Сейпуллаев азамат кутлимуратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Орол бўйи экотизими шароитидаги зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг этиопатогенези ва гуруҳли профилкатикаси”, 16.00.01.-Ҳайвонлар касалликлари диагностикаси, терапияси ва хирургияси, 16.00.02-Ҳайвонлар патологияси, онкологияси ва морфологияси. Ветеринария акушерлиги ва ҳайвонлар репродукцияси биотехникаси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/155
Илмий раҳбар: Юнусов Худайназар Бекназарович, биология фанлари доктори, профессор, Бакиров Бахтиёр, ветеринария фаналри доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети, DSc.06/30.12.2019.В.12.01.
Расмий оппонентлар: Эшбуриев Бахтиёр Маматкулович, ветеринария фанлари доктори, профессор; Турсагатов Жаҳонгир, ветеринария фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ветеринария илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Оролбўйи экотизими шароитидаги зотли қорамолларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг эртачи ташхис ҳамда гуруҳли олдини олишни чора тадбирлар мажмуйини ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Илк бор Қорақалпоғистон Республикасининг Орол бўйи ҳудудлари шароитидаги зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг тарқалиши ва иқтисодий зарари аниқланган;
Орол бўйи ҳудудлари шароитидаги зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг тупроқ шўрланиши ҳамда унинг эндемик хусусиятлари, шунингдек рацион тўйимсизлигига боғлиқ ҳолдаги сабаблари аниқланган;
Зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг асосан А-гиповитаминоз, остеодистрофия, гипомагниемия, гипомарганциемия, гипокобалтоз, гипокупороз каби яширин ҳамда клиник шаклларда кечиши, шунингдек суяклардаги патологик ўзгаришларни ифодаловчи симптомлари, гемоморфологик, гемобиокимёвий ва рентгенологик ўзгаришлари аниқланган;
Зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг ўзига хос клиник ва физиологик, гемоморфологик, гемобиокимёвий ва рентгенологик ўзгаришлар мажмуйини аниқлашга қаратилган эртачи ташхис усули ишлаб чиқилган;
Зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишлари сабабли рационни мутадиллаштириш, шунингдек монокалцийфосфат, тривит, витамин+минераллар, Э-селен ва Катозал-100 ни белгиланган миқдор ва тартибда ишлатишга асосланган гуруҳли олдини олиш усули ишлаб чиқилган;
Оролбўйи экотизими шароитларидаги зотли сигирларда витаминлар ва минерал моддалар алмашинуви бузулишларининг эртачи ташхис ва гуруҳли олдини олиш чора тадбирлари бўйича тавсиянома ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Орол бўйи шароитидаги парваришланаётган зотли сигирларнинг витамин ва минерал моддалар алмашинуви бузулишлари оқибатидаги келиб чиқадиган касалликларнинг сабабларини ўрганиш натижалари асосида:
«Орол бўйи шароитидаги қорамолларда витаминлар ва минераллар алмашинуви бузулишларининг гуруҳли профилкатикаси» бўйича тавсиянома ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикасининг Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2025.11-мартдаги 3-сонли маълумотномаси). Натижада ҳайвонларнинг витамин ва минерал моддалар алмашинуви бузулишлари оқибатида келиб чиқадиган касалликлар сабаблари, ривожланиши, кечиши, клиник белгиларини ўрганиш асосида эртачи диагностика усулларини ишлаб чиқишга эришилган;
«Орол бўйи шароитидаги қорамолларда витаминлар ва минераллар алмашинуви бузулишларининг гуруҳли профилактикаси» бўйича тавсиянома ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2025й. 20-майдаги 33/01-05-554-сонли маълумотномаси). Натижада зотли ҳайвонлар орасида учрайдиган витамин ва минерал моддалар алмашинуви бузулишлари оқибатида келиб чиқадиган касалликларни камайтиришга, ёш ҳайвонларнинг ўсишининг тезлашишига, сут маҳсулдорлигининг ўртача 3,6 литрга, туғилган бузоқларнинг тана вазнининг 3,2 кг га юқори бўлишига эришилган.