To‘ychiev Dilmurod Baxtiyorovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bolalar kardiojarrohligida operatsiyadan keyingi sedatsiya va og‘riqsizlantirishni optimallashtirish» 14.00.37 – Anesteziologiya va reanimatologiya (tibbiyot fanlari). 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: V 2023.3. (PhD) /Tib3963.
Ilmiy raxbar: Satvaldieva Elmira Abdusamatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Bolalar milliy tibbiyot markazi, DSc.04/01.02.2022.Tib.147.01.
Rasmiy opponentlar: Ataxanov Shuxrat Ergashevich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Aleksandrovich Yuriy Stanislavovich, tibbiyot fanlari doktori, professor. 
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga ega. 
II. Tadqiqotning maqsadi: bolalar kardiojarrohligida operatsiyadan so‘ng tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘lgan yosh bolalarda deksmedetomidinni paratsetamol bilan vena ichiga yuborish orqali analgosedatsiya sifatini oshirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor sun’iy qon aylanish ostida tug‘ma yurak nuqsonlarini jarrohlik yo‘li bilan davolangandan so‘ng kichik yoshli bolalarda operatsiyadan keyingi analgosedatsiyaning opioid bo‘lmagan usulini joriy etishning maqsadga muvofiqligi asoslangan.
traxeyani ekstubatsiya qilishdan oldin opioid bo‘lmagan analgetik paratsetamolni qo‘llash bemorni etarli darajada og‘riqsizlantirish bilan ta’minlashi isbotlangan. 
sun’iy qon aylantirish ostida tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘yicha operatsiya qilingan yosh bolalarda operatsiyadan keyingi multimodal analgeziya sxemasida og‘riq qoldiruvchi va tinchlantiruvchi vositalarni birgalikda qo‘llash samaradorligi isbotlangan.
kardiojarrohlik bemorlarida operatsiyadan keyingi asoratlarni kamaytirishda biz taklif qilgan sxema bo‘yicha multimodal og‘riqni yo‘qotishning samarali kombinatsiyasi, og‘riq shkalasi va sedativ vositalaridan foydalanish muhim ahamiyatga ega ekanligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Bolalar kardiojarroxligida olib borilgan ilmiy izlanishlar natijalari olingan xulosalar asosida Toshkent pediatriya tibbiyot instituti ilmiy kengashi tomonidan 01.06.2024 yildagi №-12 son “Bolalar kardioxirurgiyasida operatsiyadan keyingi og‘riqsizlantirish va sedatsiya” mavzusidagi uslubiy tavsiyanomasi tasdiqlangan. Mazkur uslubiy tavsiyanoma bolalar kardiojarroxligida operatsiyadan keyingi anal`geziya va sedatsiyani optimallashtirio‘ imkonini bergan:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor sun’iy qon aylanish ostida tug‘ma yurak nuqsonlarini jarrohlik yo‘li bilan davolangandan so‘ng kichik yoshli bolalarda operatsiyadan keyingi analgosedatsiyaning opioid bo‘lmagan usulini joriy etishning maqsadga muvofiqligi asoslangan. Operatsiyadan keyingi og‘riqni yo‘qotish uchun multimodal opioid bo‘lmagan yondashuvni qo‘llash faqat morfinni qo‘llash bilan solishtirganda og‘riq sindromining intensivligini va yallig‘lanish reaksiyasini sezilarli darajada kamaytirgan va deksmedetomidinni kiritish stress va metabolik reaksiyalarning rivojlanishini ishonchli tarzda oldini olgan. Bu opioid analgeziyaga nisbatan yangi texnikaning samaradorligi va xavfsizligini isbotlagan. Tadqiqotning ijtimoiy samaradorligi: Multimodal analgosedatsiyaning opioid bo‘lmagan usuli sun’iy qon aylanish ostida tug‘ma yurak nuqsonlarini jarrohlik yo‘li bilan tuzatishdan so‘ng kichik bemorlarning hayot sifatini yaxshilagan, erta reabilitatsiyaga yordam bergan, asoratlar va o‘limni kamaytirgan; iqtisodiy samaradorligi: Operatsiyadan keyingi erta davrda deksmedetomidin va paratsetamol bilan multimodal analgosedatsiyaning opioid bo‘lmagan usuli bemorlarning intensiv terapiya bo‘limida bo‘lish muddatini qisqartirgan, kasalxonada davolanish muddatini umumiy sonini o‘rtacha 3,0 kunga qisqartirgan. Iqtisodiy samaradorlik har bir bemorga 480,6 ming so‘mni tashkil etgan, chunki 1-guruhdagi bolalar o‘rtacha 6 o‘rin, ya’ni 552,6 ming so‘m (kuniga 92,3 ming), 2-guruhda esa 9 o‘rin, ya’ni 828,9 ming so‘mni tashkil etgan. Ushbu usul an’anaviy opioid analgeziyaga nisbatan kasalxonada qolish muddatini 1,5 baravar qisqartirgan. 
