-йанвардаги 04/1-156-сон маълумотномаси). Натижада, олинган хулосалар оъзбек адабийотининг этимологик, хронологик тасвирини йаратишга ҳамда уларда учраган такрорларни тоъғри қоъллашга хизмат қилган;
оъзбек халқ қаҳрамонлик достони “Алпомиш”нинг инглизча таржима матнида иштирок этган антропоним, зооним ва фитонимларнинг лексем хусусийатлари таҳлили, семантик, грамматик эквивалентлик муаммолари ҳамда стилистик воситалар таржимасининг мураккаб томонлари йоритилишига оид илмий натижа ва маълумотлардан Оъзбекистон йозувчилар уюшмасининг 2021–2023-йилларга моължалланган “Адабий доъстлик – абадий доъстлик” лойиҳасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Оъзбекистон Йозувчилар уюшмасининг 2023-йил 23-нойабрдаги 01-03/3123-сон маълумотномаси). Натижада, диссертацийа материаллари таржима асарларида аслийат маъноси ва ҳиссий рангини сақлаб қолиш масаласи, грамматик тузилиши, услуб ва луғатдаги оъзгаришлар сабабли турли тизимли тилларда қоълланган соъзлар, ибораларга муносиб муқобилларни топиш лозимлигини асослаш учун хизмат қилган;
халқ оғзаки ижодига оид ушбу достоннинг инглизча таржимасидаги лексик бирликларнинг эквивалентли ва эквиваленциз лексикада акс этиши, аслийатдаги назмий қисмларнинг таржимада тушиб қолиши каби муаммоларга берилган таклифлардан Оъзбекистон Республикаси Президентининг “Китоб маҳсулотларини нашр этиш ва тарқатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китобхонлик маданийатини ошириш ҳамда тарғиб қилиш боъйича комплекс чора-тадбирлар тоъғрисида”ги 2017-йил
13-сентйабрдаги ПҚ-3271-сон Қарори ҳамда Оъзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017-йил 6-нойабрдаги “Оъзбекистон Республикаси Фанлар академийаси Алишер Навоий номидаги Давлат адабийот музейи фаолийатини такомиллаштириш тоъғрисида”ги 891-сон Қарорида белгиланган вазифаларнинг ижросини таъминлаш мақсадида Алишер Навоий номидаги Давлат адабийот музейида йангидан ташкил этилайотган “Оъзбек халқ оғзаки ижодийоти” номли экспозицийа тақдимотида фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Фанлар академийаси Алишер Навоий номидаги Давлат адабийот музейининг 2024-йил 22-йанвардаги 14/1-сон маълумотномаси). Натижада, достон таржимасининг тоълиқ шакли экспозицийа тақдимотида инфокиоск шаклида хорижлик зийоратчиларга тақдим этилган, “Алпомиш” достони борасида маълумот бериш орқали хорижлик турист-зийоратчилар ва йош авлодга миллий-маънавий қадрийатларимизни етказиб беришда муҳим материал вазифасини оътаган;
“Алпомиш” достонини инглиз тилига таржима қилиш жарайонида унинг матнини лингвомаданий жиҳатдан тадқиқ қилишда 2020–2023-йилларда бажарилган ФЗ 201912099 “Оъзбек фолклорининг оъзбек ва инглиз тилларида вебсайти ва мултимедиа маҳсулотларини йаратиш” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Наманган давлат университетининг 2024-йил 5-йанвардаги 04-3246-сон маълумотномаси). Натижада, “Алпомиш” достони аслияти ва унинг инглизча таржимасида қоълланилган ономастик, зоонимик, фитонимик лексик бирликларнинг структур-семантик ва лингвомаданий хусусийатлари таҳлил этилиб, уларнинг ташқи ҳамда ички шакллари аниқланган, мазкур лойиҳа доирасида амалга оширилган “Алпомиш” достонининг инглизча таржима намунаси диссертацион тадқиқот жарайонидан олинган илмий маълумотлар билан бойитилган;
достон таржимасидаги эквивалентликнинг график, фонетик, морфологик ва синтактик хусусийатларини сийосий матнлар таржимасига тадбиқ қилиш юзасидан Швецийада жойлашган “Марказий Осийо Уюшмаси” Жамийатининг Оъзбекистондаги ваколатхонаси томонидан 2021–2023-йиллар давомида Оъзбекистонда фуқаролик жамийатини шакллантириш, демократик ислоҳотларни қоъллаб-қувватлаш ҳамда инсон ҳуқуқлари таъминланишини мониторинг қилиш мақсадида амалга оширилган ижтимоий лойиҳалар доирасида фойдаланилган (“Марказий Осийо Уюшмаси” жамийатининг Оъзбекистондаги ваколатхонаси томонидан тақдим этилган 2023-йил 11-сентйабрдаги 15-24-сон маълумотномаси). Натижада, лингвистик ва экстралингвистик омилларни оърганиш ва муқобил таржимасини аниқлаш сийосий анжуманлар, сийосий матнлар тузишда, чет эл манба ва ҳужжатлари таржималарида асл маънони сақлаб қолишга хизмат қилган.
“Алпомиш” достонининг оъзбек халқи миллий маданийатига қоъшган ҳиссаси, унинг Қ.Маъмуров томонидан амалга оширилган инглизча таржимасидаги лексик- семантик гуруҳларнинг лингвомаданий хусусийатлари ҳамда стилистик воситаларнинг таржимада акс этишига оид таклиф ва тавсийалардан 2022–2023-йилларда Оъзбекистон Миллий телерадиокомпанийаси “Оъзбекистон” телерадиоканали ДМда эфирга узатилган “Таълим ва тараққийот”, “Адабий жарайон” “Миллат ва маънавийат” номли дастурлар ссенарийсини таййорлашда фойдаланилди (Оъзбекистон Миллий телерадиокомпанийаси “Оъзбекистон” телерадиоканали ДМнинг 24-июл 2023-йилдаги 04-36-1125-сон маълумотномаси). Натижада, диссертацийада илгари сурилган маънавий-маърифий аҳамийатга эга илмий маълумотлардан фойдаланган ҳолда ташкил этилган дастурлар жамийатимизда мавжуд устувор йоъналишлар ва қадрийатлар жадал оъзгарайотган ҳозирги шароитда мослашувчан ижтимоий шахс ҳамда ундаги йангича тафаккурни шакллантиришга оид вазифаларни амалга оширишда муҳим аҳамийат касб этган.