Қурбонов Мирвоҳид Камоловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «1-тип қандли диабет билан касалланган болаларда ўткир ўрта отитнинг клиник-иммунологик кечиш хусусиятлари», 14.00.04 – Оториноларингология; 14.00.36 – Аллергология ва иммунология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Tib4848.
Илмий раҳбар: Нуров Убайдулло Ибодуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Нарзуллаев Нуриддин Умарович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти ҳузуридаги DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03 ракамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Вохидов Улуғбек Нуридинович, тиббиёт фанлари доктори; Миррахимова Мактуба Ҳабибуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
қандли диабет 1-типи билан зарарланган болаларда касалликнинг клиник ва иммунологик хусусиятларини инобатга олган ҳолда ўткир ўрта отитнинг даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор болаларда қандли диабет 1-тип кечиши оғирлигининг турли даражаларида ўткир ўрта отитнинг ўзига хос клиник аломатларининг кучайиши (қулоқдан йиринг оқиши, бош оғриши, тана ҳароратининг кўтарилиши, кўнгил айниши, қусиш, вестибуляр бузилишлар, ҳаво ўтказувчанлигининг бузилиши, сўрғичсимон ўсиқ катакларида пневматизациянинг ривожланган пасайиши) аниқланган;
илк бор  қулоқдан ажралаётган микрофлоранинг ўзига хос кўринишлари, ўткир ўрта отитнинг ривожланишида асосий касалликнинг роли ҳамда ушбу агрессив аэроб инфекциясининг пайдо бўлиши организмнинг умумий қаршилиги ва иммунитет кучларининг заифлашиши билан боғлиқлиги аниқланган;
илк бор ўткир ўрта отитнинг клиник белгилари, кечиш даражаси, иммун статус, Т-лимфоцитлар (Т-хелперлар (CD4+), Т-супрессорлар (CD8+)) миқдорининг ўзгариши, табиий киллерларнинг  (CD16+) кўпайиши ҳамда яллиғланишга қарши цитокин IL-4нинг ошиши ва интерферон гамма (IFN-γ) миқдорининг камайиши ўртасида боғлиқлик мавжудлиги аниқланган;
илк бор 1-тип қандли диабет билан оғриган болаларда ўрта қулоқ яллиғланишини олдини олиш, иммун тизимининг ҳужайравий, гуморал, цитокин, фагоцитоз кўрсаткичларини фаоллаштириш, иккиламчи иммунтанқисликни камайтириш ва иммун тизимини тикловчи иммуномодулятор (Иммун-5) қўллашга асосланган самарали иммунотерапия схемаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2025 йил 10 мартдаги №13/02 – сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк маротоба болаларда қандли диабет 1-тип кечиши оғирлигининг турли даражаларида ўткир ўрта отитнинг ўзига хос клиник аломатларининг кучайиши (қулоқдан йиринг оқиши, бош оғриши, тана ҳароратининг кўтарилиши, кўнгил айниши, қусиш, вестибуляр бузилишлар, ҳаво ўтказувчанлигининг бузилиши, сўрғичсимон ўсиқ катакларида пневматизациянинг ривожланган пасайиши) аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: болаларда қандли диабет 1-тип кечиши оғирлигининг турли даражаларида ЎЎО клиник аломатларини аниқланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (06.02.2024 йил №17); Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (03.02.2024 йил №1); (15.05.2024 йил №3); Жондор туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (06.02.2024 йил №12); (01.05.2024 йил 1634-2-35-ТБ/2024-сон)клиник амалиётига тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: қандли диабет 1-тури фонида ўткир отит билан оғриган болаларда иммун реактивлигининг ҳолатини баҳолашнинг ўртача қиймати тўлиқ натижалари ҳолати олинган. Иқтисодий самарадорлиги: иқтисодий самарадорлик таклиф этилган услубий тавсияномани амалиётда қўллаш асосида ишлаб чиқилган. Иқтисодий самарадорлик таҳлилини ўтказишда таққосланган вариантлар харажатларни минималлаштириш таҳлилидан ўлароқ, катта ёки камроқ, лекин эквивалент самарадорлик билан тавсифланган. Хулоса: шундай қилиб, олинган натижалар кўрсатадики, умумий ҳужайравий гуморал ва айниқса, маҳаллий-гуморал иммунитетдаги бузилишлар қандли диабет 1-тури фонида ЎЙЎОни беморларда шаклланишларига кучли салбий таъсир этади ва бундан ташқари, аксарият касалликни узоқ муддат билан чўзилиб ва яширин кечишига сабаб бўлади. Шунинг учун бу кўрсаткичлардан қандли диабет 1-тури фонида ЎЙЎОнинг клиник шаклларини ажратиб баҳолашда, кечишларини олдиндан башоратлашда, беморларни диспансеризация қилиш-профилактика гуруҳларига олишда ва ниҳоят, даволаш дастурларини тузиш ҳамда самарали ўтказишда фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлиши аниқланган.
