Rajabov Shuhrat Jo‘raboevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlarning  rivojlanishining  immunologik xavfi” ixtisosliklar shifri: 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2952.
Ilmiy rahbarlar: Navruzova Shakar Istamovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Suyarov Akram Amirqulovich, tibbiyot fanlari doktori; Mullaeva Lola Djavlonovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlar rivojlanishining  immunologik xavfini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
nafas olish kasalliklari bilan kasallangan bolalarda hujayraviy immunitetning CD4+, CD8+, CD16+, CD25+, CD95+ limfotsitlari miqdori keskin ortishi fonida gumoral immunitetning CD20+ limfotsitlar soni, IgA, IgM miqdorining ortishi va  IgG miqdorining kamayishi sababli shoshilinch holat rivojlanish xavfi yuqori bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor nafas olish kasalliklari bilan kasallangan bolalarda  immunitetning yallig‘lanishga xos (IL-6, IL-8, IL-17A, TNF-a) sitokinlarining keskin ortishi fonida interferonlar (IFNγ INF-a) miqdorining ishonarli  kamayishi sababli shoshilinch holat rivojlanishi xavfi  ortishi isbotlangan;
ilk bor nafas olish kasalliklarida kasallikning og‘irlashuvi sababli  immunitetning o‘sish omillari MCP-1 va VEGF-A miqdorlarining sog‘lomlarga nibatan ishonali ortishi bolalarda gemodinamik asoratlar rivojlanish xavfi ortishiga olib kelishi  isbotlangan;
erta yoshli bolalar nafas olish kasalliklarida ikkilamchi immunitet tanqisligi xolati fonida interferonlar (IFNγ INF-a) miqdorining ishonarli kamayishi tizimli yallig‘lanish sindromi (sepsis) rivojlanishiga sabab bo‘lishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlar rivojlanishining  immunologik xavfini aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalari asosida:
birinchi ilmiy yangilik: nafas olish kasalliklari bilan kasallangan bolalarda hujayraviy immunitetning CD4+, CD8+, CD16+, CD25+, CD95+ limfotsitlari miqdori keskin ortishi fonida gumoral immunitetning CD20+ limfotsitlar soni, IgA, IgM miqdorining ortishi va IgG miqdorining kamayishi sababli shoshilinch holat rivojlanish xavfi yuqori bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha  «Respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 12 sentyabrdagi 23-m/094-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklif Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 02.10.2023 yildagi №193-sonli, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 20.12.2023 yildagi №88-sonli xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali bo‘yicha  27.07.2024 yildagi №150-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/23-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlar rivojlanishini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, bolalar o‘limi darajasini pasaytirish,  asoratlar xolatini kamaytirish va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi;  iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali amaliy faoliyatlariga joriy etilishi respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usulini qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra shoshilinch holatlarni rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 29544263,7  so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: nafas olish kasalliklari bilan kasallangan bolalarda hujayraviy immunitetning CD4+, CD8+, CD16+, CD25+, CD95+ limfotsitlari miqdori keskin ortishi fonida gumoral immunitetning CD20+ limfotsitlar soni, IgA, IgM miqdorining ortishi va  IgG miqdorining kamayishi shoshilinch holat rivojlanish xavfi yuqori bo‘lishi asoslangan;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor nafas olish kasalliklari bilan kasallangan bolalarda immunitetning yallig‘lanishga xos (IL-6, IL-8, IL-17A, TNF-a) sitokinlarining keskin ortishi fonida interferonlar (IFNγ INF-a) miqdorining ishonarli  kamayishi sababli shoshilinch holat rivojlanishi xavfi  ortishi isbotlanganligi bo‘yicha  «Respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 12 sentyabrdagi 23-m/094-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklif Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 02.10.2023 yildagi №193-sonli, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 20.12.2023 yildagi №88-sonli xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali bo‘yicha  27.07.2024 yildagi №150-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/23-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlar rivojlanishini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, bolalar o‘limi darajasini pasaytirish,  asoratlar xolatini kamaytirish va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi;  iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali amaliy faoliyatlariga joriy etilishi respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usulini qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra shoshilinch holatlarni rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 29544263,7  so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: nafas olish kasalliklari bilan kasallangan bolalarda  immunitetning yallig‘lanishga xos (IL-6, IL-8, IL-17A, TNF-a) sitokinlarining keskin ortishi fonida interferonlar (IFNγ INF-a) miqdorining ishonarli  kamayishi sababli shoshilinch holat rivojlanishi xavfi  ortishi asoslangan;
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor nafas olish kasalliklarida kasallikning og‘irlashuvi sababli  immunitetning o‘sish omillari MCP-1 va VEGF-A miqdorlarining sog‘lomlarga nibatan ishonali ortishi bolalarda gemodinamik asoratlar rivojlanish xavfi ortishiga olib kelishi  isbotlanganligi bo‘yicha  «Respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 12 sentyabrdagi 23-m/094-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklif Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 02.10.2023 yildagi №193-sonli, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 20.12.2023 yildagi №88-sonli xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali bo‘yicha  27.07.2024 yildagi №150-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/23-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlar rivojlanishini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, bolalar o‘limi darajasini pasaytirish,  asoratlar xolatini kamaytirish va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi;  iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali amaliy faoliyatlariga joriy etilishi respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usulini qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra shoshilinch holatlarni rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 29544263,7  so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: nafas olish kasalliklarida kasallikning og‘irlashuvi sababli  immunitetning o‘sish omillari MCP-1 va VEGF-A miqdorlarining sog‘lomlarga nibatan ishonali ortishi bolalarda gemodinamik asoratlar rivojlanish xavfi ortishi asoslangan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: erta yoshli bolalar nafas olish kasalliklarida ikkilamchi immunitet tanqisligi xolati fonida interferonlar (IFNγ INF-a) miqdorining ishonarli kamayishi tizimli yallig‘lanish sindromi (sepsis) rivojlanishiga sabab bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha  «Respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 12 sentyabrdagi 23-m/094-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklif Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 02.10.2023 yildagi №193-sonli, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 20.12.2023 yildagi №88-sonli xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali bo‘yicha  27.07.2024 yildagi №150-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/23-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi nafas olish tizimi kasalliklari bo‘lgan bolalarda shoshilinch holatlar rivojlanishini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, bolalar o‘limi darajasini pasaytirish,  asoratlar xolatini kamaytirish va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi;  iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat Peshku tuman tibbiyot birlashmasi, Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi xamda Respublika tez tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali amaliy faoliyatlariga joriy etilishi respirator kasalliklarga chalingan bolalarda shoshilinch holatlarni bashorat qilish usulini qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra shoshilinch holatlarni rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 29544263,7  so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: erta yoshli bolalar nafas olish kasalliklarida ikkilamchi immunitet tanqisligi xolati fonida interferonlar (IFNγ INF-a) miqdorining ishonarli kamayishi tizimli yallig‘lanish sindromi (sepsis) rivojlanishi asoslangan.