Икрамов Отабек Азизбековичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фарғона водийси аҳолисида миопия касаллигининг тарқалиши ва профилактикани такомиллаштириш йўллари» 14.00.08 – Офтальмология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib901.
Илмий маслаҳатчи: Каримова Муяссар Хамитовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.01.2020.Tib.105.01. 
Расмий оппонентлар: Бузруков Ботир Тулкунович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Макаева Сакинат Магаметовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Гильдиева Маргарита Сабировна, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қирғизистон давлат тиббиёт академияси (Қирғизистон Республикаси)
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона водийсида миопия касаллигининг тарқалишини баҳолаш ва олдини олиш тартибини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фарғона водийсида мактаб ўқувчилар орасида турли даражадаги миопиянинг кескин ортиши ўқувчилар орасида тиббий кўрикларнинг самарадорлигини пасайганлиги ва ҳисоботларга нисбатан касалланиш даржасидаги фарқларнинг ўзига хос клиник хусусиятларининг фарқли кўрсаткичини ўрни исботланган;
мактаб ўқувчилари орасида миопиянинг енгил, ўрта ва оғир даражаларининг ривожланишига таъсир қилувчи атроф-муҳит, кўриш тизими зўрайиши, уяли алоқа воситаларидан узоқ вақт фойдаланиш каби кўриш фаолиятига таъсир қиладиган омиллар натижасида миопиянинг енгил даражасини эрта ташхислаш орқали кўриш ўткирлиги, шох парданинг қалинлиги, кўз олмасининг олди-орқа ўлчамларнинг вақтида назорат қилиш хасталикнинг зўрайишини олдини олишнинг тизимли тартибини асослаш алгортми ишлаб чиқилган; 
юқори даражадаги миопия кузатилган юқори синф ўқувчиларида вегетатив асаб тизими симпатик таъсирининг меъёрий даражадан устунлиги кўз ёшида кортизол даражасининг юқори кўрсаткичлари ҳамда тўр парда ва кўрув нерви дискининг морфометрик ўзгаришлари билан корреляцион боғлиқлигининг мутаносиблигини ўрни исботланган; 
илк бор Фарғона водийси аҳолиси вакиллари орасида TGFB1 генидаги rs1800469, rs1800470, rs1800471, rs1800468 ва АCЕ генидаги rs4646994 полиморфизмларининг аллел ва генотипик вариантларининг учраш даражаси ва ушбу аллел ва генотипларнинг миопиянинг патогенетик механизмининг ўрни исботланган;
мактаб ўқувчилар орасидан танланган популяцион гуруҳда миопиянинг ривожланиши ҳамда TGFB1 гени rs1800469, rs1800470, rs1800471, rs1800468 полиморф локусларининг нохуш аллел вариантлари ўртасида юқори тенденция даражасида ахамиятли ассоциатив боғлиқликнинг мавжудлиги ва унинг касалликни эрта ташхислашдаги ушбу генларни аллелларни самарали тартиби исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Фарғона водийси аҳолисида миопия касаллигининг тарқалиши ва профилактикани такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида (Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/05-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: Фарғона водийсида мактаб ўқувчилар орасида турли даражадаги миопиянинг кескин ортиши ўқувчилар орасида тиббий кўрикларнинг самарадорлигини пасайганлиги ва ҳисоботларга нисбатан касалланиш даржасидаги фарқларнинг ўзига хос клиник хусусиятларининг фарқли кўрсаткичини ўрни исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: мазкур натижалар бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 90/у-сон билан тасдиқланган «Фарғона водийси аҳолиси орасида миопияни тарқалишини баҳолашнинг ўзига хос хусусиятлари» ҳамда 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 89/у-сон билан тасдиқланган «Миопияни ривожланишида генетик омилларини ўрнини аниқлаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Жорий этилиши: Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт марказининг Термиз филиали бўйича 08.02.2025 йилдаги 9-Т-сон, Республика кўз касалликлари клиник шифохонаси бўйича 12.02.2025 йилдаги 28-П-сон, буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/05-сон хулосаси): Ижтимоий самарадорлиги: Фарғона водийси аҳолисида миопия касаллигининг тарқалиши ва профилактикани такомиллаштириш йўллари ишлаб чиқиш тартибига риоя қилиш тартибининг ўзгариши натижасида миопиянинг турли даражаларни ташхислаш ва ногиронликни олдини олиш тартиби ишлаб чиқилган. Иқтисодий самарадорлиги: миопияни Фарғона водийсидаги мактаб ўқувчилар орасида турли даражадаги миопия ташхислаш ва даволаш мақсадида  бир ўқувчига кунига 90000 сўм ва бир курс учун 900000 сўмни, йилига икки марта даволаш учун 1800000 сўмни иқтисод қилиш имконини беради. Хулоса: мактаб ўқувчилари орасида тиббий кўриклар самарадорлигининг пасайганлиги ҳисосбига миопиянинг турли даражаларни ўз вавқтида аниқлаш ва уларнинг хаф омилларни баҳолашнинг башортлаш шаклларини ишлаб чиқиш ва паст даражасини сақлаш орқали пациентларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш тартиби ишлаб чиқилган.
