Boltaeva Gulrux Muxamadsaidovaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Talabalarda tolerantlikni shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari” 19.00.05 – Ijtimoiy psixologiya. Etnopsixologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.PhD/P1071.
Ilmiy rahbar: Rustamov Shavkat Shuxratovich, psixologiya fanlari doktori (DSc), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK nomi: Buxoro davlat universiteti, DSc.03/04.10.2024.P.72.06.
Rasmiy opponentlar: G‘afurov Azizbek Umarjonovich, psixologiya fanlari doktori (DSc), dotsent, Nusratova Mexriniso Baxshilloevna, psixologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Ma’mun universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: talabalarda tolerantlikni shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini aniqlash va zarur tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
talabalarda tolerantlikni shakllantirish uchun turli millat va differensial xarakterga ega shaxslar bilan o‘zaro muloqotda bahs-munozara, tortishuvdan qochish, hamkorlikka intilish pozisiyalarining etnik va ijtimoiy munosabatlarda namoyon bo‘lish dinamikasiga ko‘ra nizoli vaziyatlardagi xulq-atvorni ijtimoiy intellekt ta’sirida konstruktiv pozisiyada ifodalanishi muhimligi asoslangan;
talabalardagi tolerantlikni shakllantirishda “pedagog-talaba”, “talaba-talaba”, “talaba-guruh” munosabatlari diadasidagi o‘zini nazorat qilish, bag‘rikenglik, tavakkalchilik xususiyatlari orqali daldorlik hissini rivojlantirishga erishish mumkinligi tufayli hayotiy psixologik turg‘unlikning etnik identifikatsiya asosida namoyon bo‘lishi muhimligi isbotlangan;
talabalardagi tolerantlikni shakllantirishda turli millat vakillarining qarashlariga nisbatan bag‘rikenglik faoliyatdagi yutuqlar, mehribonlik sifatlari bilan uyg‘unlashganligi sotsial tolerantlikni rivojlanishiga olib kelganligi tufayli normativ va ideal qadriyatlar tizimi bilan bog‘liq shaxs ijtimoiy profili dinamik xarakterga ega ekanligi asoslangan;
talabalarda tolerantlikni shakllantirish uchun o‘zgalarning turmush tarzi, boshqalarning muloqot madaniyati, e’tiqodiga nisbatan ijobiy munosabatni rivojlanishi, boshqa odamlarning o‘zinikidan farq qiladigan fikrlari, xatti-harakatlari va turmush tarzini idrok etish qobiliyatining namoyon bo‘lishiga erishish muhimligi tufayli etnik va ijtimoiy tolerantlikni shaxs differensial xususiyatlari negizida axloqiy hislarga bog‘liq rivojlantirish zarurligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarning joriy qilinganligi. “Talabalarda tolerantlikni shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari”ni o‘rganishga doir olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari natijalari asosida:
talabalarda tolerantlikni shakllantirish uchun turli millat va differensial xarakterga ega shaxslar bilan o‘zaro muloqotda bahs-munozara, tortishuvdan qochish, hamkorlikka intilish pozisiyalarining etnik va ijtimoiy munosabatlarda namoyon bo‘lish dinamikasiga ko‘ra nizoli vaziyatlardagi xulq-atvorni ijtimoiy intellekt ta’sirida konstruktiv pozisiyada ifodalanishi muhimligi asoslanganligiga doir takliflar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 7-dekabrdagi PM-281a-son buyrug‘i bilan «Ijtimoiy psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2024-yil 10-dekabrdagi PM-281-sonli ma’lumotnomasi). Natijada talabalardagi tolerantlikning nizoli vaziyatlarda xulq strategiyalari bilan bog‘liqni tadqiq etish imkoniyati yaratilgan;
talabalardagi tolerantlikni shakllantirishda “pedagog-talaba”, “talaba-talaba”, “talaba-guruh” munosabatlari diadasidagi o‘zini nazorat qilish, bag‘rikenglik, tavakkalchilik xususiyatlari orqali daldorlik hissini rivojlantirishga erishish mumkinligi tufayli hayotiy psixologik turg‘unlikning etnik identifikatsiya asosida namoyon bo‘lishi muhimligi isbotlanganligiga oid ma’lumotlar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 7-dekabrdagi PM-281a-son buyrug‘i bilan «Etnopsixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2024-yil 10-dekabrdagi PM-281-sonli ma’lumotnomasi). Natijada talabalardagi tolerantlikning namoyon bo‘lishiga hayotiy turg‘unlikning ta’siri ochib berilgan;
talabalardagi tolerantlikni shakllantirishda turli millat vakillarining qarashlariga nisbatan bag‘rikenglik faoliyatdagi yutuqlar, mehribonlik sifatlari bilan uyg‘unlashganligi sotsial tolerantlikni rivojlanishiga olib kelganligi tufayli normativ va ideal qadriyatlar tizimi bilan bog‘liq shaxs ijtimoiy profili dinamik xarakterga ega ekanligi asoslanganligiga oid ma’lumotlar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 7-dekabrdagi PM-281a-son buyrug‘i bilan «Etnopsixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2024-yil 10-dekabrdagi PM-281-sonli ma’lumotnomasi). Natijada talabalardagi tolerantlik va qadriyatlar tizimining o‘zaro bog‘liqligini aniqlashtirish imkoniyati yaratilgan;
talabalarda tolerantlikni shakllantirish uchun o‘zgalarning turmush tarzi, boshqalarning muloqot madaniyati, e’tiqodiga nisbatan ijobiy munosabatni rivojlanishi, boshqa odamlarning o‘zinikidan farq qiladigan fikrlari, xatti-harakatlari va turmush tarzini idrok etish qobiliyatining namoyon bo‘lishiga erishish muhimligi tufayli etnik va ijtimoiy tolerantlikni shaxs differensial xususiyatlari negizida axloqiy hislarga bog‘liq rivojlantirish zarurligi isbotlanganligiga oid takliflar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 7-dekabrdagi PM-281a-son buyrug‘i bilan «Ijtimoiy psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2024-yil 10-dekabrdagi PM-281-sonli ma’lumotnomasi). Natijada tolerantlikda tolerantlikni shakllantirishning psixokorreksion model va amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.