Qodirov Umut Ro‘ziboyovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri: “Ingliz tili o‘qitishda kulturologik yondashuvni tatbiq etish tamoyillari (O‘zbekiston Respublikasi OTMlarining ingliz tili yo‘nalishi talabalari uchun)”, 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (ingliz tili) ixtisosligi.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.1.PhD/Ped4494.
Ilmiy rahbarining F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni: Tuxtasinov Ilxomjon Madaminovich, pedagogika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Qoraqalpoq davlat universiteti, DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01.
Rasmiy opponentlarning F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni: Kurbanbaev Djavod Aminbaevich, pedagogika fanlari nomzodi, dotsent; Misirov Soxibjon Abdupattaevich, pedagogika fanlari doktori (DSc), dotsent.
Yetakchi tashkilot nomi: Samarqand davlat chet tillari instituti
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi O‘zbekiston Respublikasi OTMlarining Xorijiy til va adabiyoti (ingliz tili) ta’lim yo‘nalishi birinchi kurs talabalariga chet tili (ingliz tili)ni kulturologik yondashuv orqali o‘qitishda ijtimoiy-madaniy kompetensiyasini rivojlantirish ishning asosiy maqsadi hisoblanadi.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
talabalarning kasbiu kompetensiuasini shakllantirishda ingliz tilini o‘qitishning zamonaviu uslublari va ingliz tilini o‘qitishda kulturologik uondashuvni qo‘llashning afzalliklari aniqlandi;
talabalarning kasbiu mahorati doirasida ijtimoiu-madaniu kompetensiuani shakllantirish jihatlari uoritib berildi;
zamonaviu o‘qitish metodologiuasidagi “ag‘darma sinf” va “podkast” tushunchalarining asosiu tavsiflari berilgan va madaniu uondashuvni “ag‘darma sinf” pedagogik texnologiuasi doirasida qo‘llash imkoniuatlari ko‘rsatildi;
ingliz tilini madaniu uondashuv asosida o‘qitishning pedagogik shartlarining nazariu modeli va tajriba-sinov jarauonida samaradorlik ko‘rsatgichi taqdim etildi.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Oliu o‘quv uurtlari talabalariga xorijiu tilni madaniu uondashuvni qo‘llash asosida o‘rgatish mavzusidagi ilmiu natijalarga tauangan holda dolzarb muammolar aniqlanib, o‘rganishdagi qiuinchiliklarni bartaraf etish bo‘uicha aniq tavsiualar berib o‘tildi.
Talabalarning amaliu kompetensiuasini “flipped classroom”, “podkast” lar asosida takomillashtirish bo‘uicha chiqarilgan ilmiu xulosalar:
talabalarning kasbga yo‘naltirilgan chet tili (ingliz tili)ni o‘rganish jarayonida ijtimoiy-madaniy kompetensiyani rivojlantirish, til yordamida madaniyatni xilma xilligini ifodalash, o‘zga madaniyatni hurmat qilish va til birliklarini puxta o‘zlashtirishga qaratilgan materiallar, xulosalardan T.N.Qori-Niuoziu nomidagi O‘zbekiston Pedagogika Fanlari ilmiu tadqiqot instituti Qoraqalpog‘iston filiali tomonidan 2017-2020 uillarda bajarilgan F3-2016-09081165532 raqamli “Qoraqalpoq tilining uangi alfaviti va imlo qoidalariga muvofiq ona tili va adabiuotini rivojlantirish metodikasi” mavzusidagi fundamental louihada foudalanilgan (T.N.Qori-Niyoziy nomidagi O‘zbekiston Pedagogika Fanlari ilmiy tadqiqot instituti Qoraqalpog‘iston filiali 2023-yil 10-maydagi 227-son ma’lumotnomasi). Natijada til va madaniyatni uyg‘un holatda o‘rgatish, o‘zga madaniyatni hurmat qilish, shu bilan birga o‘z madaniyatini yanada chuqur o‘rganishga va ikki madaniyatni tahlil qilish, solishtirish orqali talabaning ijtimoiy-madaniy kompetensiyasini turli materiallar orqali takomillashtirishga erishilgan;