иккинчи илмий янгилик: мактаб ўқувчилари орасида миопиянинг енгил, ўрта ва оғир даражаларининг ривожланишига таъсир қилувчи атроф-муҳит, кўриш тизими зўрайиши, уяли алоқа воситаларидан узоқ вақт фойдаланиш каби кўриш фаолиятига таъсир қиладиган омиллар натижасида миопиянинг енгил даражасини эрта ташхислаш орқали кўриш ўткирлиги, шох парданинг қалинлиги, кўз олмасининг олди-орқа ўлчамларнинг вақтида назорат қилиш хасталикнинг зўрайишини олдини олишнинг тизимли тартибини асослаш алгортми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 90/у-сон билан тасдиқланган «Фарғона водийси аҳолиси орасида миопияни тарқалишини баҳолашнинг ўзига хос хусусиятлари» ҳамда 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 89/у-сон билан тасдиқланган «Миопияни ривожланишида генетик омилларни ўрнини аниқлаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Жорий этилиши: Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт марказининг Термиз филиали бўйича 08.02.2025 йилдаги 9-Т-сон, Республика кўз касалликлари клиник шифохонаси бўйича 12.02.2025 йилдаги 28-П-сон, буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/05-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: мактаб ўқувчилари орасида миопиянинг енгил даражасини эрта ташхислаш орқали даврий тиббий кўриклар орасида офтальмологик  кўриклардан кўриш ўткирлиги, шох парданинг қалинлиги, кўз олмасининг олди-орқа ўлчамларнинг вақтида назорат қилиш орқали хастликнинг зўрайишини олдини олишнинг тизмли тартибини асослаш алгортми  татбиқ қилиш натижасида  самарали  даволаш тактикасини тайинлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мактаб ўқувчилари орасида миопиянинг енгил даражасини эрта ташхислаш орқали даврий тиббий кўриклар орасида офтальмологик  кўриклардан кўриш ўткирлиги, шох парданинг қалинлиги, кўз олмасининг олди-орқа ўлчамларнинг вақтида назорат қилиш орқали хастликнинг зўрайишини олдини олишнинг тизимли тартибини асослаш алгортми жорий қилиш орқали кунига 900 сўм  ва бир курс учун 900000 сўмни, йилига икки марта даволаш учун 1800000 сўмни иқтисод қилиш имконини беради. Хулоса: мактаб ўқувчилари орасида миопиянинг енгил даражасини эрта ташхислаш орқали даврий тиббий кўриклар орасида офтальмологик  кўриклардан кўриш ўткирлиги, шох парданинг қалинлиги, кўз олмасининг олди-орқа ўлчамларнинг вақтида назорат қилиш орқали хастликнинг зўрайишини олдини олишнинг тизимли тартибини асослаш алгортми татбиқ қилиш орқали хасталикнинг ўрта ва оғир даражаларни ўз вақтида  аниқлаш имкнини бериб, ногиронликни олдини олишга шароит яратади.
учинчи илмий янгилик: юқори даражадаги миопия кузатилган юқори синф ўқувчиларида вегетатив асаб тизими симпатик таъсирининг меъёрий даражадан устунлиги кўз ёшида кортизол даражасининг юқори кўрсаткичлари ҳамда тўр парда ва кўрув нерви дискининг морфометрик ўзгаришлари билан корреляцион боғлиқлигининг ўрни исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 90/у-сон билан тасдиқланган «Фарғона водийси аҳолиси орасида миопияни тарқалишини баҳолашнинг ўзига хос хусусиятлари» ҳамда 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 89/у-сон билан тасдиқланган «Миопияни ривожланишида генетик омилларни ўрнини аниқлаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Жорий этилиши: Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт марказининг Термиз филиали бўйича 08.02.2025 йилдаги 9-Т-сон, Республика кўз касалликлари клиник шифохонаси бўйича 12.02.2025 йилдаги 28-П-сон, буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/05-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Фарғона водийси аҳолисида миопия касаллигининг тарқалиши ва профилактикани такомиллаштириш йўллари ишлаб чиқиш тартибига риоя қилиш тартибининг ўзгариши натижасида миопиянинг турли даражаларни ташхислаш ва ногиронликни олдини олиш мақсадида. Иқтисодий самарадорлиги: миопияни даволаш мақсадида эса бир ўқувчини даволаш учун кунига 90000 ва бир курс учун 900000 сўмни, йилига икки марта даволаш учун 1800000 сўмни иқтисод қилиш имконини беради. Хулоса: мактаб ўқувчилари орасида юқори даражадаги миопия кузатилган юқори синф ўқувчиларида вегетатив асаб тизими симпатик таъсирининг меъёрий даражадан устунлиги кўз ёшида кортизол