Ғуламиддинов Сарваржон Ғайратжоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси: Фибробетондан тайёрланган сиқилувчи темир бетон элементларининг деформацияланувчанлиги, дарзбардошлиги ва мустаҳкамлиги.
Ихтисослик шифри: 05.09.01–Қурилиш конструксиялари, бино ва иншоотлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Т4519.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Холмирзаев Саттор Абдужаббарович, техника фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат техника университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Наманган давлат техника университети., PhD.03/01.04.2023.Т.90.02.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Зулпуев Абдивап Момунович, техника фанлари доктори, профессор; Абдуллаев Иброхим Нуманович, техника фанлари номзоди, профессор;
Етакчи ташкилот номи: “Коммуналтаъмирлойиҳа” МЧЖ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади фибробетондан тайёрланган сиқилувчи темир бетон элементларнинг деформацияланувчанлиги, дарзбардошлиги ва мустаҳкамлигини тадқиқ этишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
экспериментал тадқиқотлар натижасида базалт толалари билан дисперс арматураланган фибробетонларнинг призматик мустаҳкамлиги коеффициенти оғир бетонникидан фарқли бўлиб, унинг қиймати Рб/Р=0,82 қабул қилиниши кераклиги асосланган;
базалт толалари билан дисперс арматураланган фибробетоннинг деформация модули оғир бетонникидан 30% юқори эканлиги ҳисобга олган ҳолда уни аниқлаш формуласи такомиллаштирилган;
экспериментал тадқиқотлар ёрдамида кичик эксцентриситетлар билан юкланган (э0=0,2ҳ0) базалт толалари билан дисперс арматураланган фибротемирбетон устунларнинг мустаҳкамлиги оғир бетонникига нисбатан 40-45%, катта эксцентриситетлар (э0=0,5ҳ0 ва э0=0,8ҳ0) билан юкланган устунларнинг мустаҳкамлиги эса 30-35% ортиши аниқланган;
базалт толалари билан дисперс арматураланган фибротемирбетон устунларни биринчи гуруҳ чегаравий ҳолатлар бўйича ҳисоблашда кичик эксцентриситетлар билан (э0=0,2ҳ0) юкланган устунлардаги бетоннинг призматик мустаҳкамлиги (Рб) тегишли иш шароити коеффициенти γб1=1,4, катта эксцентриситетлар (э0=0,5ҳ0 ва э0=0,8ҳ0) билан юкланган устунларни призматик мустаҳкамлиги эса γб1=1,3 га кўпайтириш ёрдамида аниқланиши асосланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Фибробетондан тайёрланган сиқилувчи темир бетон элементларнинг деформацияланувчанлиги, дарзбардошлиги ва мустаҳкамлиги” мавзуси доирасида олинган илмий натижалар асосида:
сиқилувчи темир-бетон элементлар ишлаб чиқариш жараёнида базалт толалари билан дисперс арматураланган фибробетондан фойдаланиш технологияси "Бунёдкор-3" МЧЖда амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 25-декабрдаги №24-06/13800-сонли маълумотнома). Натижада, базалт толалари билан мустаҳкамланган дисперс арматураланган фибробетоннинг сиқилишга чидамлилиги анъанавий, оддий (дисперс арматураланмаган) бетонга нисбатан 40–45% га юқори экани аниқланган. Бу кўрсаткич янги материалнинг юк кўтариш қобилияти ва конструктив ишончлилигини оширишда муҳим омил ҳисобланади. Шунингдек, тадқиқот натижалари асосида, ўқ бўйлаб сиқилиш ҳолатида базалт толалари билан арматураланган фибробетоннинг чегаравий деформация қийматлари аниқланиб, уларнинг барқарорлиги ва деформацияга қаршилиги юқори экани тасдиқланди ҳамда сиқилишдаги чегаравий деформациялар оддий бетонга қараганда 15-20%, чўзилишда эса 20-25% юқори эканлиги аниқланган;
базалт толалари билан дисперс арматураланган сиқилувчи фибротемирбетон элементларни мустаҳкамликка ҳисоблаш усули “Фарғона Раҳматжон топограф” хусусий корхонаси томонидан Фурқат тумани 32-сонли умумтаълим мактаби ҳудудида жойлашган, 330 ўринга мўлжалланган ўқув биноси ва спорт залини лойиҳалаш жараёнида амалиётга жорий этилди. (ЎзР Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 25-декабрдаги №24-06/13800-сонли маълумотномаси). Натижада 15% гача иқтисодий тежамкорликка эришилган;
фибробетондан тайёрланган сиқилувчи темир бетон элементларнинг деформацияланувчанлиги, дарзбардошлиги ва мустаҳкамлиги бўйича ўтказилган тадқиқотлар асосида олинган илмий натижалари “Ўзоғирсаноатлойиҳа” АЖ томонидан бино ва иншоотларни лойиҳалаш, қурилиш жараёнларини реконструкция қилиш ва улардан фойдаланишга жорий этилган (ЎзР Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 25-декабрдаги №24-06/13800-сонли маълумотномаси). Натижада, базалт толалари билан дисперс арматураланган фибробетонда деформациянинг кучланиш билан боғлиқлиги экспериментал синов билан аниқланган ҳамда тажриба натижаларига кўра базалт толалари билан дисперс арматураланган фибробетоннинг ўртача зичлиги 2000-2100 кг/м3ни ташкил қилганлиги сабабли унинг массаи 15-20% га камайиши сабабли материал сарфини тежаш имкониятлари кўрсатиб берилган;
Фибротемирбетон устунларни АНСЙС Wоркбенч дастури ёрдамида моделлаштириш, ҳисоблаш ишлари ва такомиллаштирилган формулалар ҳамда тажриба-синов натижаларига асосланиб олиб борилди. Ушбу тадқиқотлар ва ҳисоблаш услублари Фарғона вилояти Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги ҳудудий бошқармаси томонидан амалий лойиҳалаш ва ҳисоблаш ишларида қўллаш учун жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 25-декабрдаги №24-06/13800-сонли маълумотнома). Натижада, базалт толалари билан дисперс арматураланган фибробетоннинг деформацияланувчанлиги номарказий сиқилиш шароитида ўртача 30% га камайганлиги ва бошланғич эластиклик модули эса ўртача 30% га ортганлиги аниқланган.