ikkinchi ilmiy yangilik: traxeyani ekstubatsiya qilishdan oldin opioid bo‘lmagan analgetik paratsetamolni qo‘llash bemorni etarli darajada og‘riqsizlantirish bilan ta’minlashi isbotlangan.  Yosh bolalarda sun’iy qon aylanish ostida tug‘ma yurak nuqsonlarini jarrohlik yo‘li bilan davolanishdan keyingi birinchi kunida paratsetamol va deksmedetomidinga asoslangan tavsiya etilgan multimodal og‘riqni yo‘qotish sxemasining etarli darajada opioidni saqlovchi ta’siri aniqlangan. Yosh bolalarda ochiq yurak jarrohligidan so‘ng yangi texnikani qo‘llash yurak-qon tomir va nafas olish tizimlariga salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan, operatsiyadan keyingi og‘riqni nazorat qilish va sifatini yaxshilagan, noxush hodisalarni 2,1 barobarga kamaytirgan va monoopioid analgeziyaga nisbatan tez reabilitatsiyaga yordam bergan. Tadqiqotning ijtimoiy samaradorligi: Multimodal analgosedatsiyaning yangi usuli bolaning tanasiga umumiy farmakologik va opioid yukini kamaytirgan, kiruvchi asoratlar xavfini kamaytirgan va operatsiyadan keyingi tiklanishning tezlashishiga yordam bergan; iqtisodiy samaradorligi: ishlab chiqilgan tahlil qilish usuli bemorlarning intensiv terapiyada bo‘lish muddatini va tibbiyot sanoati uchun tegishli xarajatlarni qisqartirishga imkon bergan (yurak reanimatsiyasi uchun qimmatbaho uskunalar (sun’iy o‘pka ventilyasiyasi, ultratovush, ekspress laboratoriyalar) ishini tejash). vaqt va umumiy tejashga olib kelgan.
