Рахимова Зулфия Аллаяровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маьлумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Репродуктив ёшдаги аёлларда аденомиоз ривожланишининг клиник-патогенетик асослари», 14.00.01 - Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/ Тib2616.
Илмий раҳбар: Муминова Зиёда Аброровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Каттаходжаева Махмуда Ҳамдамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Каримова Феруза Джавдатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади репродуктив ёшдаги аёлларда аденомиоз ривожланишининг клиник ва патогенетик жиҳатларини ўрганиш ва самарали эрта ташхислаш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бачадоннинг 3D ултратовуш текшируви орқали I даражали диффуз аденомиозли аёлларда бачадоннинг “ўтиш зонаси” ўлчами 5,2 мм дан ошади, II даражали аденомиозли аёлларда бу кўрсаткич 2,38 баробар юқори, III гуруҳда жараён кенг тарқалган беморларда эса “ўтиш зонаси” аниқланмаслиги ва аденомиознинг барча клиник гуруҳларда юқори даражада қон оқимининг резиcтентлиги кузатилган бўлиб, айниқса III даражали диффуз аденомиозда бачадон артериялари ҳавзасидаги кўрсаткичлар IRu 0,98 ± 0,01, IRa 0,68 ± 0,05, IRr 0,60 ± 0,03, IRb 0,58 ± 0,03 назорат гуруҳига нисбатан IRu 0,85 ± 0,12, IRa 0,66 ± 0,03, IRr 0,52 ± 0,01, IRb 0,502  ± 0,502 статистик жиҳатдан тубдан фарқ қилиши исботланган;
аденомиоз касаллиги ривожланишида ММP-9 гени А-8208 G полиморфозими III-даражали аденомиозда юқорилигини кўриш мумкин(ОR= 4.5; 95% Cl: 1.01-19.81; p<0,05), бу унинг касалликнинг оғир даражалари ривожланишида қўшган ҳиссасини кўрсатади, VGEF генида C-634G полиморфизмини вариантининг C аллели ва GC ва CC генотиплари касаллик ҳамма даражасида юқорилиги аденомиоз ривожланишининг патогенезга юқори хавф омили эканлиги исботланган;
кенг кўламли морфометрик тадқиқотлар ўзига хос хусусияти миометрийнинг “ўтиш зонасида” бир хил толали тузилмаларнинг кўплиги бўлиб, бу касалликнинг патогенезини тушунишга ёрдам беради, эндометрий без эпителийларининг миометрийга ўсиб кириш чуқурлиги тадқиқотда ўрганилган материалларда эндометрийнинг миометрийга чуқур ўсиб кириш ўчоқлари ўртача 9,55±15,6 ммни ташкил қилиши исботланган;
аденомиозда эндометрийдаги антиангиоген ва проангиоген ўсиш омиллари ўртасидаги номутаносиблик натижасида ангиогенезнинг автокрин регуляциясидаги ўзгаришлар ва қон томирларининг пролифератив фаоллигининг ошиши кузатилган, шунинг учун аденомиозда маҳаллий ангиогенез беморларда VGEF А концентрациясининг ошиши I даражали аденомиозда (102,5 ± 10,1 пг/мл) ва назорат гуруҳида нормал кўрсаткичлар (54,3 ± 12,5 пг/мл) статистик жиҳатдан сезиларли даражада юқори (p<0,05) бўлиб, бу ангиогенезнинг автокрин регуляциясидаги ўзгаришларни ва қон томир фаоллигининг ошиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тадқиқот репродуктив ёшдаги аденомиозли аёлларнинг инструментал, молекуляр-биологик, морфологик ва биокимёвий хусусиятларини аниқлаш ва баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: бачадоннинг 3D ултратовуш текшируви орқали I даражали диффуз аденомиозли аёлларда бачадоннинг “ўтиш зонаси” ўлчами 5,2ммдан ошади, II даражали аденомиозли аёлларда бу кўрсаткич 2,38 баробар юқори, 3 гуруҳда жараён кенг тарқалган беморларда эса “ўтиш зонаси” аниқланмаслиги ва аденомиознинг барча клиник гуруҳларда юқори даражада қон оқимининг резистентлиги кузатилган бўлиб, айниқса III даражали диффуз аденомиозда бачадон артериялари ҳавзасидаги кўрсаткичлар IRu 0,98 ± 0,01, IRa 0,68 ± 0,05, Irr 0,60 ± 0,03, IRb 0,58 ± 0,03 назорат гуруҳига нисбатан IRu 0,85 ± 0,12, IRa 0,66 ± 0,03, IRr 0,52 ± 0,01, IRb 0,502  ± 0,502 статистик жиҳатдан тубдан фарқ қилиши исботланганлиги Тошкент тиббиёт академиясининг муофиқлаштирилган эксперт кенгаши 2024 йил 13-майдаги №05-24/319-t