Холбоева Азиза Ихтияровнанинг
диссертация ҳимоясисиз ихтиро патенти асосида
фан доктори (DSc) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Олтингугурт ва рух элементлари асосидаги органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептикларни олиш ва уларни ишлаб чиқиш технологиясини яратиш», 02.00.14 - Органик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.4.DSc/Т983.
Илмий маслаҳатчи: Тураев Хайит Худайназарович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, DSc.03/31.01.2023.К/Т.78.01
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлиигининг ихтирога патенти: “Ёғоч учун антипирен-антисептик олиш усули” (ИАП 07301), “Ёғочни ҳимояловчи антипирен-антисептик олиш усули” (ИАП 7621), “Антипирен-антисептик олиш усули” (ИАП 7896)
II. Тадқиқотнинг мақсади таркибида олтингугурт ва рух бўлган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотининг илмий янгилиги:
илк бор натрий тетрасулфид, рух оксиди, аммофос, уротропин асосида ёғоч учун антипирен-антисептик олиш усули ҳамда ёғочни ҳимояловчи антипирен-антисептиклар олинган (ИАП 07301) ва уларни синтез қилишнинг мақбул шароитлари аниқланган;
илк бор ортофосфат кислота, тиомочевина, борат кислота, рух оксид, катализатор (мис терефталат) ва акрил сополимерлари асосида ёғочни ҳимояловчи антипирен-антисептик олиш усулларига ихтиро патентлари (ИАП 7621 ва ИАП 7896) олинган ва синтез қилишнинг мақбул шароитлари аниқланган;
антипирен-антисептиклар билан ёғоч материалларини 40-50оC ҳароратларда модификациялашнинг мақбул нисбатлари ҳамда ёнғинга барқарорлиги масса йўқотилиши 4,6-5,2% га ёнғиндан ҳимоя гуруҳи – И га яхшиланганлиги исботланган;
янги таркибли ПС-3 маркали антипирен-антисептиклар билан модификацияланган ёғоч материллари ксилофаг термитларга қарши юқори токсик таъсирга эга бўлиб, самарадорлик кўрсаткичлари 25 кун ичида 93% гача биологик барқарорлиги яхшиланганлиги аниқланган;
таркибида рух бўлган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар билан полипропиленни модификациялаш натижасида ёнғинга чидамли ва биологик барқарор органик материаллар олинган;
таркибида олтингугурт ва рух бўлган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар олиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Таркибида олтингугурт ва рух бўлган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар синтези ва қўлланилиши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
маҳаллий хомашёлар натрий тетрасулфид, рух оксиди, аммофос ва уротропин асосида таркибида олтингугурт ва рух метали бўлган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар олиш технологияси “МАРК ФОРМЕЛЛЕ.ИТ” МЧЖ Ўзбекистон Белоруссия қўшма корхонасида ёғоч материаллар учун антипирен-антисептиклар олишда амалиётга жорий этилган (“МАРК ФОРМЕЛЛЕ.ИТ” МЧЖ Ўзбекистон Белоруссия қўшма корхонасининг 2025 йил 6 октябрдаги 18-сонли маълумотномаси). Натижада, маҳаллий хомашёлар асосида ёғоч қурилиш материаллари учун арзон ва самарали антипирен-антисептиклар олиш имконини берган;
ортофосфат кислота, тиомочевина, борат кислота, рух оксид асосида олинган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар “МАРК ФОРМЕЛЛЕ.ИТ” МЧЖ Ўзбекистон Белоруссия қўшма корхонасида ёғоч материалларнинг ёнғинга ва термитларга қарши барқарорлигини ошириш учун амалиётга жорий этилган (“МАРК ФОРМЕЛЛЕ.ИТ” МЧЖ Ўзбекистон Белоруссия қўшма корхонасининг 2025 йил 6 октябрдаги 18-сонли маълумотномаси). Натижада, олинган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар билан модификацияланган ёғоч материалларнинг биологик самарадорлигини ошириш ва физик-механик хоссаларини яхшилаш имконини берган;
синтез қилинган органо-ноорганик гибрид антипирен-антисептиклар “Азия КСП-Сифат” МЧЖ, “Марк Формелле.Ит” МЧЖ, КОЖ “Термиз ЎИЧК” МЧЖ, “Ҳеалтҳ Лине” МЧЖ ва “Олтинсой базалт қувур” МЧЖ корхоналарида ёғоч ҳамда полимер материалларга ишлов бериш учун қўлланилган (Ўзбекистон Қурилиш материаллари саноати корхоналари уюшмасининг 2025 йил 27 октябрдаги 02/15-3483-сонли маълумотномаси). Натижада, ёнғинбардошлиги бўйича И гуруҳга кирувчи ва биологик барқарорлиги 93% бўлган ёғоч ҳамда полимер қурилиш материаллар олиш имконини берган.