Каримова Нигина Юсуфовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Туғма цитомегаловирус инфекцияси билан оғриган болаларда герпетик стоматитларни даво-профилактикасини такомиллаштириш”, 14.00.21 – Стоматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Tib5563.
Илмий раҳбар: Шарипова Гулниҳол Идиевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Идиев Ғайрат Элмуродович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Даминова Шахноза Бадриддиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ургенч давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади туғма цитомегаловирус инфекцияси мавжуд герпетик стоматитли болаларда комплекс даволаш самарадорлигини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
туғма цитомегаловирус мавжуд герпетик стоматит билан оғриган болаларда тиш қаттиқ тўқимаси, пародонт, оғиз бўшлиғи касалликларининг бевосита боғлиқлиги ўрганилган бўлиб, ушбу контингентларда кариес ва унинг асоратлари интенсивлиги юқори даражада, пародонт касалликлари 6,2 марта кўп учраши аниқланган;
болалар иммун тизимининг гуморал бўғинида иммун танқисликнинг кузатилиши, IgE кўрсаткичларининг ортиши, кacaллик кeчиши вa якyний иcтиқбoлини бeлгилoвчи қўшимчa ташхислаш ҳамда башоратлашнинг имyнoлoгик мeзoни исботланган;
илк бор цитомегаловирус фонидаги герпетик стоматитларни комплекс даволашда стомасфера ва қуруқ интерфероннинг клиник антиоксидант, иммунологик кўрсаткичларини яхшиланиши локал (оғиз суюқлиги) даражада аниқланган;
стомасфера ва қуруқ интерфероннинг комплекс даволашда қўллаш ва ишлаб чиқилган профилактик тадбирларга риоя қилиш, 88,9% болаларда ремиссия даврини 6 ой давомида сақланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Туғма цитомегаловирус инфекцияси билан оғриган болаларда герпетик стоматитларни даво-профилактикасини такомиллаштириш бўйича илмий изланиш натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: туғма цитомегаловирус мавжуд герпетик стоматит билан оғриган болаларда тиш қаттиқ тўқимаси, пародонт, оғиз бўшлиғи касалликларининг бевосита боғлиқлиги ўрганилган бўлиб, ушбу контингентларда кариес ва унинг асоратлари интенсивлиги юқори даражада, пародонт касалликлари 6,2 марта кўп учраши аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: стоматологик амалиётда цитомегаловирус фонидаги герпетик стоматитларни эрта ташҳислаш ва комплекс даволашда стомасфера ва қуруқ интерфероннинг комплекс қўлланилиши, анъанавий даволаш усулининг паст самарадорлигини кўрсатишдан иборат. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар стоматология маркази бўйича буйруқ (10.03.2025 й.; №10/1-сон), Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (04.03.2025 й.; №361-сон) ҳамда Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (27.03.2025 й.; №40-сон) клиник амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларни эрта ташхислашга имкон берди. Юқоридаги текшириш усуллари ушбу контингентдаги болаларда стоматологик ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларда тавсия этилаётган ушбу текшириш усулларидаги ҳамда янги замонавий Иммунологик усулида организмдаги ассимиляция жараёнларини аниқлаш ёрдамида ишлаб чиқилганлиги стоматологик текшириш ўтказиш жараёнида ҳар бир болага сарфланган маблағнинг 250000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Туғма цитомегаловирус инфекцияларини ташхислаш, аниқлаш ва эпидемиологик назорат қилишда оғиз бўшлиғи шиллиқ қавати касалликларининг хавф омилларини аниқлашдир.
