Shoymardonov Baxtiyor Xolnazarovichning 
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «O‘zbekiston issiq iqlim sharoitlarida ovqat hazm qilish tizimi  kasalliklari profilaktikasiga tizimli yondashuv», 14.00.07 – Gigiena (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.PhD/Tib5132.
Ilmiy rahbar: Shayxova Guli Islamovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Rasmiy opponentlar: Xamrakulova Mukaddasxon Askarovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Tuxtarov Baxrom Eshnazarovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: S.D.Asfendiyarov nomidagi Qozog‘iston milliy tibbiyot universiteti (Qozog‘iston Respublikasi).
II. Tadqiqotning maqsadi: Surxondaryo viloyati aholisi orasida issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari profilaktikasini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Surxondaryo viloyatining issiq iqlim sharoitida yashovchi aholi orasida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari dinamikasining yosh-jins jihatdan kompleks tahlili asosida ularning ko‘p tarqalganligining hududiy va demografik xususiyatlari aniqlangan;
ovqat hazm qilish tizimi kasalliklarining rivojlanishida mintaqaning issiq iqlimi uchun xarakterli tibbiy-ijtimoiy, gigienik, iqlimiy, geografik va xulq-atvor xavf omillarining yetakchi roli isbotlangan;
bemorlarning faktik ovqatlanishini mavsumiy (qish-bahor va yoz-kuz davrlari) baholash asosida ovqat hazm qilish tizimi patologiyalarining rivojlanishiga ta’sir qiluvchi ozuqa moddalarining muvozanati aniqlanib, mahalliy oziq-ovqat mahsulotlari bilan boyitilgan, hududning iqlimiy va madaniy xususiyatlariga mos ovqatlanish ratsioni ishlab chiqilgan;
ovqatlanish tartibini va turmush tarzini korreksiyalash asosida ishlab chiqilgan profilaktika chora-tadbirlarning issiq iqlim sharoitlarda ovqat hazm qilish tizimi kasalliklar darajasini pasaytirishda samaradorligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston issiq iqlim sharoitlarida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari profilaktikasiga tizimli yondashuv bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor Surxondaryo viloyatining issiq iqlim sharoitida yashovchi aholi orasida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari dinamikasining yosh-jins jihatdan kompleks tahlili asosida ularning ko‘p tarqalganligining hududiy va demografik xususiyatlari aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filialining muvofiqlashtirish ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 12-dekabrda 85-24-son bilan tasdiqlangan «Issiq iqlim sharoitida surunkali oshqozon-ichak kasalliklarida parhezni optimallashtirish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 28.02.2025 yildagi 79-I/CH-son hamda Xorazm viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 14.03.2025 yildagi 66-1-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni  saqlash  vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/65-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi bilan kasallangan bemorlarning kunlik ovqatlanish ratsionini gigienik talablari asosida tashkillashtirish natijasida ularning salomatlik holatini yaxshilash, tartibsiz ovqatlanish natijasida alimentar kasalliklarni oldini olish va ovqatlanish statusini buzilishini barataraf etish, bemorlarning turmush tarzi va sharoitiga bog‘liq xavf omillar ta’sirida yuzaga keladigan kasalliklarni kamaytirish, oldini olish natijasida bemorlarning hayot sifatini yaxshilash, alimentar omillar bilan bog‘liq kasalliklarni erta tashxislash va oldini olish imkonini berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari tufayli nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish, ularning turmush tarzi va hayot sifatini yaxshilash orqali bir yilda bir nogiron shaxs uchun 8376000 so‘m byudjet mablag‘lari iqtisod qilinadi;
ikkinchi ilmiy yangilik: ovqat hazm qilish tizimi kasalliklarining rivojlanishida mintaqaning issiq iqlimi uchun xarakterli tibbiy-ijtimoiy, gigienik, iqlimiy, geografik va xulq-atvor xavf omillarining yetakchi roli isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filialining muvofiqlashtirish ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 12-dekabrda 85-24-son bilan tasdiqlangan «Issiq iqlim sharoitida surunkali oshqozon-ichak kasalliklarida parhezni optimallashtirish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 28.02.2025 yildagi 79-I/CH-son hamda Xorazm viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 14.03.2025 yildagi 