Ismatova Malika Muxiddinovnaning
fan doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Energetik ichimliklarning tuxumdon morfofunksional tuzulishiga,usmir kizlar reproduktiv tizimi xolatiga ta`sirini baxolash” 14.00.02 – Morfologiya; 14.00.01 - Akusherlik va ginekologiya (tibbiyot fanlari). 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/Tib3273.
Ilmiy rahbarlar: Teshaev Shuxrat Jumaevich, tibbiyot fanlari   doktori, professor; Dustova Nigora Kaxramonovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.  
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01. 
Rasmiy opponentlar: Zokirova Nargiza Baxodirovna, tibbiyot fanlari doktori; Ruzieva Nodira Xakimovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: S.D.Asfendiyarov nomidagi Kozokiston tibbiyot universiteti (Qozog‘iston Respublikasi).  
II. Tadqiqot maqsadi: energetik ichimliklar ta’sirida eksperimental kalamush tuxumdonlari morfofunksional o‘zgarishlarini hamda o‘smir yoshdagi qizlarda reproduktiv tizim gormonal holatini aniqlashdan iborat. 
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor energetik ichimliklarning qisqa muddat iste’mol qilgan tajriba kalamushlari tuxumdonlari devori shilliq qavatining hususiy plastinkasida limfotsitlarning diffuz to‘plami oshganligi kuzatilib, uzoq muddat iste’moli oqibatida esa tuxumdon qavati qalinligi va mikroqontomirlar devori qalinligi ko‘rsatkichlari nazorat guruhi kalamushlarnikiga nisbatan kamayganligi aniqlangan;
 energetik ichimliklarni uzoq muddat qabul qilish va biologik korreksiyalash sharoitida tuxumdonlar devori ichki qavati qalinligi mikroqontomirlarining devor qalinligi ko‘rsatkichlari sedana moyi iste’molidan keyin nazorat guruhi kalamushlari tuxumdonlari me’yor ko‘rsatkichlariga yaqinlashganligi aniqlangan; 
ilk bor ul`tratovush tekshiruvida energetik ichimliklarning o‘smir qizlar tuxumdonlari qavati qalinlashishiga, antral follikulalar soni kamayishi va follikulalarning kistoz atreziyasi belgilari paydo bo‘lishi aniqlangan;
 energetik ichimliklar tarkibiy qismlarining o‘smir qizlar gormonal muvozanatiga salbiy ta’siri, jumladan, muntazam ravishda energetik ichimliklarni iste’mol qiladigan qizlarda tuxumdonlarning ovarial rezervi kamayganligini ko‘rsatadigan anti-Myuller gormoni darajasining sezilarli pasayishi va hayz siklining ikkinchi bosqichida progesteron miqdorining kamayishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Keng qamrovli morfologik, immunokimyoviy, gormonal va ul`tratovush tekshiruvlari asosida energetik ichimliklarning tuxumdon morfofunksional tuzilishiga, o‘smir qizlar reproduktiv tizimi holatiga ta`sirini baholashda olingan ilmiy natijalar asosida: 
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor energetik ichimliklarning qisqa muddat iste’mol qilgan tajriba kalamushlari tuxumdonlari devori shilliq qavatining hususiy plastinkasida limfotsitlarning diffuz to‘plami oshganligi kuzatilib, uzoq muddat iste’moli oqibatida esa tuxumdon qavati qalinligi va mikroqontomirlar devori qalinligi ko‘rsatkichlari nazorat guruhi kalamushlarnikiga nisbatan kamayganligi aniqlangan. Energetik ichimliklarning tuxumdon morfofunksional tuzilishiga, o‘smir qizlar reproduktiv tizimi holatiga ta`sirini baholash ilmiy tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan va «Metod vivleniya morfofunksional`nix izmeneniy yaichnikov u kris posle vozdeystviya energeticheskix napitkov» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2025 yil 30 yanvardagi 25-m/1006-sonli ma’lumotnomasi) va o‘tqazilgan tadqiqotlar natijasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi patologik anatomiyasi byurosi bo‘yicha buyruq (25.05.2025 yildagi 19-son buyruk) va Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha buyruq (14.04.2025 yildagi 13-son buyruk) amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2025 yil 7 iyuldagi 21/59-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: tuzatish choralari energiya ichimliklari ta’siriga bog‘liq bo‘lgan o‘smirlarda reproduktiv buzilishlarni oldini olishda muhim ahamiyatga ega ekani isbotlandi. Follikulyar apparatning qisman tiklanishi va tuxumdonlarning tuzilmaviy parametrlarining mustahkamlanishi uzoq muddatli reproduktiv potensialni saqlashga xizmat qiladi, bu esa bepushtlik va endokrin kasalliklar xavfini kamaytiradi. Olingan ma’lumotlar o‘smirlar orasida sog‘lom turmush tarziga mas’uliyatli munosabatni shakllantirish uchun tushuntirish dasturlarini o‘tkazish zarurligini asoslaydi. Iqtisodiy samaradorligi tavsiya etilgan metodikalarni qo‘llash orkali dastlabki xarajatlarning 36% iqtisodiyotga tengdir. Bu ko‘rsatkich tibbiyot tizimi va bemorlar uchun moliyaviy yukni sezilarli darajada kamaytiradi.
