Иргашев Анвар Фарходовичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Аҳолининг молиявий саводхонлигини оширишда молиявий сиёсатдан фойдаланиш истиқболлари”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.PhD/Iqt5409
Илмий раҳбар: Рахмонов Дилшоджон Алиджонович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент халқаро университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Кадирова Хадича Тураевна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор;
Хидиров Нодир Ғиёсалиевич, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистонда аҳоли молиявий саводхонлигини оширишда молиявий сиёсатдан фойдаланишга қаратилган устувор йўналишларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фуқароларга солиқлар тўланишини тушунтириб бориш ва уларда тасаввур уйғотиш орқали яқинларига пул ўтказмаларини амалга оширишда банк мобил иловасидан фойдаланишни 2,01 фоиз пунктга ошириши асосланган.
инсонларнинг та'лим олганлик даражасини ошириш асосида молиявий фирибгарликка алданиш эҳтимолини 65,2 фоизга камайтиришини инобатга олиш орқали молиявий фирибгарликка алданишни эҳтимоллигини камайтириш таклиф этилган.
микромолия хизматларидан фойдаланишда оиланинг умумий даромади ўртача 1 млн. сўмга ошиб бориши қимматбаҳо буюмларни сотиб олишда рационал молиявий қарорлар қабул қилишга мойиллик ҳолатларини ижобий ўзгартириш орқали инсонларнинг ортиқча харажатлардан ҳимоялаш асосланган.
давлат бюджети иқтисодиёт харажатларинининг молиявий хизматларга статистик ижобий таъсирини таъминлаш орқали аҳолининг молиявий хизматлардан фойдаланишини 6.6 бирликка ошириш асосида бюджет харажатлари самарадорлигини мустаҳкамлаш таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Аҳоли молиявий саводхонлигини оширишга қаратилган устуворликларини такомиллаштириш йўналишлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
фуқароларга солиқлар тўланишини тушунтириб бориш ва уларда тасаввур уйғотиш орқали яқинларига пул ўтказмаларини амалга оширишда банк мобил иловасидан фойдаланишни 2,01 фоиз пунктга ошириши таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025-йил 14-февралдаги “Аҳолини тадбиркорликка жалб қилиш ва бандлигини таъминлаш учун молиявий ёрдамлар ажратиш тизимини такомиллаштиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-64-сон қарорининг 27-банди в-хатбошиси ижросини таъминлашга хизмат қилади. (Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2025-йил 09 - сентябрдаги 01/00-03/09-542-сон маълумотномаси). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида аҳолининг солиқ амалиётини бажаришда рақамли имзодан фойдаланиши 2025-йилда ўтган йилга нисбатан 60 фоизга ошишига олиб келади.
инсонларнинг та'лим олганлик даражасини ошириш асосида молиявий фирибгарликка алданиш эҳтимолини 65,2 фоизга камайтиришини инобатга олиш орқали молиявий фирибгарликка алданишни эҳтимоллигини камайтириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025-йил 30-апрелдаги “Ахборот технологиялари ёрдамида содир этиладиган жиноятларга қарши курашиш фаолиятини янада кучайтиришга қаратилган чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-153-сон қарорининг 7-банди б-хатбошиси ижросини таъминлашга хизмат қилади. (Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2025-йил 09 - сентябрдаги 01/00-03/09-542-сон маълумотномаси). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида аҳолининг “молиявий пирамида” тузоқларига тушиб қолиши 2025 - йилда ўтган йилга нисбатан 45 фоизга пасайишига олиб келади.
микромолия хизматларидан фойдаланишда оиланинг умумий даромади ўртача 1 млн. сўмга ошиб бориши қимматбаҳо буюмларни сотиб олишда рационал молиявий қарорлар қабул қилишга мойиллик ҳолатларини ижобий ўзгартириш орқали инсонларнинг ортиқча харажатлардан ҳимоялаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025-йил 14-февралдаги “Аҳолини тадбиркорликка жалб қилиш ва бандлигини таъминлаш учун молиявий ёрдамлар ажратиш тизимини такомиллаштиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-64-сон қарорининг 2-банди д-хатбоши ижросини таъминлашга хизмат қилади. (Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2025-йил 09-сентябрдаги 01/00-03/09-542-сон маълумотномаси). Мазкур таклифларни амалиётга тадбиқ этиш орқали келгусида аҳолини кераксиз харажатлардан ҳимоялаш ўртача 8 фоизга ошишига эришилади.
давлат бюджетининг иқтисодиёт харажатларини бир бирликка ошириш орқали молиявий хизматларни 6.6 бирликка ўсишига эришиш асосида бюджет харажатлари самарадорлигини ошириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025-йил 14-февралдаги “Ўзбекистон Республикасининг «2025-йил учун Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджети тўғрисида»ги Қонуни ижросини таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-455-сон қарорининг 9-банди ижросини таъминлашда мазкур таклифни амалиётга жорий этиш орқали эришилади. (Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2025-йил 09-сентябрдаги 01/00-03/09-542-сон маълумотномаси). Натижада, бюжетнинг иқтисодиёт харажатларининг молиявий хизматларга ижобий таъсири 10 фоиздан ошишига эришиш мумкин.