Қодамбоев Пирназар Қодамбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Қалай асосида ночизиқли оптик материаллар синтези, тузилиши ва хоссалари», 02.00.01 - Ноорганик кимё, 02.00.04 - Физик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.3.PhD/К913.
Илмий раҳбарлар: Ибрагимов Азиз Бахтиярович, кимё фанлари доктори, профессор; Балакришнан Челлакурунгу, кимё фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Диссертация бажарилган муассаса номи: Хоразм Маъмун академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, DSc.03/31.01.2023.К/Т.78.01.
Расмий оппонентлар: Бекчанов Даврон Жумазарович, кимё фанлари доктори, профессор; Муқумова Гулвар Жумаевна, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Сн (ИИ) ва Сн(ИВ) галогенидларининг таркибида азот, кислород бўлган лигандлар билан янги комплексларини синтез қилиш, уларнинг тузилиши, электр ўтказувчанлиги ҳамда ночизқли оптик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Сн (ИИ) ва Сн (ИВ) хлоридлари ҳамда бромидлари билан таркибида азот, кислород сақлаган лигандлар: 1-(пиридин-2-ил) этан-1-он, пиридин-3-илметанамин, 2-морфолинетан-1-амин, пиридин-4-илметанамин ва 4-метилхинолин билан 10 та янги аралаш лигандли комплекс бирикмалари синтез қилинган ва уларнинг монокристаллари олинган;
рентген тузилиш таҳлили ёрдамида олинган комплекс бирикмаларнинг таркиби, тузилиши ва металл ионларининг лиганд донор атомлари билан координацияланиш қонуниятлари аниқланган;
Ҳиршфелд сирт таҳлили натижасида синтез қилинган комплекс бирикмаларда Ҳ…Ҳ, Ҳ…Cл/Cл…Ҳ, Ҳ…Бр/Бр…Ҳ ва О…Ҳ/Ҳ…О таʼсирларининг улуши ва кристаллардаги молекулалараро таʼсирлашиш энергиялари аниқланган;
синтез қилинган комплекс бирикмалар асосида октаедрик кристалл тузилишига эга МП-05, МП-06, СП-05, СП-06, АДИ-27 ва АДИ-28 учинчи тартиб ночизиқли оптик фаол материаллар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертация доирасида синтез қилинган янги комплекс бирикмаларнинг тузилиши ва оптик хоссаларини аниқлаш бўйича олинган натижалар асосида:
Сн (ИИ) ва Сн(ИВ) галогенидларининг таркибида азот, кислород бўлган лигандлар билан синтез қилинган янги СП-05, СП06 ва МП-03 МП-04 комплекс бирикмаларнинг кристалл тузилиши ҳақидаги маълумотлари Кембриж кристаллографик маълумотлар марказида №2333700, №2333701, №2298491, №2298492 рақамлар билан рўйхатдан ўтказилган (ҳттпс://www.ccдc.cам.аc.ук/cонц/ретриевиҳг.ҳтмл). Натижада, базага киритилган кимёвий бирикмалар ҳақидаги тақдим этилган маълумотлар ўхшаш бирикмаларни синтез қилишда ва уларнинг тузилишини тавсифлашда фойдаланиш имконини яратган;
Сн (ИИ) ва Сн(ИВ) галогенидларининг таркибида азот, кислород бўлган лигандлар билан синтез қилинган янги СП-05, СП06 ва МП-03 МП-04 комплекс бирикмалари “Муборак газни қайта ишлаш заводи” да қуёш элементлари учун НЛО материал сифатида қўлланилган («Муборак газни қайта ишлаш заводи» нинг 2025 йил 9 июлдаги 962/ГК-07-сонли маълумотномаси). Натижада, арзон ва 20-22% гача самарадорликка эга бўлган металл-органик қуёш элементларини олиш имконини берган.