ikkinchi ilmiy yangilik energetik ichimliklarni uzoq muddat qabul qilish va biologik korreksiyalash sharoitida tuxumdonlar devori ichki qavati qalinligi mikroqontomirlarining devor qalinligi ko‘rsatkichlari sedana moyi iste’molidan keyin nazorat guruhi kalamushlari tuxumdonlari me’yor ko‘rsatkichlariga yaqinlashganligi aniqlangan va «Metod vivleniya morfofunksional`nix izmeneniy yaichnikov u kris posle vozdeystviya energeticheskix napitkov» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2025 yil 30 yanvardagi 25-m/1006-sonli ma’lumotnomasi) va o‘tqazilgan tadqiqotlar natijasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi patologik anatomiyasi byurosi bo‘yicha buyruq (25.05.2025 yildagi 19-son buyruk) va Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha buyruq (14.04.2025 yildagi 13-son buyruk) amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2025 yil 7 iyuldagi 21/59-sonli xulos Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalari ko‘rsatdiki, qora sedana yog‘i bilan tuzatish tuxumdonlarning morfofunksional holatini mustahkamlashga yordam beradi. Follikullar atreziyasi sezilarli darajada kamaygani qayd etildi, stromal` fibroz kamaygan va tekaga quyoqning qatiqligi qisman tiklangan. Bu energiya ichimliklari ta’siri bilan kelib chiqqan degenerativ o‘zgarishlarning kamaygani va patologik jarayonlarning sekinlashishiga ishora qiladi, bu esa reproduktiv funksiyani saqlashga yordam beradi. Iqtisodiy samaradorligi tuzatish usuli bilan davolash xarajatlarini aniqlash Qora sedana yog‘i qo‘llanilishi bilan davolash xarajatlari quyidagicha kamayadi.
uchinchi ilmiy yangiligi ilk bor ul`tratovush tekshiruvida energetik ichimliklarning o‘smir qizlar tuxumdonlari qavati qalinlashishiga, antral follikulalar soni kamayishi va follikulalarning kistoz atreziyasi belgilari paydo bo‘lishi kuzatilgan va «Metod vivleniya morfofunksional`nix izmeneniy yaichnikov u kris posle vozdeystviya energeticheskix napitkov» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2025 yil 30 yanvardagi 25-m/1006-sonli ma’lumotnomasi) va o‘tqazilgan tadqiqotlar natijasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi patologik anatomiyasi byurosi bo‘yicha buyruq (25.05.2025 yildagi 19-son buyruk) va Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha buyruq (14.04.2025 yildagi 13-son buyruk) amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2025 yil 7 iyuldagi 21/59-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: tuzatish choralari energiya ichimliklari ta’siriga bog‘liq bo‘lgan o‘smirlarda reproduktiv buzilishlarni oldini olishda muhim ahamiyatga ega ekani isbotlandi. Follikulyar apparatning qisman tiklanishi va tuxumdonlarning tuzilmaviy parametrlarining mustahkamlanishi uzoq muddatli reproduktiv potensialni saqlashga xizmat qiladi. Iqtisodiy samaradorligi tuzatish usuli bilan davolash xarajatlarini aniqlash Qora sedana yog‘i qo‘llanilishi bilan davolash xarajatlari quyidagicha kamayadi. 
turtinchi ilmiy yangiligi energetik ichimliklar tarkibiy qismlarining o‘smir qizlar gormonal muvozanatiga salbiy ta’siri, jumladan, muntazam ravishda energetik ichimliklarni iste’mol qiladigan qizlarda tuxumdonlarning ovarial rezervi kamayganligini ko‘rsatadigan anti-Myuller gormoni darajasining sezilarli pasayishi va hayz siklining ikkinchi bosqichida progesteron miqdorining kamayishi aniqlangan va «Metod vivleniya morfofunksional`nix izmeneniy yaichnikov u kris posle vozdeystviya energeticheskix napitkov» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2025 yil 30 yanvardagi 25-m/1006-sonli ma’lumotnomasi) va o‘tqazilgan tadqiqotlar natijasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi patologik anatomiyasi byurosi bo‘yicha buyruq (25.05.2025 yildagi 19-son buyruk) va Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha buyruq (14.04.2025 yildagi 13-son buyruk) amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2025 yil 7 iyuldagi 21/59-sonli xulosasi) Ijtimoiy samaradorligi: tuzatish choralari energiya ichimliklari ta’siriga bog‘liq bo‘lgan o‘smirlarda reproduktiv buzilishlarni oldini olishda muhim ahamiyatga ega ekani isbotlandi. Follikulyar apparatning qisman tiklanishi va tuxumdonlarning tuzilmaviy parametrlarining mustahkamlanishi uzoq muddatli reproduktiv potensialni saqlashga xizmat qiladi, bu esa bepushtlik va endokrin kasalliklar xavfini kamaytiradi. Olingan ma’lumotlar o‘smirlar orasida sog‘lom turmush tarziga mas’uliyatli munosabatni shakllantirish uchun tushuntirish dasturlarini o‘tkazish zarurligini asoslaydi. Iqtisodiy samaradorligi: tavsiya etilgan metodikalarni qo‘llash davolash xarajatlarini 1840000 so‘mga qisqartirish imkonini beradi, bu esa dastlabki xarajatlarning 36% iqtisodiyotga tengdir. Bu ko‘rsatkich tibbiyot tizimi va bemorlar uchun moliyaviy yukni sezilarli darajada kamaytiradi.