Mamatova Shaxnoza Abdujalilovna
 falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar:
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Serebrovaskulyar kasalliklarda ekstrapiramidal buzilishlarning klinik polimorfizmi va davolash optimizatsiyasi », 14.00.13-Nevrologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2768.
Ilmiy rahbar: Raimova Malika Muxamedjanovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Rasmiy opponentlar: Rashidova Nilufar Safoevna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Djurabekova Aziza Taxirovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi.
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik. 
II.Tadqiqotning maqsadi: serebrovaskulyar kasalliklar fonida rivojlangan ekstrapiramidal buzilishlarni anamnestik, klinik-nevrologik, kognitiv, laborator va neyrovizualizatsion xususiyatlarini o‘rganish, tahlil qilish va davo choralarini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
serebrovaskulyar patologiya fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarda yaqqol klinik polimorfizm kuzatilib, bu buzilishlar ko‘pincha jiddiy kognitiv va psixoemotsional o‘zgarishlar bilan birga kechishi natijasida bemorlarning hayot sifati ko‘rsatkichlari bilan to‘g‘ri korrelyasion bog‘liqligi aniqlangan; 
biokimyoviy markerlar - endotelin-1, S-100 oqsili va VEGF miqdori darajalarining serebrovaskulyar kasalliklarda ekstrapiramidal buzilishlar mavjud bemorlarda ekstrapiramidal buzilishlarlarning og‘irligi o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri korrelyasion bog‘liqlik, shuningdek, ushbu bemorlarda biomarkerlar darajasi bilan kognitiv ko‘rsatkichlar o‘rtasida teskari korrelyasion bog‘liqligi aniqlangan; 
    serebrovaskulyar kasalliklarda ekstrapiramidal buzilishlarga ega bo‘lgan bemorlarda nafaqat po‘stloq osti yadrolarining zararlanishi balki bosh miyadagi boshqa strukturalarning zararlanishida xam ekstrapiramidal buzilishlarning rivojlanishi mumkinligi isbotlangan;
serebrovaskulyar kasalliklarda ekstrapiramidal buzilishlar mavjud bo‘lgan bemorlarni davolashda kompleks terapiyasiga kiritilgan monosialotetrageksozilgangliozidning yuqori samaradorligi kasallik progressiyasi sekinlashishi va simptomlar intensivligining pasayishi bilan isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Serebrovaskulyar kasalliklarda ekstrapiramidal buzilishlar mavjud bemorlarda diagnostikasi va terapiyasini takomillashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: serebrovaskulyar patologiya fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarda kuzatilgan yaqqol klinik polimorfizm va bu buzilishlar oqibatida rivojlangan jiddiy kognitiv va psixoemotsional o‘zgarishlarni baholashga qaratilgan diagnostika strategiyasini ishlab chiqish bo‘yicha takliflar Toshkent davlat stomatologiya institutining 2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF bilan tasdiqlangan “Serebrovaskulyar kasalliklar fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarning klinik-nevrologik xususiyatlari” nomli hamda Toshkent davlat stomatologiya institutining 2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF bilan tasdiqlangan “Insult o‘tkazgan bemorlarda ekstrapiramidal buzilishlarni baholash va davolashni optimallashtirish” nomli uslubiy tavsiyanomalari mazmuniga singdirilgan. Mazkur takliflar Milliy tibbiyot markazida 01.02.2025 yildagi OI -03/10-son va Toshkent viloyati ixtisoslashtirilgan somatika shifoxonasida 23.01.2025 yildagi 01-34-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: taklif etilayotgan usul hayot sifatini yaxshilash, reabilitasiya jarayonlarini takomillashtirish shuningdek, nogironlik darajasini kamaytirish qaratilgan. Iqtisodiy samaradorligi: stasionar sharoitda davolanayotgan serebrovaskulyar patologiya fonida EPB mavjud bemorlarda kasallikni erta tashxislash algoritmini yaratish va buning mezonida erta davolash chora-tadbirlarining olib borilishi kasallikni avj olish davrlarini oldini olish, kognitiv va psixoemotsional holatning yaxshilanishi, tibbiy xizmatning narxi kamayishi tufayli 1530000 sum iqtisod qilinadi. Xulosa: kognitiv va psixoemotsional buzilishlari bor bemorlar bir yil davomida 2 marotaba 10 kun davomida kasalxonada davolanishi lozim. Bunda har bir bemor uchun tejaladigan xarajat 765200 ming so‘mni tashkil etadi. Olib borilgan diagnostik va davolash maqsadidagi chora tadbirlar statsionar davolashning yilik xarajatini ikki barobarga qisqartiradi.  