uchinchi ilmiy yangilik: sun’iy qon aylantirish ostida tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘yicha operatsiya qilingan yosh bolalarda operatsiyadan keyingi multimodal analgeziya sxemasida og‘riq qoldiruvchi va tinchlantiruvchi vositalarni birgalikda qo‘llash samaradorligi isbotlangan. Ko‘rsatilganidek, deksmedetomidinni kun davomida 0,8 mkg/kg/soat dozada doimiy infuziya shaklida multimodal analgeziya sxemasiga qo‘shilishi haddan tashqari sedatsiya bilan zararlanishni 3 baravar kamayishi, operatsiyadan keyingi ko‘ngil aynishi va qusish esa 1,7 baravarga pasaygan va umumiy dinamikani qo‘llab-quvvatlamaydi. Deksmedetomidin analgetik, sedativ va anksiolitik xususiyatlarga ega selektiv α-2 AR agonisti. Preparat bemor bilan aloqada bo‘lgan holda dozaga bog‘liq sedativ darajasini ta’minlagan, parvarish qilishni osonlashtirgan, nafas olish depressiyasini keltirib chiqarmagan va erta ekstubatsiyaga yordam bergan. Deksmedetomidin analgetik ta’sirga ega bo‘lib, opioidlarga bo‘lgan ehtiyojni sezilarli darajada kamaytirgan; ijtimoiy samaradorligi. Yangi usul sharoitida operatsiyadan keyingi davrda bemorlarni enteral oziqlantirishni erta boshlash imkoniyati bor, chunki u fiziologik (dozaga bog‘liq sedatsion darajasi) uyquga yaqin uyquni keltirib chiqargan, chuqur ortiqcha sedatsiyaga olib kelmagan, bemor bilan aloqani saqlab qolgan. Tadqiqotning iqtisodiy samaradorligi: Nazorat ostida sedatsiya va operatsiyadan keyingi samarali og‘riqni yo‘qotish tezlashtirilgan reabilitatsiyaga yordam bergan, bemorning kasalxonada qolishini 1,5 barobarga, jarrohlik davolash xarajatlarini esa 1,5 barobarga qisqartirgan. Yangi usul erta ekstubatsiya va sun’iy o‘pka ventilyasiyasi zarurati yo‘qligi sababli an’anaviy usulga nisbatan xarajatlarni 24,7% ga kamaytirgan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik. kardiojarrohlik bemorlarida operatsiyadan keyingi asoratlarni kamaytirishda biz taklif qilgan sxema bo‘yicha multimodal og‘riqni yo‘qotishning samarali kombinatsiyasi, og‘riq shkalasi va sedativ vositalardan foydalanish muhim ahamiyatga ega ekanligi isbotlangan. Yangi usul operatsiyadan keyingi og‘riq sindromi va yallig‘lanish reaksiyasi agressiyasini samarali ravishda kamaytiradi, nazorat ostidagi sedatsiya va etarli darajada opioidlarni saqlovchi ta’sir ko‘rsatgan. Yosh bolalarda maxsus og‘riq va sedativ shkalalaridan foydalanish og‘riq sindromining kuchini va og‘riqni yo‘qotish samaradorligini tezda baholashga yordam bergan, mumkin bo‘lgan salbiy reaksiyalar va asoratlarni oldini olgan. Ijtimoiy samaradorligi. Multimodal analgeziya opioidlarni va ular bilan bog‘liq asoratlarni, ayniqsa nafas olish va kognitiv buzilishlarni kamaytirishga qaratilgan. Ushbu tadqiqot natijalari, shu jumladan og‘riq va sedatsiya shkalasi ma’lumotlari an’anaviy opioid tizimli analgeziya bilan solishtirganda yangi usulning yuqori samaradorligi va xavfsizligini ko‘rsatgan; iqtisodiy samaradorligi: Yangi usul operatsiyadan keyingi erta davrning yanada qulay kechishini ta’minlagan, shu bilan birga salbiy reaksiyalar sonini solishtirma guruhga nisbatan 2,1 martaga kamaygan (23% ga nisbatan 48%). O‘pkaning uzoq muddatli sun’iy ventilyasiyasiga ehtiyojning yo‘qligi, engil boshqariladigan sedatsiya va etarli og‘riq qoldiruvchi ta’sir operatsiyadan keyin o‘rtacha 24 soat o‘tgach, bemorlarni enteral oziqlantirishning erta boshlanishiga yordam bergan.
Tadqiqot davomida olingan natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan, Andijon viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi (07.08.2024 yil 78-son buyrug‘i) va Toshkent pediatriya tibbiyot instituti klinikasi (06.06.2024 yil 48-son buyrug‘i) kardiojarrohlik va reanimatsiya bo‘limlari amaliyotiga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligi Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi 11-sonli xulosasi).