Choriev Jamshidjon Shokirjonovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “O‘zbekistonda urbanizatsion jarayonlarning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayotga ta’siri (XIX asrning oxiri – XX asrning birinchi yarmida janubi-sharqiy shaharlar tarixi misolida)”, 07.00.01 – “O‘zbekiston tarixi” (tarix fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:  B2022.4.PhD/Tar1253. 
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi:  Termiz davlat universiteti.
Ilmiy rahbar: Tursunov Djavli Narzullayevish, tarix fanlari nomzodi, dotsent.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Termiz davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.Tar.78.02.
Rasmiy opponentlar: Qabulov Eshbolta Atamuratovich, tarix fanlari doktori (DSc), professor; Xasanov Akram Muminovich, tarix fanlari doktori (DSc), professor;
Yetakchi tashkilot: Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti.
II. Tadqiqotning maqsadi: XIX asrning oxiri – XX asrning birinchi yarmida O‘zbekistonning janubi-sharqiy shaharlarida yuz bergan urbanizatsion jarayonlarning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayotga ta’siri tarixiy dinamikasi va uning o‘ziga xos xususiyatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
O‘zbekistonning janubi-sharqiy shaharlarining joylashuvi, ma’muriy tuzilishi, shahar madaniyatida hokim, rais, bek, qozi, mirshab, amlokdor kabi mahalliy mansabdorlar faoliyat yuritganligi, ularning ta’minoti jamiyatdagi mavqeyi, shaharlardagi urbanizatsion jarayonlarning umumiy va lokal jihatlari tarixiy ma’lumotlar asosida aniqlangan;
janubi-sharqiy hududlaridagi shaharlardan Qarshida temirchilik, Shahrisabzda to‘qimachilik va zargarlik, Sherobodda kulolchilik, Boysunda temirchilik va janda matolarni to‘qish, Denovda zargarlik, duradgorlik hunarlari rivojlanganligi, Qarshi, Shahrisabz, G‘uzor, Denov va Sherobodda yirik bozorlar bo‘lganligi, bundan tashqari, haftaning ayrim kunlarida Xo‘jayipok, Mirshodi, Xo‘jamulki va Darband bozorlarining faoliyat yuritganligi arxiv va tarixiy adabiyotlar asosida ochib berilgan;
janubi-sharqiy shaharlarda Rossiya imperiyasi va sovet hukumati davrida Termiz, Qarshi, Shahrisabz, Denov va Sherobod kabi shaharlarining iqtisodiy holati, temir yo‘llar, markaziy va mahalliy hokimiyatning iqtisodiyotning turli sohalarini rivojlantirish bilan bog‘liq sa’y-harakatlari, shaharga Evropa meʼmorchiligi an’analarining joriy etilishi va infratuzilmasi bilan bog‘liqligi isbotlangan;
janubi-sharqiy shaharlardagi urbanizatsion jarayonlarida aholining ijtimoiy turmush darajasining yaxshilanishi, madrasa ta’lim tizimi, sovet davrida mahalliy maktablarni yopilishi, qizlar maktablarini faoliyati, ruscha o‘qish-yozishni tashkil etish, savodsizlikni tugatish kurslari va texnikumlar ochilishi, hamda Termiz shahrida birinchi kasalxona tashkil etilib, aholiga tibbiy xizmat ko‘rsatish kabi ijobiy ishlar shaharlar taraqqiyotidagi muhim omillari bo‘lganligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbekistonning janubiy viloyatlarida urbanizatsiya jarayonlarining tadqiq etilishi bo‘yicha ishlab chiqilgan ilmiy xulosa va takliflar asosida:
O‘zbekistonning janubi-sharqiy shaharlarining joylashuvi, ma’muriy tuzilishi, shahar madaniyatida hokim, rais, bek, qozi, mirshab, amlokdor kabi mahalliy mansabdorlar faoliyat yuritganligi, ularning ta’minoti jamiyatdagi mavqeyi, shaharlardagi urbanizatsion jarayonlarning umumiy va lokal jihatlariga doir tarixiy ma’lumotlar “O‘zbekiston tarixi” telekanalining “Taqdimot” ko‘rsatuvi rejasi asosida o‘sha davr muhiti bilan bog‘liq ko‘rsatuvlarni yaratishda foydalanilgan (O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston tarixi” teleradiokanali davlat unitar korxonasining 2020-yil 20-martdagi 02-90-623-son ma’lumotnomasi). Bu esa Buxoro amirligi davrida janubiy shaharlar hayotini zamon talablari asosida xolisona tarixiy taqqoslashni o‘rganish, ushbu davr tarix yo‘nalishdagi xato va kamchiliklarni bartaraf etish bilan bog‘liq muammolar echimini keng jamoatchilikka etkazishga xizmat qilgan;
Janubi-sharqiy hududlardagi shaharlardan Qarshida temirchilik, Shahrisabzda to‘qimachilik va zargarlik, Sherobodda kulolchilik, Boysunda temirchilik va janda matolarni to‘qish, Denovda zargarlik, duradgorlik hunarlari rivojlanganligi, Qarshi, Shahrisabz, G‘uzor, Denov va Sherobodda yirik bozorlar bo‘lganligi, bundan tashqari, haftaning ayrim kunlarida Xo‘jayipok, Mirshodi, Xo‘jamulki va Darband bozorlarining faoliyat yuritganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlardan “O‘zbekiston tarixi” telekanalining “Taqdimot” ko‘rsatuvi ssenariysini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston tarixi” teleradiokanali davlat unitar korxonasining 2020-yil 20-martdagi 02–90-623-son ma’lumotnomasi). Natijalar yurtimiz aholisiga qadimgi shaharlarimizning yirik hunarmandchilik markazlari bo‘lganligi to‘g‘risidagi bilimlarni ommalashtirishga xizmat qilgan;
Janubi-sharqiy shaharlarda Rossiya imperiyasi va sovet hukumati davrida Termiz, Qarshi, Shahrisabz, Denov va Sherobod kabi shaharlarining iqtisodiy holati, temir yo‘llar, markaziy va mahalliy hokimiyatning iqtisodiyotning turli sohalarini rivojlantirish bilan bog‘liq sa’y-harakatlari, shaharga evropa meʼmorchiligi an’analarining joriy etilishi va infratuzilmasidagi o‘zgarishlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar Termiz davlat universiteti Tarix fakulteti 2-kurs talabalariga o‘tiladigan “Tarixiy o‘lkashunoslik” fanidagi “Arxeologiya va etnografiya manbalarni yoritishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining Respublika madaniyat muassasalari faoliyatini tashkil etish va ilmiy-metodik markazining 2020-yil 22-iyun 01-01-31-son ma’lumotnomasi). Natijalar O‘zbekiston janubidagi shaharlarning Rossiya imperiyasi va Sovet davridagi ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli, aholini moddiy va ma’naviy turmush tarzi, shaharlarni maxsus nazorat tizimga olinishi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni keng ilmiy jamoatchilikka etkazilishiga xizmat qilgan;
Janubi-sharqiy shaharlardagi urbanizatsion jarayonlarida aholining ijtimoiy turmush darajasining yaxshilanishi, madrasa ta’lim tizimi, sovet davrida mahalliy maktablarni yopilishi, qizlar maktablarini faoliyati, ruscha o‘qish-yozishni tashkil etish, savodsizlikni tugatish kurslari va texnikumlar ochilishi hamda Termiz shahrida birinchi kasalxona tashkil etilib, aholiga tibbiy xizmat ko‘rsatish ma’lum bir ijobiy natijalarga erishilganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlardan “Termiz” davlat muzey–qo‘riqxonasi”ning 3-qavatda joylashgan “Sovet davrida Surxondaryo viloyatining ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy tarixi” bo‘limini manbalar bilan boyitishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining Respublika madaniyat muassasalari faoliyatini tashkil etish va ilmiy-metodik markazining 2020-yil 22-iyun 01-01-31-son ma’lumotnomasi). Natijalar chegara shaharlardagi aholini alohida kuzatuvga olinishi, rus tilli aholiga berilgan imkoniyatlar hamda shaharlarning meʼmoriy qiyofasining o‘zgarishini ko‘rsatib berishga xizmat qilgan.