ikkinchi ilmiy yangilik: biokimyoviy markerlar - endotelin-1, S-100 oqsili va VEGF miqdorining dinamikasi bosh miya tuzilmalari va asab tolalarining shikastlanish darajasi, antioksidant himoya faolligi serebrovaskulyar patologiya (SVK) fonidagi EPBlarning og‘irlik darajasi, kognitiv va psixoemotsional buzilishlarning patofiziologik mexanizmlarini ochish tartibi asoslanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent davlat stomatologiya institutining 2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF bilan tasdiqlangan “Serebrovaskulyar kasalliklar fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarning klinik-nevrologik xususiyatlari” nomli hamda Toshkent davlat stomatologiya institutining  2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF  bilan tasdiqlangan “Insult o‘tkazgan bemorlarda ekstrapiramidal buzilishlarni baholash va davolashni optimallashtirish” nomli uslubiy tavsiyanomalari mazmuniga singdirilgan. Mazkur takliflar Milliy tibbiyot markazida 01.02.2025 yildagi 01-03/10-son va Toshkent viloyati ixtisoslashtirilgan somatika shifoxonasida 23.01.2025 yildagi OI-34-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: taklif etilayotgan usul kasallikning davrlariga mos ravishda davolash taktikasini tanlash, kasallikning avj olishini kamaytirishga, bemorlarning salomatligini tiklash va hayot sifatini yaxshilash imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: stasionar sharoitda davolanayotgan serebrovaskulyar patologiya fonida EPB mavjud bemorlarda kasallik simptomlarining boshlang‘ich davridayoq tashxislash algoritmi va qon biomarkerlari asosida, differensiallashgan holda tashxisni qo‘yishga va nogironlikni jadallashishini olidini olishga xizmat qiladi. Xulosa: buning mezonida erta tashxislash va davolash chora-tadbirlarining o‘z vaqtida olib borilishi va to‘g‘ri tanlanishi kasallikning avj olish oldini olib, kasallik belgilarining kamayishi va shu tariqa o‘lim, nogironlik ko‘rsatkichlarini, statsionarda davolanish muddatlarini kamaytiradi, moliyaviy xarajatlarni qisqartiradi.
uchinchi ilmiy yangilik: serebrovaskulyar kasalliklar fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarga ega bo‘lgan bemorlarda isbotlangan klinik neyrovizualizatsion xususiyatlari mavjudligi diagnostikada individuallashgan yondashuvning afzalligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent davlat stomatologiya institutining  2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF bilan tasdiqlangan “Serebrovaskulyar kasalliklar fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarning klinik-nevrologik xususiyatlari” nomli hamda Toshkent davlat stomatologiya institutining 2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF bilan tasdiqlangan “Insult o‘tkazgan bemorlarda ekstrapiramidal buzilishlarni baholash va davolashni optimallashtirish” nomli uslubiy tavsiyanomalari mazmuniga singdirilgan. Mazkur takliflar Milliy tibbiyot markazida 01.02.2025 yildagi OI -03/10-son va Toshkent viloyati ixtisoslashtirilgan somatika shifoxonasida 23.01.2025 yildagi 01-34-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: taklif etilayotgan usul kasallikning davrlariga mos ravishda davolash taktikasini tanlash, kasallikning avj olishini kamaytirishga, bemorlarning salomatligini tiklash va hayot sifatini yaxshilash imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: serebrovaskulyar patologiya fonida EPB mavjud bemorlarda erta davrlaridayoq differensiallashgan holda tashxislash algoritmini yaratish hamda tibbiy yordam ko‘rsatishda moliyaviy xarajatlarni kamaytirish,  bemorlarni tibbiyot xodimlariga takroriy tashrifini qisqartirish imkonini berdi. Xulosa: kasallikning erta davolash chora-tadbirlarining olib borilishi kasallikni rivojlanib ketishini oldini olish va simptomlarning kamayishi yoki bartaraf etilishiga erishish orqali tibbiy xizmatning narxi kamayadi, shu tufayli 1 nafar bemorga 1530000 so‘m byudjet mablag‘idan iqtisod qilinadi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: serebrovaskulyar kasallik fonida ekstrapiramidal buzilishlar mavjud bo‘lgan bemorlarning kompleks terapiyasiga monosialotetrageksozilgangliozidning kiritilganligi, qiyosiy samaradorligi baholanganligi va uning boshqa usullardan ustunligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent davlat stomatologiya institutining 2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF  bilan tasdiqlangan “Serebrovaskulyar kasalliklar fonidagi ekstrapiramidal buzilishlarning klinik-nevrologik xususiyatlari” nomli hamda Toshkent davlat stomatologiya institutining 2024 yil 5 dekabrdagi 3 sonli kengashi qarori 461/AF bilan tasdiqlangan “Insult o‘tkazgan bemorlarda ekstrapiramidal buzilishlarni baholash va davolashni optimallashtirish” nomli uslubiy tavsiyanomalari mazmuniga singdirilgan. Mazkur takliflar Milliy tibbiyot markazida 01.02.2025 yildagi 01-03/10-son va Toshkent viloyati ixtisoslashtirilgan somatika shifoxonasida 23.01.2025 yildagi OI-34-son buyruqlari bilan amaliyotga tadbiq etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: taklif etilayotgan usul kasallikning barcha bosqichlarida davolashni optimallashtirish hamda bemorlarda nogironlik darajasini kamaytirish va uni oldini olishga qaratilgan. Iqtisodiy samaradorligi: stasionar sharoitda davolanayotgan serebrovaskulyar patologiyasi fonida rivojlangan ekstrapiramidal buzilishi mavjud bemorlarda optimallashgan davo chora-tadbirlarining olib borilishi kasallik simptomlarining kamayishi yoki regressiyasini ta’minlanishi natijasida tibbiy xizmat narxining kamayishi tufayli 8200000 so‘m iqtisod qilinadi. Xulosa: serebrovaskulyar patologiyasi fonida rivojlangan ekstrapiramidal buzilishi mavjud bemorlarda davolashning optimallashtirilgan usulini qo‘llash bemorlar  nevrologiya bo‘limlarida bo‘lganda byudjet mablag‘larining tejalishiga olib keldi. Kasallikning davolash muddati 2 barobargacha qisqarib, byudjet mablag‘larining tejalishi har 1 bemorga nisbatan 1640000 so‘mni iqtisod qildi.