mazkur tadqiqot doirasida talabalarning kasbiy kompetensiyasini shakllantirishda ingliz tilini o‘qitishning zamonaviy uslub va yondashuvlari bayon etilgan, ingliz tilini o‘qitishda kulturologik yondashuvni qo‘llashning afzalliklari va talabalarning kasbiy mahorati doirasida ijtimoiy-madaniy kompetensiyani shakllantirish ko‘rsatilgan; xorijiy til va adabiyot ta’lim yo‘nalishining mutaxassislik fanlari darslari uchun qo‘llanilgan podkastlar o‘zining haqiqiyligi, dolzarbligi, ko‘p qirraliligi, media kompetentligi, ko‘p kanalliligi, interaktivligi, motivatsiyani oshirish va o‘rganishga individual yondashuvni ta’minlay olishi bilan chet tillarni o‘rganishda katta didaktik imkoniyatlarga ega bo‘lib, mustaqil ta’lim jarayonida amaliy kompetensiyalarni takomillashtirish loyihalaridan foydalanilgan. (Qarshi davlat universiteti 2025-yil 3-sentyabrdagi 04/4124-son ma’lumotnomasi). Natijada xorijiy tilni o‘qitishda yangicha yondashuvlar ko‘magida modernizatsiya qilish, podcastlar yordamida talabalarning gapirish va eshitish qobiliyatlarini rivojlantirish va yozish ko‘nikmasini oshirishda ham turli materiallar yaratishga erishilgan;
ushbu tadqiqot ishida dissertatsiyasida olingan ilmiy natijalardan, jumladan, talabalarning yozish, tinglab tushunish va gapirish, eshitish ko‘nikmalarini rivojlantirishda onlayn va offlayn ta’lim turlarida vebinar texnologiyalar, virtual ta’lim tizimi, xususan Google classroom, Zoom, Etutorium, AdobeConnect, Coursera platformalaridan hamda Skype video suhbati, Google Hangous On Air video suhbati, audio, video materiallar, shuningdek, giperssilkalardan foydalanish, o‘qish ko‘nikmasi uchun esa onlayn taqdimotlar, elektron kitoblar, shuningdek, yozishga asoslangan autentik materiallardan foydalanish yuzasidan chiqarilgan xulosa va ishlab chiqilgan tavsiyalaridan foydalanildi. Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi virtual ta’lim tizimida darslarini yangicha yondashuvlar (flipped classroom, Podcast, Vodcast, Precasting) ko‘magida modernizatsiyalash, talabalarda ingliz tilida gapirish va yozishga motivatsiyani oshirishda yordam beradigan usullarni ishlab chiqish imkonini berdi. Innovatsion tadqiqot loyihasi asosida ta’lim tizimi jarayonini mustahkamlash maqsadida yaratilgan uslubiy qo‘llanmalar ishlab chiqishda yangi yondashuvlar sifatida mazkur tadqiqot ishidagi tahlil natijalaridan foydalanildi. (O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi 2025-yil 10-sentyabrdagi 01-03-995-son ma’lumotnomasi). Natijada zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda yangi innovatsion yondashuv tahlilini o‘tkazish bilan talabalarning amaliy kompetensiyalarini rivojlantirishga xizmat qilgan;
tadqiqotchining ilmiy ishida universitet talabalariga virtual darslarda ingliz tilini o‘rgatishning zamonaviu muhiti va sharoitida kulturologik uondashuvni qo‘llash muammolariga bag‘ishlangan o‘zbek tilidagi tadqiqotlar etarli darajada emasligi, uning dolzarbligini namoyon etgan. “Chet tili” fani nafaqat o‘rganilauotgan til mamlakatining madaniuati bilan tanishtiradi, balki taqqoslash orqali uning milliu madaniuatining xususiuatlarini ajratib ko‘rsatadi, umuminsoniu qadriuatlarni tanishtiradi, “madaniuatlar uchrashuvi(kesishuvi)” o‘quvchilarni o‘rganilauotgan til sharoitida uetarlicha ta’lim va tarbiua olishga uordam berishi, ta’lim jamiuatning ijtimoiu uuksalishi va uning moslashuvchan xususiuatlari va ijtimoiu-madaniu rivojlanish istiqbollari salohiuatini oshirishning eng muhim vositalaridan ekanligi ochib berilgan. Ta’limning muhim ijtimoiu-madaniu funksiualari umuman insoniuat, jamiuat tomonidan to‘plangan umumiu va alohida ijtimoiu tajriba, shaxsni jamiuatga ijtimoiu va madaniu muvofiqligi me’uorlari va qoidalari bilan tanishtiruvchi yangiliklar va ilmiy natijalaridan mazkur loyiha ishlanmalarida foydalanildi. (A.Avloniy nomidagi pedagoglarni kasbiy rivojlantirish va yangi metodikalarga o‘rgatish milliy tadqiqot instituti 2025-yil 10-sentyabrdagi 03-16-09-988-son ma’lumotnomasi).
Natijada, ilmiy xulosalarning qo‘llanilishi, shuningdek foydalanilgan ilmiy-metodik tavsiyalar loyiha ishlanmalarining takomillashishiga xizmat qildi.