Maxmanazarov G‘afur Axnazarovichning 
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Murda bilan ishlovchi tibbiyot hodimlarining mehnat sharoitini gigienik baholash va sog‘lomlashtirish», 14.00.07 – Gigiena (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Tib3023.
Ilmiy rahbar: Tuxtarov Bahrom Eshnazarovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Rasmiy opponentlar: Ermatov Nizom Jumakulovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Mamasaidov Jamoliddin Turginbaevich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
II. Tadqiqotning maqsadi: murda materiallari bilan muloqatda bo‘lgan tibbiyot xodimlarining mexnat sharoitini gigenik baholash hamda sog‘lomlashtirish chora-tadbirlarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
sud-tibbiy ekspertiza byurosi va patologoanatomik bo‘limlarda murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarining mehnat sharoitlarini kompleks gigienik baholash asosida sud-tibbiy ekspertlari va patologoanatomlar organizmiga salbiy ta’sir etuvchi havodagi kimyoviy moddalar kabi zararli va xavfli ishlab chiqarish omillari aniqlangan;
ilk bor  murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlar bajariladigan faoliyatning tabiati va mehnat sharoitlarini hisobga olgan holda ular uchun kunlik energiya iste’molining strukturasi va darajasining xususiyatlari aniqlangan;
murda materiallari bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarining faktik ovqatlanishini baholash asosida mexnat og‘irligi va zararli omillarga chidamliligiga ta’sir qiluvchi fiziologik me’yorlardan og‘ishlarni korreksiyalash uchun ovqatlanish ratsioniga lipotrop moddalarga boy oziq-ovqat mahsulotlarni kiritish zarurligi asoslangan;
murda materiallari bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarning organizmiga ta’sir etuvchi kimyoviy birikmalarning metabolik faolligini oldini olish uchun zaharli moddalarni organizmda so‘rilishini pasaytiruvchi mahsulotlarni kiritish orqali modifikatsiyalangan davolash-profilaktika ovqatlanish ratsionining antitoksik samaradorligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarning mehnat sharoitini gigienik baholash va sog‘lomlashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: sud-tibbiy ekspertiza byurosi va patologoanatomik bo‘limlarda murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarining mehnat sharoitlarini kompleks gigienik baholash asosida sud-tibbiy ekspertlari va patologoanatomlar organizmiga salbiy ta’sir etuvchi havodagi kimyoviy moddalar kabi zararli va xavfli ishlab chiqarish omillari aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universitetining Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 29 mayda 10-son bilan tasdiqlangan «Morfolog, sud tibbiyot xodimlarining mehnat va ovqatlanish holatlarining gigienik xususityalari, alimentar profilaktik omillarni o‘rganish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Surxondaryo viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 710-son va Jizzax viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 87-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/18-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarining mehnat sharoiti inobatga olgan tartibda ishchilarning ish vaqtida byudjet taqsimoti va uning natijasida yuzaga keladigan tartibsiz sharoit sharoiti, kasbiy ruhiy emotsional zo‘riqishlarning mikroiqlim parmetralari bilan bog‘liqligini baholash orqali  xodimlarning ish sharoitini yaxshilashga qaratilgan optimal ish sharoitining o‘rnini baholash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur holatlarda yuzaga kelgan kasalliklarni davolash uchun sarflanadigan 151480 so‘m (bir kurs davolanish uchun 1514800 so‘m) byudjet mablag‘lari murdalar bilan ishlaydigan tibbiyot xodimlarning gigienik talabalarga rioya qilmasligi oqibatida salomatlik holatidagi o‘zgarishlarni oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor  murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlar bajariladigan faoliyatning tabiati va mehnat sharoitlarini hisobga olgan holda ular uchun kunlik energiya iste’molining strukturasi va darajasining xususiyatlari aniqlanganligi bo‘yicha takliflar bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universitetining Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 29 mayda 10-son bilan tasdiqlangan «Morfolog, sud tibbiyot xodimlarining mehnat va ovqatlanish holatlarining gigienik xususityalari, alimentar profilaktik omillarni o‘rganish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Surxondaryo viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 710-son va Jizzax viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 87-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/18-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: murda bilan ishlovchi patologik anatomiya  va sud tibbiy ekspertlarning mehnat sharoitida organizmga xavf soluvchi, havo tarkibining o‘zgarishi, harorati, namligi, havoning xarakat tezligi o‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lgan xastaliklarning yuzaga kelishini oldini olishga qaratilgan profilaktik ratsion ishlab chiqish  imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur holatlarda yuzaga kelgan kasalliklarni davolash uchun sarflanadigan 151480 so‘m (bir kurs davolanish uchun 1514800 so‘m) byudjet mablag‘lari murdalar bilan ishlaydigan tibbiyot xodimlarning gigienik talabalarga rioya qilmasligi oqibatida salomatlik holatidagi o‘zgarishlarni oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
uchinchi ilmiy yangilik: murda materiallari bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarining faktik ovqatlanishini baholash asosida mexnat og‘irligi va zararli omillarga chidamliligiga ta’sir qiluvchi fiziologik me’yorlardan og‘ishlarni korreksiyalash uchun ovqatlanish ratsioniga lipotrop moddalarga boy oziq-ovqat mahsulotlarni kiritish zarurligi asoslanganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universitetining Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 29 mayda 10-son bilan tasdiqlangan «Morfolog, sud tibbiyot xodimlarining mehnat va ovqatlanish holatlarining gigienik xususityalari, alimentar profilaktik omillarni o‘rganish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Surxondaryo viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 710-son va Jizzax viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 87-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/18-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: sanoat shovqinining bosh miya qobig‘ining neyrofiziologik jarayonlari, serebral qon oqimini boshqarish va vegetativ asab tizimining balansiga ta’sir ko‘rsatishi natijasida eshitish tizimining buzilishi va uning natijasida yuzaga keladigan karlik darajasi bilan korrelyasion bog‘liqlikni isbotlash natijasida nogironlik asoratlarini oldini olish imkonini bergan. mazkur holatlarda yuzaga kelgan kasalliklarni davolash uchun sarflanadigan 151480 so‘m (bir kurs davolanish uchun 1514800 so‘m) byudjet mablag‘lari murdalar bilan ishlaydigan tibbiyot xodimlarning gigienik talabalarga rioya qilmasligi oqibatida salomatlik holatidagi o‘zgarishlarni oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: murda materiallari bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarning organizmiga ta’sir etuvchi kimyoviy birikmalarning metabolik faolligini oldini olish uchun zaharli moddalarni organizmda so‘rilishini pasaytiruvchi mahsulotlarni kiritish orqali modifikatsiyalangan davolash-profilaktika ovqatlanish ratsionining antitoksik samaradorligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universitetining Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 29 mayda 10-son bilan tasdiqlangan «Morfolog, sud tibbiyot xodimlarining mehnat va ovqatlanish holatlarining gigienik xususityalari, alimentar profilaktik omillarni o‘rganish» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Surxondaryo viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 710-son va Jizzax viloyati sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 09.09.2024 yildagi 87-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 22 maydagi 18/18-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: murda bilan ishlovchi tibbiyot xodimlarining  salomatlik holati emotsional zo‘riqishini oldini olishga qaratilgan profilaktik ratsion sifatini baholashga qaratilgan STEEPS tizimini qo‘llashning elektron platformasi ishlab chiqish orqali, tibbiyot xodimlarining kunlik energiya sarfini aniqlash, yo‘qotilgan energiyani o‘rni qoplash orqali emotsional zo‘riqishlarni oldini olish, ayrim yuqumli kasalliklarni oldini olishga qaratilgan profilaktik ratsionning o‘rni baholash natijasida almetar bog‘liq kasallkilarni oldini olish imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur holatlarda yuzaga kelgan kasalliklarni davolash uchun sarflanadigan 151480 so‘m (bir kurs davolanish uchun 1514800 so‘m) byudjet mablag‘lari murdalar bilan ishlaydigan tibbiyot xodimlarning gigienik talabalarga rioya qilmasligi oqibatida salomatlik holatidagi o‘zgarishlarni oldini olish natijasida iqtisod qilinadi.