Хакимова Максадхон Дилшодбековнананинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Инглиз шэъриятида ғоявий-эстетик қарашларнинг ўзига хос жиҳатлари таҳлили (Ливерпул шоирлари ижоди асосида)” мавзусидаги 10.00.04 - Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти ихтисослиги бўйича
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Fil4379
Илмий раҳбар: Каримов Ривожиддин Гуломжонович филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат чет тиллари институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Исҳоқхон Ибрат номидаги Наманган давлат чет тиллари институти ҳузуридаги филология фанлари бўйича фалсафа доктори илмий даражасини берувчи PhD.03.05.05.2023.Fil.163.01. рақамли Илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: филология фанлари доктори (DSc), доцент Тўраева Баҳор Бахриддиновна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, профессор Турсунов Акмал Ҳамиджанович.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Ливерпул шоирлари ижодининг услубий ўзига хосликлари ва асарларининг бадиий-эстетик жиҳатларини таҳлил этиш орқали инглиз шеъриятида ғоявий-эстетик қарашларнинг ўзига хос жиҳатларини илмий-назарий асосда баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий йангилиги қуйидагилардан иборат:
тарихий-ижтимоий жараёнлар, замон ва ижодкор шахс муносабати, адабий муҳит ҳамда бадиий тафаккурдаги эврилишлар шеъриятда ғоявий-эстетик қарашларнинг ўзгариши ва поетик мазмун янгиланишнинг асосий омилларидан экани ХХ аср иккинчи ярми инглиз адабиётидаги жараёнлар контекстида очиб берилган;
Ливерпул шеъриятининг ижтимоий-тарихий шароит таъсирида юзага келгани ва ривожлангани, фалсафийлик ва халқчиллик шоирлар ижодининг инсонлар тақдири ва замондошлари тафаккури билан ҳамоҳанглигида акс этгани асосланган;
Адриан Ҳенри шеъриятида бадиий экспрессия ва социал таҳлил бирлиги, Рожер МакГаф ижодида замонавий-ижтимоий контекстдаги бадиий ифоданинг экспериментал ва инновацион шакллари ҳамда Брайн Петтен талқинида назм тафаккур ва ҳиссиёт унсурларининг уйғунлиги экани таҳлил қилинган ҳамда хулосалар далилланган;
ўз даврида жаҳон иқтисодий-ижтимоий ва маданий-маънавий майдонида юз берган воқеликларнинг инглиз шеъриятида акс этганлиги ҳамда халқчиллик ва соддалик каби жиҳатларнинг асосий планга чиққанлиги исботланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз шэъриятида ғоявий-эстетик қарашларнинг ўзига хос жиҳатлари таҳлили масаласига доир тадқиқотдан олинган натижалар қуйидаги ишларда жорий этилган:
тарихий-ижтимоий жараёнлар, замон ва ижодкор шахс муносабати, адабий муҳит ҳамда бадиий тафаккурдаги эврилишлар шеъриятда ғоявий-эстетик қарашларнинг ўзгариши ва поетик мазмун янгиланишнинг асосий омилларидан экани ХХ аср иккинчи ярми инглиз адабиётидаги жараёнлар контекстида очиб берилганлиги; ўз даврида жаҳон иқтисодий-ижтимоий ва маданий-маънавий майдонида юз берган воқеликларнинг инглиз шеъриятида акс этганлиги ҳамда халқчиллик ва соддалик каби жиҳатларнинг асосий планга чиққанлиги ҳақида олинган илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2017-2020 йилларда бажарилган ФА-ФИ-005 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” номли фундаментал лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2025-йил 6-февралдаги №56/2-сонли маълумотномаси);