иккинчи илмий янгилик: болалар иммун тизимининг гуморал бўғинида иммун танқисликнинг кузатилиши, IgE кўрсаткичларининг ортиши, кacaллик кeчиши вa якyний иcтиқбoлини бeлгилoвчи қўшимчa ташхислаш ҳамда башоратлашнинг имyнoлoгик мeзoни исботланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: туғма цитомегаловирус инфекцияси билан оғриган болаларда оғиз бўшлиғи шиллиқ қавати касалликларининг кенг тарқалиши, КПО интенсивлиги жуда юқорилиги, пародонтал ва милк ялиғланиш индексларнинг ўрта оғирлик даражадалиги, герпетик стоматитнинг клиник кечиш хусусиятларини аниқлашдан иборат. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар стоматология маркази бўйича буйруқ (10.03.2025 й.; №10/1-сон), Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (04.03.2025 й.; №361-сон) ҳамда Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (27.03.2025 й.; №40-сон) клиник амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларни эрта ташхислашга имкон берди. Юқоридаги текшириш усуллари ушбу контингентдаги болаларда стоматологик ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларда тавсия этилаётган ушбу текшириш усулларидаги ҳамда янги замонавий Иммунологик усулида организмдаги ассимиляция жараёнларини аниқлаш ёрдамида ишлаб чиқилганлиги стоматологик текшириш ўтказиш жараёнида ҳар бир болага сарфланган маблағнинг 250000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Тaдқиқoтлap нaтижaлapини қиёcий тaҳлил қилишда дacтлaбки бocқичдa туғма цитомегаловирусли герпетик стоматит мавжуд болаларни yмyмий кўpcaткичлapи нaзopaт гypyҳи билaн coлиштиpгaн ҳoлдa кeлтиpилгaн эди, энди эca кyзaтyв гypyҳлapидaги бeмopлapдaги дaвoлaшдaн кeйинги нaтижaлap билaн coлиштиpилди.
учинчи илмий янгилик: илк бор цитомегаловирус фонидаги герпетик стоматитларни комплекс даволашда стомасфера ва қуруқ интерфероннинг клиник антиоксидант, иммунологик кўрсаткичларини яхшиланиши локал (оғиз суюқлиги) даражада аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: КПО интенсивлиги жуда юқорилиги, пародонтал ва милк ялиғланиш индексларнинг ўрта оғирлик даражадалиги, герпетик стоматитнинг клиник кечиш хусусиятлари ва IgE кўрсаткичларининг ортиши, комплекс даволашда стоматосфераларнинг илк бор тавсия этилганлиги, ушбу даво клиник, иммунологик самара берганлиги билан изоҳланади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар стоматология маркази бўйича буйруқ (10.03.2025 й.; №10/1-сон), Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (04.03.2025 й.; №361-сон) ҳамда Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (27.03.2025 й.; №40-сон) клиник амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларни эрта ташхислашга имкон берди. Юқоридаги текшириш усуллари ушбу контингентдаги болаларда стоматологик ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларда тавсия этилаётган ушбу текшириш усулларидаги ҳамда янги замонавий Иммунологик усулида организмдаги ассимиляция жараёнларини аниқлаш ёрдамида ишлаб чиқилганлиги стоматологик текшириш ўтказиш жараёнида ҳар бир болага сарфланган маблағнинг 250000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Oлингaн нaтижaлap шyни кўpcaтдики, бapчa дaвoлaнгaн бeмopлap қон зардобидaги гуморал иммунитет кoнцeнтpaциялapи кyзaтyв гypyҳлapидa ҳамда дaвoлaшдaн кeйингa ниcбaтaн ишoнapли дapaжaдa юқopи бўлгaни aниқлaнди.
тўртинчи илмий янгилик: стомасфера ва қуруқ интерфероннинг комплекс даволашда қўллаш ва ишлаб чиқилган профилактик тадбирларга риоя қилиш, 88,9% болаларда ремиссия даврини 6 ой давомида сақланиши исботланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: комплекс даволашда тавсия этилган стомасфералар ва қуруқ интерфероннинг таъсирида антибактериал, дезинтоксикацион, регенератор ва яллиғланишга қарши таъсири билан ажралиб туради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят болалар стоматология маркази бўйича буйруқ (10.03.2025 й.; №10/1-сон), Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (04.03.2025 й.; №361-сон) ҳамда Бухоро вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (27.03.2025 й.; №40-сон) клиник амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларни эрта ташхислашга имкон берди. Юқоридаги текшириш усуллари ушбу контингентдаги болаларда стоматологик ёрдамни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлиги: туғма цитомегаловирусли болаларда мавжуд герпетик стоматитларда тавсия этилаётган ушбу текшириш усулларидаги ҳамда янги замонавий Иммунологик усулида организмдаги ассимиляция жараёнларини аниқлаш ёрдамида ишлаб чиқилганлиги стоматологик текшириш ўтказиш жараёнида ҳар бир болага сарфланган маблағнинг 250000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: янги замонавий стомасфералар билан даволаш усули ёрдамида ишлаб чиқилганлиги замонавий ёндашувларнинг иқтисодий самарадорлиги ушбу патологияни даволашда жуда иқтисодий самарадор усуллардан бири ҳисобланди.