Муса Тўрабек Норбой ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Шарқ чинори (Platanus orientallus L.) биоэкологияси ва кўпайтириш технологияси”, 06.03.01 – Ўрмон экинлари. Селекция, уруғчилик ва шаҳарларни кўкаламзорлаштириш. Ўрмонлар агромелиорацияси ва ҳимоя ўрмонларини барпо этиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/Qx1449.
Илмий раҳбар: Хамроев Хусен Фатуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Қайимов Абдухалил, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Мамутов Бахром Хожаниязович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўрмон ва яшил ҳудудларни кўпайтириш, чўлланишга қарши курашиш агентлиги.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Шарқ чинори (Platanus orientallus L.) нинг ташқи муҳит омилларига муносабатини таҳлил этиш, уруғларни териб олиш, экиш муддати ва усулини аниқлаш ҳамда вегетатив кўпайтириш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба Сурхондарё вилояти шароитида шарқ чинорининг ўсиши ҳамда ҳавонинг нисбий намлиги орасида боғлиқлик мавжудлиги ва боғлиқликнинг корреляция коэффициенти   эканлиги аниқланган;
декабрь ойининг биринчи ўн кунлигида териб олинган уруғларни март ойининг учинчи ўн кунлигида 2 кун давомида оқар сувда бўктириш ва 2 кун давомида димлаш орқали уруғлар унувчанлиги 66,5% гача ошириш ҳамда назоратга нисбатан 54,3% юқори натижа олиш мумкинлиги аниқланган;
ноябрь ойининг учинчи ўн кунлигида тайёрланган 20 см узунликка эга бўлган 26 мм диаметрли ёғочлашган қаламчаларни март ойининг биринчи ўн кунлигида экилганда 80% сақланиб қолиши ва йиллик ўсиши 60-64 см га етиши аниқланган;
илдиз олдирувчи “Root Energy” стимуляторидан фойдаланиш орқали ёғочлашган қаламчаларнинг илдиз олиш даражасини 94% га етказиш ҳамда ўсиш кўрсаткичини 2,3 маротабага ошириш мумкинлиги исботланган;
вегетатив усулда кўпайтириш орқали стандарт кўчатлар тайёрлаш муддатини 1 йилга камайтириш ва уларнинг миқдорини ўртача 1,6-1,8 мартагача ошириш мумкинлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Шарқ чинори биоэкологик хусусиятлари ва кўпайтириш технологияси бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
ўрмон хўжаликлари учун “Шарқ чинори (Platanus orientallus L.) биоэкологияси ва кўпайтириш технологияси” мавзусидаги тавсиянома тасдиқланган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни ҳимоя қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2025 йил 3 февралдаги 03-03/1-03/3-1041-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома ўрмон хўжаликларида шарқ чинорининг кўчатларини етиштиришда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
шарқ чинори (Platanus orientallus L.) нинг кўчатларини етиштиришда уруғларни териб олиш муддатлари ва экишга тайёрлаш усулларини аниқлаш ишланмаси Қизириқ, Сурхондарё ва Бойсун давлат ўрмон хўжаликлари кўчатхонларининг 3,0 гектар майдонига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни ҳимоя қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2025 йил 3 февралдаги 03-03/1-03/3-1041-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида 1 гектар майдонда кўчат етиштириш ва уни сотиш орқали 140 млн сўм даромад олинган;
шарқ чинори (Platanus orientallus L.) кўчатларини вегетатив усулда етиштиришда ёғочлашган қаламчаларни тайёрлаш муддатларини аниқлаш ишланмаси Қизириқ, Сурхондарё ва Бойсун давлат ўрмон хўжаликлари кўчатхонларининг 1,5 гектар майдонига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни ҳимоя қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2025 йил 3 февралдаги 03-03/1-03/3-1041-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида 1 гектар майдонда кўчат етиштириш ва уни сотиш орқали 300 млн сўм даромад олинган;
шарқ чинори (Platanus orientallus L.) кўчатларини вегетатив усулда етиштиришда ёғочлашган қаламчаларини илдиз олиш даражасини ошириш ишланмаси Қизириқ, Сурхондарё ва Бойсун давлат ўрмон хўжаликлари кўчатхонларининг 1,5 гектар майдонига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни ҳимоя қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2025 йил 3 февралдаги 03-03/1-03/3-1041-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида 1 гектар майдонда кўчат етиштириш ва уни сотиш орқали 350 млн сўм даромад олинган.