66-1-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni  saqlash  vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/65-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi bilan kasallangan bemorlarning kunlik ovqatlanish ratsionini gigienik talablari asosida tashkillashtirish natijasida ularning salomatlik holatini yaxshilash, tartibsiz ovqatlanish natijasida alimentar kasalliklarni oldini olish va ovqatlanish statusini buzilishini barataraf etish, bemorlarning turmush tarzi va sharoitiga bog‘liq xavf omillar ta’sirida yuzaga keladigan kasalliklarni kamaytirish, oldini olish natijasida bemorlarning hayot sifatini yaxshilash, alimentar omillar bilan bog‘liq kasalliklarni erta tashxislash va oldini olish imkonini berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari tufayli nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish, ularning turmush tarzi va hayot sifatini yaxshilash orqali bir yilda bir nogiron shaxs uchun 8376000 so‘m byudjet mablag‘lari iqtisod qilinadi;
uchinchi ilmiy yangilik: bemorlarning faktik ovqatlanishini mavsumiy (qish-bahor va yoz-kuz davrlari) baholash asosida ovqat hazm qilish tizimi patologiyalarining rivojlanishiga ta’sir qiluvchi ozuqa moddalarining muvozanati aniqlanib, mahalliy oziq-ovqat mahsulotlari bilan boyitilgan, hududning iqlimiy va madaniy xususiyatlariga mos ovqatlanish ratsioni ishlab chiqilganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filialining muvofiqlashtirish ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 12-dekabrda 85-24-son bilan tasdiqlangan «Issiq iqlim sharoitida surunkali oshqozon-ichak kasalliklarida parhezni optimallashtirish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 28.02.2025 yildagi 79-I/CH-son hamda Xorazm viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 14.03.2025 yildagi 66-1-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni  saqlash  vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/65-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi bilan kasallangan bemorlarning kunlik ovqatlanish ratsionini gigienik talablari asosida tashkillashtirish natijasida ularning salomatlik holatini yaxshilash, tartibsiz ovqatlanish natijasida alimentar kasalliklarni oldini olish va ovqatlanish statusini buzilishini barataraf etish, bemorlarning turmush tarzi va sharoitiga bog‘liq xavf omillar ta’sirida yuzaga keladigan kasalliklarni kamaytirish, oldini olish natijasida bemorlarning hayot sifatini yaxshilash, alimentar omillar bilan bog‘liq kasalliklarni erta tashxislash va oldini olish imkonini berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari tufayli nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish, ularning turmush tarzi va hayot sifatini yaxshilash orqali bir yilda bir nogiron shaxs uchun 8376000 so‘m byudjet mablag‘lari iqtisod qilinadi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ovqatlanish tartibini va turmush tarzini korreksiyalash asosida ishlab chiqilgan profilaktika chora-tadbirlarning issiq iqlim sharoitlarda ovqat hazm qilish tizimi kasalliklar darajasini pasaytirishda samaradorligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filialining muvofiqlashtirish ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 12-dekabrda 85-24-son bilan tasdiqlangan «Issiq iqlim sharoitida surunkali oshqozon-ichak kasalliklarida parhezni optimallashtirish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 28.02.2025 yildagi 79-I/CH-son hamda Xorazm viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 14.03.2025 yildagi 66-1-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni  saqlash  vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/65-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi bilan kasallangan bemorlarning kunlik ovqatlanish ratsionini gigienik talablari asosida tashkillashtirish natijasida ularning salomatlik holatini yaxshilash, tartibsiz ovqatlanish natijasida alimentar kasalliklarni oldini olish va ovqatlanish statusini buzilishini barataraf etish, bemorlarning turmush tarzi va sharoitiga bog‘liq xavf omillar ta’sirida yuzaga keladigan kasalliklarni kamaytirish, oldini olish natijasida bemorlarning hayot sifatini yaxshilash, alimentar omillar bilan bog‘liq kasalliklarni erta tashxislash va oldini olish imkonini berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari tufayli nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish, ularning turmush tarzi va hayot sifatini yaxshilash orqali bir yilda bir nogiron shaxs uchun 8376000 so‘m byudjet mablag‘lari iqtisod qilinadi.