иккинчи илмий янгилик: қулоқдан ажралаётган микрофлоранинг ўзига хос кўринишлари, ўткир ўрта отитнинг ривожланишида асосий касалликнинг роли ҳамда ушбу агрессив аэроб инфекциясининг пайдо бўлиши организмнинг умумий қаршилиги ва иммунитет кучларининг заифлашиши билан боғлиқлиги аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: қулоқдан ажралаётган микрофлоранинг таркибини ҳамда қондаги глюкоза миқдорини ўрганиш ва ЎЎО ривожланишида асосий касалликнинг роли аниқланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (06.02.2024 йил №17); Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (03.02.2024 йил №1); (15.05.2024 йил №3); Жондор туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (06.02.2024 йил №12); (01.05.2024 йил 1634-2-35-ТБ/2024-сон) клиник амалиётига тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: асосий касалликнинг асоратларини олдини олиш, касаллик оқибатини ўз вақтида башорат қилишнинг такомиллаштирилганлиги беморларнинг тезроқ соғайиши, бемор болаларнинг шифохонада бўлиш кунларининг қисқаришига олиб келган. Иқтисодий самарадорлиги: маълумотларнинг ишончлилиги даражасига қараб таҳлил ўтказишнинг мақсадга мувофиқлигини баҳолаш муҳим. Хулоса: кузатувлар бўйича бундай амалиёт бевосита амалий аҳамият касб этиб, қандли диабет 1-тури фонида ЎЙЎО билан боғлиқ асоратларни камайтирган. Иммунитетнинг ҳужайравий, гуморал омиллари ва цитокин кўрсаткичларининг ҳолатини ўрганиш учун ўтказилган иммунологик тадқиқотлар бемор болаларда асосий иммунитетни нормаллаштириш билан оғир иммунитет танқислиги билан тавсифланган баъзи ўзгаришлар ёки хусусиятларни аниқлашга имкон берган.
учинчи илмий янгилик: ўткир ўрта отитнинг клиник белгилари, кечиш даражаси, иммун статус, Т-лимфоцитлар (Т-хелперлар (CD4+), Т-супрессорлар (CD8+)) миқдорининг ўзгариши, табиий киллерларнинг  (CD16+) кўпайиши ҳамда яллиғланишга қарши цитокин IL-4нинг ошиши ва интерферон гамма (IFN-γ) миқдорининг камайиши ўртасида боғлиқлик мавжудлиги аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: илк маротоба, қандли диабет 1-тип фонида ривожланган ЎЎО бўлган бемор болаларда иммун статусининг ҳолатини ўрганиш ҳамда беморларда ҳужайра иммун ва цитокин кўрсаткичлари орасидаги боғлиқликни баҳоланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (06.02.2024 йил №17); Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (03.02.2024 йил №1); (15.05.2024 йил №3); Жондор туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (06.02.2024 йил №12); (01.05.2024 йил 1634-2-35-ТБ/2024-сон) клиник амалиётига тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: қандли диабет 1-тури фонида ўткир отит билан оғриган болаларнинг шифохонада бўлиш кунларининг қисқариши, шу орқали болаларнинг ҳаёт сифати ва уларнинг соғломлаштириш ҳолатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: ушбу янгиликнинг амалиётга қўллаш бюджет маблағларини сезиларли даражада тежаш имконини беради. Шундай қилиб, тавсия этилган услубий тавсиянома қандли диабет 1-тури фонида