Шарқ ва Ғарб ўртасидаги ўзига хос мавқейини акс эттирувчи ўзбек ва инглиз тиллари ҳамда шеъриятнинг мос уйғунлигини яратиш зарурати аниқланиб, Ливерпул шеъриятининг ижтимоий-тарихий шароит таъсирида юзага келгани ва ривожлангани, фалсафийлик ва халқчиллик шоирлар ижодининг инсонлар тақдири ва замондошлари тафаккури билан ҳамоҳанглигида акс этгани; Адриан Ҳенри шеъриятида бадиий экспрессия ва социал таҳлил бирлиги, Рогер МcГоугҳ ижодида замонавий-ижтимоий контекстдаги бадиий ифоданинг экспериментал ва инновацион шакллари ҳамда Бриан Паттен талқинида назм тафаккур ва ҳиссиёт унсурларининг уйғунлиги экани; жаҳон адабиётида инглиз шеъриятининг ўрганилиши натижасида ўзбек тилига кириб келаётган инглизча сўз ва атамаларнинг ўзбекча муқобилини сунъий интеллект асосида аниқлаш жараёнида фойдаланиш, баъзан ҳар икки тилдан ягона лексема яратиш ва уни тез тушунишга хизмат қилувчи умумий мулоқот тилини ҳосил қилишга омил бўлганлиги лойиҳанинг атамаларга оид илмий мазмунини бойитгани ҳақидаги илмий натижаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш марказида 2024–2025-йилда бажарилган АЛМ-202310132634 – рақамли “Янги сўз ва атамаларнинг ўзбекча муқобилини сунъий интеллект асосида автоматик тақдим қилувчи атамаcом.уз дастурий таъминоти платформаси ва мобил иловаларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш марказининг 2025-йил 10-февралдаги 310-сонли маълумотномаси);
Ливерпул шеъриятининг ижтимоий-тарихий шароит таъсирида юзага келгани ва ривожлангани, фалсафийлик ва халқчиллик шоирлар ижодининг инсонлар тақдири ва замондошлари тафаккури билан ҳамоҳанглигида акс этгани; Адриан Ҳенри шеъриятида бадиий экспрессия ва социал таҳлил бирлиги, Рогер МcГоугҳ ижодида замонавий-ижтимоий контекстдаги бадиий ифоданинг экспериментал ва инновацион шакллари ҳамда Бриан Паттен талқинида назм тафаккур ва ҳиссиёт унсурларининг уйғунлиги экани каби масалалар бўйича қатор илмий тадқиқотлар амалга оширилганлиги; тадқиқотда Ливерпул шоирлари ижоди асосида инглиз шеъриятида ғоявий-эстетик қарашларнинг ўзига хос жиҳатлари таҳлили орқали ўзбек адабиётшунослик илмини инглиз шеъриятининг янги ўрганилган қирралари билан яқиндан таништириш, мамлакатимиз жаҳон ҳамжамиятига интеграллашиб бораётган бугунги кунда юртимиз ва дунё халқлари ўртасидаги дўстлик ва ўзаро ҳамкорликни адабий алоқалар орқали янада мустаҳкамлаш ва тарғиб этиш каби мақсадлар Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон-24” ижодий бирлашмаси “Ўзбекистон” телерадиоканали ижодкорлари томонидан тайёрланган “Ўзбек шеърияти”, “Жаҳон адабиёти”, “Адабий жараён” дастурлари сенарийсининг 2024-йил 20-ноябр ва 18-декабр сонларида баён этилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон-24” ижодий бирлашмаси” давлат муассасасининг 2025-йил 11-февралдаги 05-09-163-сонли маълумотномаси);
диссертациянинг илмий натижалари, илмий таклиф ва тавсияларидан Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари академиясида 2021-2022 йилларда бажарилган “Ўзбек ҳарбий санъати тарихи” номли фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган. Жумладан, лойиҳа доирасида тадқиқотнинг ўз даврида жаҳон иқтисодий-ижтимоий ва маданий-маънавий майдонида юз берган воқеликларнинг инглиз шеъриятида акс этганлиги ҳамда халқчиллик ва соддалик каби жиҳатларнинг асосий планга чиққанлигига доир илмий натижалар жорийланган. Диссертация натижаларининг самарадорлиги ва улар асосида ишлаб чиқилган тавсияларнинг амалиётга тадбиқ этилиши юзасидан эришилган ижобий натижалар лойиҳа доирасида дастур ва қўлланмалар такомиллашувига хизмат қилган. (Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг 2025-йил 11-февралдаги 10/372-сонли маълумотномаси).