даражасининг юқори кўрсаткичлари ҳамда тўр парда ва кўрув нерви дискининг морфометрик ўзгаришлари билан корреляцион боғлиқлигини ўрни асослаш орқали пациентларнинг хаёт сифатини яхшилаш тартиби ишлаб чиқилган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор Фарғона водийси аҳолиси вакиллари орасида TGFB1 генидаги rs1800469, rs1800470, rs1800471, rs1800468 ва АCЕ генидаги rs4646994 полиморфизмларининг аллел ва генотипик вариантларининг учраш даражаси ва ушбу аллел ва генотипларнинг миопиянинг патогенетик механизмининг ўрни исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 90/у-сон билан тасдиқланган «Фарғона водийси аҳолиси орасида миопияни тарқалишини баҳолашнинг ўзига хос хусусиятлари » ҳамда 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 89/у-сон билан тасдиқланган «Миопияни ривожланишида генетик омилларни ўрнини аниқлаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган.  Жорий этилиши: Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт марказининг Термиз филиали бўйича 08.02.2025 йилдаги 9-Т-сон, Республика кўз касалликлари клиник шифохонаси бўйича 12.02.2025 йилдаги 28-П-сон, буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/05-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Фарғона водийси аҳолисида миопия касаллигининг тарқалиши ва профилактикани такомиллаштириш йўллари ишлаб чиқиш тартибига риоя қилиш тартибининг ўзгариши натижасида миопиянинг турли даражаларни ташхислаш ва ногиронликни олдини олиш мақсадида. Иқтисодий самарадорлиги: молекулар-генетик тадиқотларга бир нафар ўқувчига ўртача битта генга 76000 сўмни, 130 нафар ўқувчилар учун 9880000 минг сўмни иқтисод қилиш имконини беради. Ҳулоса: мактаб ўқувчилар орасида миопиянинг турли босқичларини аниқлаштиришда TGFB1 генидаги rs1800469, rs1800470, rs1800471, rs1800468 ва АCЕ генидаги rs4646994 ген генотип ва аллелларнинг полиморфизмини ўрни асослаш, оғир даражасида жаррохлик амалиётидан кейинги асоратлар даражасини камайтириш ҳамда беморларни ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берган.
бешинчи илмий янгилик: мактаб ўқувчилар орасидан танланган популяцион гуруҳда миопиянинг ривожланиши ҳамда TGFB1 гени rs1800469, rs1800470, rs1800471, rs1800468 полиморф локусларининг нохуш аллел вариантлари ўртасида юқори тенденция даражасида ахамиятли ассоциатив боғлиқликнинг мавжудлиги ва унинг касалликни эрта ташхислашдаги ушбу генларни аллелларни самарали тартиби исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 90/у-сон билан тасдиқланган «Фарғона водийси аҳолиси орасида миопияни тарқалишини баҳолашнинг ўзига хос хусусиятлари» ҳамда 2024 йил 24 декабрдаги 6-и 89/у-сон билан тасдиқланган «Миопияни ривожланишида генетик омилларни ўрни аниқлаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Жорий этилиши: Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт марказининг Термиз филиали бўйича 08.02.2025 йилдаги 9-Т-сон, Республика кўз касалликлари клиник шифохонаси бўйича 12.02.2025 йилдаги 28-П-сон, буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/05-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: мактаб ўқувчилар орасидан танланган популяцион гуруҳда миопиянинг ривожланиши ҳамда TGFB1 гени rs1800469, rs1800470, rs1800471, rs1800468 полиморф локусларининг нохуш аллел вариантлари ўртасида юқори тенденция даражасида аҳамиятли ассоциатив боғлиқликнинг мавжудлиги ва унинг касалликни эрта ташхислашдаги ўрни асослаш орқали миопия касаллигининг тарқалиши ва профилактикани такомиллаштириш йўллари ишлаб чиқиш орқали ва ногиронликни олдини олиш тартибининг ўрни асослаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: мактаб ўқувчилар орасидан миопиянинг ташхислашда молекуляр-генетик тадиқотларни амалга ошириш учун бир нафар ўқувчига ўртача битта генга 76000 сўмни, 130 нафар ўқувчилар учун 9880000 минг сўмни иқтисод қилиш имконини беради. Хулоса: Натижада Фарғона водийсида истиқомат қилиб келаётган мактаб ўқувчилари орасида миопия касаллигининг ташхислашда молекуляр-генетик усуллар ёрдамида хасталикнинг ривожланишида ирсий омилларни ўрни баҳолаш орқали миопияни тарқалишини олдини олиш беморларнинг кўриш сифати яхшилаш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берган.