Қурбонова Зебинисо Мамаражаб қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Глобаллашув шароитида талабаларнинг маънавий-ахлоқий тарбияси тизимини такомиллаштиришда Маҳмуд аз-Замахшарий таълимотидан фойдаланиш (“Атвоқ-уз-заҳаб фи-л мавоиъз ва-л –хутаб”асари мисолида)”, 13.00.01- Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4. PhD /Ped6114.
Илмий раҳбар: Қодиров Қутлуғ Бекмуродович, педагогика фанлари доктори (DSc), доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Ped.78.03.
Расмий оппонентлар: Мухсиева Азиза Шамсиддиновна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Умаров Баҳром Норбоевич педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Маҳмуд аз-Замахшарийнинг “Атвоқ уз-заҳаб фи-л-мавоиъз ва-л-хутаб” асари орқали талабаларда маънавий-ахлоқий тарбия тизимини такомиллаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Маҳмуд аз-Замахшарийнинг дидактик меъросидан таълим жараёнида самарали фойдаланиш имкониятлари конформизм (ўхшашлик, мувофиқлик, мослашувчанлик)ни шахснинг мустақиллиги ва ташаббускорлиги каби хусусиятлар билан уйғун тарзда намоён бўлиш барқарорлигини синхрон таъминлаш асосида бойитилган;
Маҳмуд аз-Замахшарий ҳикматларининг таълим-тарбия жараёнидаги аҳамияти, уларда мужассам бўлган маънавий-маърифий ғояларнинг синкретик хусусиятлари ва мазмун-моҳияти педоцентризмга асосланган визуал инновацион таълим билан боғланиши инсон қадриятларига муносабатни такомиллаштириш орқали аниқлаштирилган;
Маҳмуд аз-Замахшарийнинг маънавий-ахлоқий ва диний қадриятлар фалсафасининг гуманистик хусусиятлари ижтимоий мослашув, ўз-ўзини баҳолаш ва шахсий ривожланиш индикаторларидан иборат моделлаштирилган босқични самарали мулоқот жараёнлари билан функсионал интеграциялаш орқали такомиллаштирилган;
Маҳмуд аз-Замахшарий асарларида мужассам маънавий-ахлоқий фазилатлар негизидаги “Маънавий куч” стратегияси ижтимоий адолат ва тенгликни таъминлашга қаратилган педагогик чора-тадбирларни истиқболли дидактик вазифалар билан уйғунлаштириш ва релаксацион ёндашувни татбиқ этиш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Маҳмуд аз-Замахшарий асарлари воситасида талабаларда маънавий-ахлоқий тарбия тизимини ривожлантириш асосида:
Маҳмуд аз-Замахшарийнинг дидактик меъросидан таълим жараёнида самарали фойдаланиш имкониятлари конформизм (ўхшашлик, мувофиқлик, мослашувчанлик)ни шахснинг мустақиллиги ва ташаббускорлиги каби хусусиятлар билан уйғун тарзда намоён бўлиш барқарорлигини синхрон таъминлашни ривожлантиришга оид таклиф ва тавсиялар “Педагогика назарияси ва тарихи” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган(Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024 йил 27-декабрдаги “485”-сонли буйруғи билан тасдиқланган №534281-сонли нашр гувоҳномаси. ИСНБ 978-9910-56-708-7) (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлари марказининг 2025-йил 10-февралдаги 02/01-01-49 сонли маълумотномаси). Натижада, “Педагогика назарияси ва тарихи” фанини ўқитиш ва талабаларнинг маънавий-ахлоқий тарбиясини ривожлантириш самарадорлигининг ортишига эришилган;
Маҳмуд аз-Замахшарий ҳикматларининг таълим-тарбия жараёнидаги аҳамияти, уларда мужассам бўлган маънавий-маърифий ғояларнинг синкретик хусусиятлари ва мазмун-моҳияти педоцентризмга асосланган визуал инновацион таълим билан боғланиши инсон қадриятларига муносабатни такомиллаштириш орқали аниқлаштиришга оид таклиф ва тавсиялар Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан тайёрланган “Ўрта аср Шарқ алломалари ва мутафаккирлари тарихий-фалсафий мероси энциклопедияси” номли китоб мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази 2024-йил 28-ноябрдаги 02/525 сон маълумотномаси) Натижада, Маҳмуд аз-Замахшарий тарбиявий-ахлоқий қарашларини омма эътиборига ҳавола қилишга эришилган;
Маҳмуд аз-Замахшарийнинг маънавий-ахлоқий ва диний қадриятлар фалсафасининг гуманистик хусусиятлари ижтимоий мослашув, ўз-ўзини баҳолаш ва шахсий ривожланиш индикаторларидан иборат моделлаштирилган босқични самарали мулоқот жараёнлари билан функсионал интеграциялаш орқали такомиллаштиришга оид таклиф ва тавсиялар 60110100 – “Педагогика” таълим йўналишининг малака талаби мазмунига сингдирилган. (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлари марказининг 2025-йил 10-февралдаги 02/01-01-49 сонли маълумотномаси). Натижада талабаларда маънавий-ахлоқий тарбияни ривожлантиришнинг сифат самарадорлигининг ошишига эришилган;
Маҳмуд аз-Замахшарий асарларида мужассам маънавий-ахлоқий фазилатлар негизидаги “Маънавий куч” стратегияси ижтимоий адолат ва тенгликни таъминлашга қаратилган педагогик чора-тадбирларни истиқболли дидактик вазифалар билан уйғунлаштириш ва релаксацион ёндашувни татбиқ этиш асосида такомиллаштиришга оид таклиф ва тавсиялар Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказида 2023-2024-йиллар давомида бажарилган “Сепаратизм ва мутаассиблик ғоялари таъсирига тушиб қолган ёшлар ва хотин-қизларни соғлом ҳаётга қайтариш” лойиҳасини бажаришда фойдаланилган. Лойиҳа доирасида нашр қилинган “Соғлом эътиқод - барқарорлик гарови” китобининг мазмун-моҳиятига сингдирилган. (Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази 2024-йил 17-декабрдаги 01-07/212 сон маълумотномаси). Натижада талабаларда маънавий-ахлоқий тарбия тизимини ривожлантириш жараёнларини такомиллаштиришга хизмат қилган.