сонли қарори билан тасдиқланган “Аденомиозни ноинвазив эрта диагностика усули” номли услубий тавсияномаси  таркибига киритилган ва Тошкент шаҳар 5-сон Туғруқ комплекси 10.07.2024 йилдаги №73-сонли ва РИО ва БСИАТМ Хоразм вилояти филиалининг 9.07.2024 йилдаги №87-сонли буйруқлари асосида амалиётга тадбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий - техник кенгашининг 10.12.2024 йилдаги №10/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: аденомиоз билан касалланган беморларда ултратовуш текшируви натижаларига кўра, эндометрийга туташган эхогенлик зонаси (“ўтиш зонаси”) ўлчаш орқали аёлларда эрта ноинвазив диагностика усулларининг жорий этилиши ташхис жараёнида қиммат ва инвазив текширувлардан воз кечиш имконияти пайдо бўлган, аденомиоз эрта ноинвазив ташхислаш мезони ишлаб чиқилган, ушбу мезон орқали касалликга эрта ноинвазив ташхислаш аденомиознинг биринчи даражасидаёқ аниқлаш, уни эрта консерватив даволаш ва касаллик симтомларини камайтирган. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотда аденомиоз касалилигини УТТ, Допплер, функционал стресс тест, биокимёвий усуллар касалликни эрта ноинвазив аниқ ташхис қўйиш мезонини ишлаб чиқиш орқали 125 нафар беморга аниқ ташхис қўйиш учун умумий ҳисобда бюджетдан ташқари 64750000 сўм маблағ иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: репродуктив ёшдаги беморларда ултратовуш текшируви натижаларига кўра, эндометрийга туташган эхогенлик зонаси (“ўтиш зонаси”) ўрганиш касалликни эрта ноинвазив ташхислаш аденомиознинг биринчи даражасидаёқ аниқлаш уни эрта консерватив даволаш ва касаллик симтомларини камайтиради ва ҳар бир бемор учун ўртача 518000 сўм маблағни тежаш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: аденомиоз касаллиги ривожланишида MMP-9 гени А-8208G полиморфозими III-даражали аденомиозда юқорилигини кўриш мумкин (ОR = 4.5; 95% Cl; 1.01-19.81; P<0,05), бу унинг касалликнинг оғир даражалари ривожланишида қўшган ҳиссасини кўрсатади, VGEF генида C-634G полиморфизмини вариантининг C аллели ва GC ва CC генотиплари касаллик ҳамма даражасида юқорилиги аденомиоз ривожланишининг патогенезга юқори хавф омили эканлиги исботланганлиги Тошкент тиббиёт академиясининг муофиқлаштирилган эксперт кенгаши 2024 йил 13-майдаги №05-24/319-t сонли қарори билан тасдиқланган “Аденомиозни ноинвазив эрта диагностика усули” номли услубий тавсияномаси Тошкент шаҳар 5-сон Туғруқ комплекси 10.07.2024 йилдаги №73-сонли ва РИО ва БСИАТМ Хоразм вилояти филиалининг 9.07.2024 йилдаги №87-сонли буйруқлари асосида амалиётга тадбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий–техник кенгашининг 10.12.2024 йилдаги №10/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: аденомиознинг ривожланишига мойиллик маълум ноқулай ирсий фонни яратадиган ген вариантлари аллелларга боғлиқлигини ўрганиш аёлларнинг репродуктив тизимининг ўрганишнинг янги ва истиқболли тадқиқот соҳасидир. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотда аденомиоз касалилигини УТТ, Допплер, функционал стресс тест, биокимёвий усуллар касалликга эрта ноинвазив аниқ ташхис қўйиш мезонини ишлаб чиқиш орқали 125 нафар беморга аниқ ташхис қўйиш учун умумий ҳисобда бюджетдан ташқари 64750000 сўм маблағ иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: аденомиознинг ривожланишига мойиллик маълум ноқулай ирсий фонни яратадиган ген вариантлари аллелларга боғлиқлигини ўрганиш ва ҳар бир бемор учун ўртача 518000 сўм маблағни тежаш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: кенг кўламли морфометрик тадқиқотлар ўзига хос хусусияти миометрийнинг "ўтиш зонасида" бир хил толали тузилмаларнинг кўплиги бўлиб, бу касалликнинг патогенезини тушунишга ёрдам беради, эндометрий без эпителийларининг миометрийга ўсиб кириш чуқурлиги тадқиқотда ўрганилган материалларда эндометрийнинг миометрийга