ўткир йирингли ўрта отит билан зарарланган бемор болаларнинг иммун ва цитокин ҳолатини баҳолаш учун клиник ва иммунологик тадқиқотларда ушбу патологик ҳолатнинг беморларнинг иммун тизимига таъсирини қиёсий баҳолашни ўрганишга бағишланган. Хулоса: бемор қандли диабет 1-тури фонида ўткир отит билан оғриган балаларда иммун реактивлигининг ҳолатини баҳолашнинг ўртача қиймати тўлиқ натижаларини ривожланган яллиғланиш жараёнининг ривожланиши аниқ Т - ва В-ҳужайравий иммун танқислигини кучайтиради, бу Т-лимфоцитларнинг иммунорегуляцион субпопуляцияларининг иммунитет танқислиги билан боғлиқ бўлиб, CD4+ Т ҳужайралари сонининг аниқ танқислиги ва CD8+ Т-цитотоксик лимфоцитларнинг ошиши, СD25+ IL-2 рецепторларининг камайиши кузатилган.
тўртинчи илмий янгилик: 1-тип қандли диабет билан оғриган болаларда ўрта қулоқ яллиғланишини олдини олиш, иммун тизимининг ҳужайравий, гуморал, цитокин, фагоцитоз кўрсаткичларини фаоллаштириш, иккиламчи иммунтанқисликни камайтириш ва иммун тизимини тикловчи иммуномодулятор (Иммун-5) қўллашга асосланган самарали иммунотерапия схемаси ишлаб чиқилган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: илк маротоба, иммунотерапиянинг рационал схемаларини ишлаб чиқиш ва иммунокорригирловчи дори воситасининг қандли диабет 1-тип фонидаги ЎЎОга учраган болаларда иммунитет етишмаслигини тузатишга таъсир этишини баҳолаш ва алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (06.02.2024 йил №17); Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (03.02.2024 йил №1); (15.05.2024 йил №3); Жондор туман тиббиёт бирлашмасининг буйруғи (06.02.2024 йил №12); (01.05.2024 йил 1634-2-35-ТБ/2024-сон) клиник амалиётига тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: касаллик оқибатини ўз вақтида башорат қилишнинг такомиллаштирилгани беморларнинг тезроқ соғайиб кетиши, бемор болаларнинг шифохонада бўлиш кунларининг қисқариши, шу орқали болаларнинг ҳаёт сифати ва уларнинг соғломлаштириш ҳолатини ошириш имконини берган. Бундан ташқари беморлар иммун тизимининг ҳолати тўғрисида тўлиқ тасаввурларга эга бўладилар. Иқтисодий самарадорлиги: шундай қилиб, тавсия этилган услубий тавсиянома қандли диабет 1-тури фонида ўткир йирингли ўрта отит билан зарарланган бемор болаларнинг иммун ва цитокин ҳолатини баҳолаш учун клиник ва иммунологик тадқиқотларда ушбу патологик ҳолатнинг беморларнинг иммун тизимига таъсирини қиёсий баҳолашни ўрганишга бағишланган. Натижада ушбу услубий тавсиянома иммун тизимининг ҳолатини баҳолаш учун клиник ва иммунологик тадқиқотлар самарадорлигини ошириш имконини берди ва шу билан биргаликда бу илмий тадқиқотлар учун учун ажратилган маблағни тежаш имконини берган. Хулоса: CD95+ апоптоз омил рецепторларининг кўпайиши кузатилди. Цитокин профилидаги қиёсий таҳлил шуни кўрсатдики, болаларда қандли диабет 1-тури фонида ўткир отитда ҳужайравий ва гуморал ва цитокинларнинг ўртача қиймати тўлиқ натижаларини аниқ яллиғланиш жараёнининг мавжудлиги яллиғланишга қарши цитокинларнинг аниқ кўтарилишига олиб келган.