Жўраева Зилола Сайфиддин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув методикасини такомиллаштириш”, 13.00.08 − Мактабгача таълим ва тарбия назарияси ва методикаси ихтисослиги.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № B2023.2.PhD/Ped5349
Илмий раҳбар: Абдусаматова Наргиза Жамолдиновна педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат педагогика институти, PhD.03/27.09.2024.Ped.184.01
Расмий оппонентлар: Абдураҳимова Дилфуза Алиевна, Ўзбекистон Республикаси қуролли кучлар академияси профессори, п.ф.д.; Эркабоева Нигора Шерматовна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Мактабгача таълим ташкилотлари директор ва мутахассисларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
– мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг педагогик-психологик ҳусусиятлари ривожлантирувчи соҳаларда белгиланган компетенсияларга интеграцион ёндашув асосида тарбияланувчилар фаолиятини (таълимий фаолият, ўйин, меҳнат, мустақил фаолият) интеграциялаш босқичлари (мотивацион, когнитив, фаолиятли) да хулқ-атворни имитация ва идентификациялаш жараёнига устуворлик бериш асосида аниқлаштирилган;
– ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув асосида мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялаш жараёни мазмуни ҳаётий вазиятларда катталар ва тенгдошлари билан мулоқотда ахлоқ қоидалари ва меъёрларига риоя қилган ҳолда оʻзини тутиш билан богʻлиқ компетенсияларни таксономиклик даражаси натижавийлигини ҳисобга олиш асосида такомиллаштирилган;
– мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув методикасини такомиллаштириш модели илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қоʻйиладиган давлат талабларига мувофиқ ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув асосида ташкил этиладиган педагогик жараёнларга устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
– ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув асосида болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг методик шартлари бадиий, театр ва артпедагогиканинг имкониятларини кенгайтириш орқали болани холистик ривожланишини таъминлайдиган қоʻллаб-қувватловчи муҳит таъсирининг маданий мақбуллик жиҳатига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув методикасини такомиллаштириш” мавзусидаги тадқиқот асосида олинган натижалар қуйидаги ишларда жорий этилган:
Ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларга интеграцион ёндашув мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялаш бўйича тадқиқот натижалари асосида:
мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг педагогик-психологик ҳусусиятлари ривожлантирувчи соҳаларда белгиланган компетенсияларга интеграцион ёндашув асосида тарбияланувчилар фаолиятини (таълимий фаолият, ўйин, меҳнат, мустақил фаолият) интеграциялаш босқичлари (мотивацион, когнитив, фаолиятли) да хулқ-атворни имитация ва идентификациялаш жараёнига устуворлик беришга оид таклиф ва тавиялар 60110200–Мактабгача таълим бакалавриат йўналиши учун “Мактабгача таълимда қиёсий педагогика” номли ўқув қўлланмаси мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 29-сентябрдаги 89-03-5199-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак мактабгача таълим ташкилотлари педагогларида ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларга интеграцион ёндашув асосида мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда хорижий мамлакатлар тажрибаларидан фойдаланиш жараёни самарадорлигини оширишга эришилган;
ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув асосида мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялаш жараёни мазмуни ҳаётий вазиятларда катталар ва тенгдошлари билан мулоқотда ахлоқ қоидалари ва меъёрларига риоя қилган ҳолда оʻзини тутиш билан богʻлиқ компетенсияларни таксономиклик даражаси натижавийлигини ҳисобга олиш асосида такомиллаштишга доир таклиф ва тавсиялардан мактабгача таълим ташкилотларида таълим-тарбия жараёнини ташкил этишда фойдаланилган. (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2025-йил 10-июлдаги 03-33-1970-сон маълумотномаси). Натижада мактабгача ёшдаги болаларда маънавий-ахлоқий сифатларни шакллантириш самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув методикасини такомиллаштириш модели илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қоʻйиладиган давлат талабларига мувофиқ ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларига интеграцион ёндашув асосида ташкил этиладиган педагогик жараёнларга устуворлик беришга оид таклиф ва тавсиялардан мактабгача таълим ташкилотларида таълим-тарбия жараёнини давлат талаблари асосида интеграцион ёндашувда ташкил этишда фойдаланилган (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2025-йил 10-июлдаги 03-33-1970-сон маълумотномаси). Натижада мактабгача таълим ташкилотларида педагогик жараёнларни давлат талабларига мос равишда тизимлаштириш, тарбиячилар фаолиятини самарали ташкил этиш ва болаларнинг ҳар томонлама ривожланишига шароит яратишга хизмат қилган;
ривожлантирувчи соҳалар компетенсияларга интеграцион ёндашув асосида болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг методик шартлари бадиий, театр ва артпедагогиканинг имкониятларини кенгайтириш орқали болани холистик ривожланишини таъминлайдиган қоʻллаб-қувватловчи муҳит таъсирининг маданий мақбуллик жиҳатига устуворлик беришга доир амалий таклиф ва тавсиялардан А-ОТ-2021-419-сонли “Давлат ва нодавлат мактабгача таълим ташкилотларида инглиз тили ўқитувчиларининг касбий компетенсиясини ошириш курси учун электрон платформасини яратиш (ПресчооИПДП) мавзусидаги инновацион лойиҳа доирасида вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (2021-2022 йй.) номли амалий лойиҳа доирасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 20-июндаги 04/11-5163-сон маълумотномаси). Натижада мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда медиа тадбирлардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга хизмат қилган.