чуқур ўсиб кириш ўчоқлари ўртача 9,55±15,6 ммни ташкил қилиши исботланганлиги Тошкент тиббиёт академиясининг муофиқлаштирилган эксперт кенгаши 2024 йил 13-майдаги №05-24/319-t сонли қарори билан тасдиқланган “Аденомиозни ноинвазив эрта диагностика усули” номли услубий тавсияномаси ва Тошкент шаҳар 5-сон Туғруқ комплекси 10.07.2024 йилдаги №73-сонли ва РИО ва БСИАТМ Хоразм вилояти филиалининг 9.07.2024 йилдаги №87-сонли буйруқлари асосида амалиётга тадбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий–техник кенгашининг 10.12.2024 йилдаги №10/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: турли сабабларга кўра қон кетишлар, эндометрийнинг аденоматоз гиперплазиясида ва бошқа сабаблар ампутация қилинган бачадон тўқимаси морфологик усулда ўрганилган ушбу тақиқот касалликнинг патогенетик жиҳатларини ўрганиш, ташхислаш ва даволашда янги усулларни ишлаб чиқишга имконият берган. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотда аденомиоз касалилигини УТТ, Допплер, функционал стресс тест, биокимёвий усуллар касалликга эрта ноинвазив аниқ ташхис қўйиш мезонини ишлаб чиқиш орқали 125 нафар беморга аниқ ташхис қўйиш учун умумий ҳисобда бюджетдан ташқари 64750000 сўм маблағ иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: бачадонни морфометрик ўрганиш оркали бачадоннинг “ўтиш зонаси” патогенетик жиҳатларини очиб берган ва ушбу усул ҳар бир бемор учун ўртача 518000 сўм маблағни тежаш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: аденомиозда эндометрийдаги антиангиоген ва проангиоген ўсиш омиллари ўртасидаги номутаносиблик натижасида ангиогенезнинг автокрин регуляциясидаги ўзгаришлар ва қон томирларининг пролифератив фаоллигнинг ошиши кузатилган, шунинг учун аденомиозда маҳаллий ангиогенез беморларда VGEF А концентрациясининг ошиши I даражали аденомиозда (102,5 ± 10,1 пг/мл) ва назорат гуруҳида нормал кўрсаткичлар (54,3 ± 12,5 пг/мл) статистик жиҳатдан сезиларли даражада юқори (p<0,05) бўлиб, бу ангиогенезнинг автокрин регуляциясидаги ўзгаришларни ва қон томир фаоллигининг ошишини исботланганлиги Тошкент тиббиёт академиясининг муофиқлаштирилган эксперт кенгаши 2024 йил 13-майдаги №05-24/319-t сонли қарори билан тасдиқланган “Аденомиозни ноинвазив эрта диагностика усули” номли услубий тавсияномаси ва Тошкент шаҳар 5-сон Туғруқ комплекси 10.07.2024 йилдаги №73-сонли ва РИО ва БСИАТМ Хоразм вилояти филиалининг 9.07.2024 йилдаги №87-сонли буйруқлари асосида амалиётга тадбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий–техник кенгашининг 10.12.2024 йилдаги №10/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: иммунофермент текширув учун биоматериал бачадон бўйни шиллиғидан олинган, ушбу усул оғриқсиз, инфекция юқиш эҳтимоли йўқ, ноинвазив, аденомиоз билан оғриган беморларда маҳаллий ангиогенез ҳолатини баҳолашда VGEF А концентрацияси 1-клиник гуруҳда 4-гуруҳдаги (назорат-1) меъёрий кўрсаткичларга нисбатан 1,88 мартага ошганлиги аниқланган. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотда аденомиоз касалилигини УТТ, Допплер, функционал стресс тест, биокимёвий усуллар касалликга эрта ноинвазив аниқ ташхис қўйиш мезонини ишлаб чиқиш орқали 125 нафар беморга аниқ ташхис қўйиш учун умумий ҳисобда бюджетдан ташқари 64750000 сўм маблағ иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: VGEF А ни бачадон бўйни шиллиғидан аниқлаш аденомиозли беморларда маҳаллий ангиогенез ҳолатини баҳолашда VGEF А концентрациясининг сезиларли даражада ошиши дастлаб 1-клиник гуруҳда (102,5 ± 10,1 пг/мл) бўлиб, 4-гуруҳ (назорат-1) меъёрий кўрсаткичлар (54,3 ± 12,5 пг/мл) статистик жиҳатдан сезиларли даражада ошганлиги аниқланган, ушбу кўрсаткич юқори аниқликка эгалиги сабабли амалиётга кенг тадбиқ этиш ва ҳар бир бемор учун ўртача 518000 сўм маблағни тежаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish