Mallaev Shuxrat Sherqulovichning 
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Bolalarda yuvenil idiopatik artrit: molekulyar-genetik jihatlari, prognozlash va davolashni takomillashtirish”, 14.00.09 – Pediatriya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqami: B2023.3.DSc/Tib903.
Ilmiy maslahatchi: Alimov Anvar Valievich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Rasmiy opponentlar Shamansurova Elmira Amanullaevna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Shamsiev Fazliddin Sayfievich, tibbiyot fanlari doktori professor; Belix Natal`ya Anatolevna, tibbiyot fanlari doktori professor (Rossiya Federatsiyasi).
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi yuvenil idiopatik artrit bilan kasallangan bolalarni erta tashxislash, kasallikning patogenetik asoslarini o‘rganish, molekulyar-genetik xususiyatlarini o‘rganish asosida diagnostikaning samarali biomarkerlarini aniqlash, hamda birlamchi tibbiy muassasalarda individuallashtirilgan davolash-diagnostik yondashuvlarni takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
bolalarda yuvenil idiopatik artrit tashxisining aniqligini sezilarli darajada oshirish va davolash taktikasini o‘z vaqtida tanlash imkonini beradigan sun’iy intellekt texnologiyalariga asoslangan innovatsion rentgenologik o‘zgarishlarni tahlil qilish dasturining kasallikning dastlabki bosqichlarida tayanch-harakat tizimidagi minimal tarkibiy o‘zgarishlarni aniqlashdagi klinik samaradorligi isbotlangan;
yuvenil idiopatik artritning turli tizimli shakllarining klinik kechishining differensial xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, kasallikning boshqa shakllariga qaraganda, poliartikulyar va oligoartikulyar variantlar bo‘g‘imlarning cheklangan harakatlanishi, aniq funksional buzilishlar va suyak-bo‘g‘im tizimida doimiy morfologik o‘zgarishlarning shakllanishi bilan birga progressiv kechishi isbotlangan;
TNFα (G-308A), IL-1β (T31C), IL-17a (C592A) i IL-6 (C174G) genlarining polimorf variantlari o‘rtasida yuvenil idiopatik artritning turli shakllarini rivojlanishiga moyil bo‘lgan bog‘liqlikni aniqlash asosida ikkita yoki undan ortiq genlar bo‘yicha nomuvofiq genotiplarning birgalikda mavjudligi kasallikning poliartikulyar shaklini rivojlanish xavfini 1,4 martaga oshirishi, shuningdek, ushbu genetik belgilarning og‘ir kasallikning prognozidagi ahamiyati isbotlangan;
klinik, laborator va instrumental ko‘rsatkichlarni kompleks baholashga asoslangan, kasallikning kechishini, yallig‘lanish jarayonining faollik darajasini va yuvenil idiopatik artritning turli shakllari bo‘lgan bolalarda qaytalanish xavfini erta bashoratlash imkonini beradigan prognostik algoritm ilmiy asoslangan.
tana haroratining kunlik o‘zgarishlari va gormonal faollik (sekretning sirkadiyalik ritmlari) tahlili asosida statsionardan keyingi bosqichda ambulator davolanishni optimallashtirish, multidisiplinar yondashuvni takomillashtirish va bola organizmining individual bioritmik xususiyatlarini hisobga olgan holda klinik remissiya davrini uzaytirish bo‘yicha tadbirlarni hisobga olgan bolalarda yuvenil idiopatik artritni individual davolashga yondashuvlar asoslangan. 
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
YuIA bilan kasallangan bemor bolalarda klinik, laborator tekshiruvlar orqali kasallikning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganish hamda kompleks diagnostika va davolash usullarini takomillashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: bolalarda yuvenil idiopatik artrit tashxisining aniqligini sezilarli darajada oshirish va davolash taktikasini o‘z vaqtida tanlash imkonini beradigan sun’iy intellekt texnologiyalariga asoslangan innovatsion rentgenologik o‘zgarishlarni tahlil qilish dasturining kasallikning dastlabki bosqichlarida tayanch-harakat tizimidagi minimal tarkibiy o‘zgarishlarni aniqlashdagi klinik samaradorligi isbotlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muvofiqlashtirilgan ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 20-iyunda 06-23/89-t bilan tasdiqlangan «Molekulyarno-geneticheskie aspekti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey», 2023-yil 20-iyunda 06-23/94-t bilan tasdiqlangan «Kliniko-laboratornie osobennosti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey» nomli uslubiy tavsiyanomalarda aks ettirilgan va Toshkent shahar 4-son bolalar klinik shifoxonasi 2023 yil 15 avgustda №95 buyruq, Toshkent viloyati Qibray tumani “Yalang‘och” OP 2023 yil 7 avgustda №68 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda suyak metabolizmida buzilishlarni, suyak emirilishini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: havf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib, qayta murojaatlar kamayadi va shifoxonada yotish kunlari qisqaradi, har bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 4000000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 126 bemor uchun 12726000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 4000000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
ikkinchi ilmiy yangilik: yuvenil idiopatik artritning turli tizimli shakllarining klinik kechishining differensial xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, kasallikning boshqa shakllariga qaraganda, poliartikulyar va oligoartikulyar variantlar bo‘g‘imlarning cheklangan harakatlanishi, aniq funksional buzilishlar va suyak-bo‘g‘im tizimida doimiy morfologik o‘zgarishlarning shakllanishi bilan birga progressiv kechishi isbotlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muvofiqlashtirilgan ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 20-iyunda 06-23/89-t bilan tasdiqlangan «Molekulyarno-geneticheskie aspekti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey», 2023-yil 20-iyunda 06-23/94-t bilan tasdiqlangan «Kliniko-laboratornie osobennosti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey» nomli uslubiy tavsiyanomalarda aks ettirilgan va Toshkent shahar 4-son bolalar klinik shifoxonasi 2023 yil 15 avgustda №95 buyruq, Toshkent viloyati Qibray tumani “Yalang‘och” OP 2023 yil 7 avgustda №68 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda suyak tizimidagi o‘zgarishlar sun’iy intellekt orqali rentgenologik belgilarning erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: havf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib, qayta murojaatlar kamayadi va shifoxonada yotish kunlari qisqaradi, har bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 4000000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 154 bemor uchun 61600000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 4000000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
uchinchi ilmiy yangilik: TNFα (G-308A), IL-1β (T31C), IL-17a (C592A) i IL-6 (C174G) genlarining polimorf variantlari o‘rtasida yuvenil idiopatik artritning turli shakllarini rivojlanishiga moyil bo‘lgan bog‘liqlikni aniqlash asosida ikkita yoki undan ortiq genlar bo‘yicha nomuvofiq genotiplarning birgalikda mavjudligi kasallikning poliartikulyar shaklini rivojlanish xavfini 1,4 martaga oshirishi, shuningdek, ushbu genetik belgilarning og‘ir kasallikning prognozidagi ahamiyati isbotlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muvofiqlashtirilgan ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 20-iyunda 06-23/89-t bilan tasdiqlangan «Molekulyarno-geneticheskie aspekti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey», 2023-yil 20-iyunda 06-23/94-t bilan tasdiqlangan «Kliniko-laboratornie osobennosti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey» nomli uslubiy tavsiyanomalarda aks ettirilgan va Toshkent shahar 4-son bolalar klinik shifoxonasi 2023 yil 15 avgustda №95 buyruq, Toshkent viloyati Qibray tumani “Yalang‘och” OP 2023 yil 7 avgustda №68 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda suyak metabolizmida buzilishlarni, suyak emirilshini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: havf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib, qayta murojaatlar kamayadi va shifoxonada yotish kunlari qisqaradi, har bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 4000000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 82 bemor uchun 32800000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 4000000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: klinik, laborator va instrumental ko‘rsatkichlarni kompleks baholashga asoslangan, kasallikning kechishini, yallig‘lanish jarayonining faollik darajasini va yuvenil idiopatik artritning turli shakllari bo‘lgan bolalarda qaytalanish xavfini erta bashoratlash imkonini beradigan prognostik algoritm ilmiy asoslanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muvofiqlashtirilgan ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 20-iyunda 06-23/89-t bilan tasdiqlangan «Molekulyarno-geneticheskie aspekti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey», 2023-yil 20-iyunda 06-23/94-t bilan tasdiqlangan «Kliniko-laboratornie osobennosti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey» nomli uslubiy tavsiyanomalarda aks ettirilgan va Toshkent shahar 4-son bolalar klinik shifoxonasi 2023 yil 15 avgustda №95 buyruq, Toshkent viloyati Qibray tumani “Yalang‘och” OP 2023 yil 7 avgustda №68 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda tayanch xarakat tizimidagi destruktiv buzilishlar, suyak emirilishini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: havf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib, qayta murojaatlar kamayadi va shifoxonada yotish kunlari qisqaradi, har bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 4000000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 105 bemor uchun 42000000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 4000000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
beshinchi ilmiy yangilik: tana haroratining kunlik o‘zgarishlari va gormonal faollik (sekretning sirkadiyalik ritmlari) tahlili asosida statsionardan keyingi bosqichda ambulator davolanishni optimallashtirish, multidisiplinar yondashuvni takomillashtirish va bola organizmining individual bioritmik xususiyatlarini hisobga olgan holda klinik remissiya davrini uzaytirish bo‘yicha tadbirlarni hisobga olgan bolalarda yuvenil idiopatik artritni individual davolashga yondashuvlar asoslanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muvofiqlashtirilgan ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 20-iyunda 06-23/89-t bilan tasdiqlangan «Molekulyarno-geneticheskie aspekti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey», 2023-yil 20-iyunda  06-23/94-t bilan tasdiqlangan «Kliniko-laboratornie osobennosti yuvenil`nogo idiopaticheskogo artrita u detey» nomli uslubiy tavsiyanomalarda aks ettirilgan va Toshkent shahar 4-son bolalar klinik shifoxonasi 2023 yil 15 avgustda №95 buyruq, Toshkent viloyati Qibray tumani “Yalang‘och” OP 2023 yil 7 avgustda №68 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda klinik-laborator o‘zgarishlarni, suyak tizimadagi osteopenik o‘zgarishlarni erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: havf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib, qayta murojaatlar kamayadi va shifoxonada yotish kunlari qisqaradi, har bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 4000000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 216 bemor uchun 86400000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 4000000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.