Xudaybergenova Nigora Turgunbaevnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Iqtisodiy faollikni ta’minlashda davlat fiskal va monetar siyosatining o‘rni”, 08.00.01 - “Iqtisodiyot nazariyasi” va 08.00.07 - “Moliya, pul muomalasi va kredit” tutash ixtisosliklari (iqtisodiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Iqt1908.
Ilmiy rahbar: Nazarova Fotima Xakimovna iqtisodiyot fanlari doktori, professor
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, DSc.03/30.01.2021.I.16.03.
Rasmiy opponentlar: Nabiev Elshod Ganievich, Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, iqtisodiyot fanlari doktori, professor, Elmirzaev Samariddin Eshquvatovich, O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: G.V.Plexanov nomidagi Rossiya iqtisodiyot universiteti Toshkent shaxri filiali.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi iqtisodiy faollikni ta’minlashda davlat fiskal va monetar siyosatining iqtisodiy faollikka yo‘naltirilgan mexanizmini takomillashtirish bo‘yicha ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
Iqtisodiyotda likvidlikni oshirish va banklar tomonidan kredit berish faoliyatini rag‘batlantirish maqsadida Markaziy bank tomonidan pul massasi hajmini bosqichma-bosqich oshirish hamda qayta moliyalash (asosiy) stavkasini bosqichma-bosqich optimallashtirib borish taklif etilgan;
Respublikaning sharoiti “og‘ir” bo‘lgan tumanlarda 2025 yil 1 yanvargacha yangi tashkil etilgan tadbirkorlik sub’ektlariga qo‘shimcha imkoniyatlar berish maqsadida maxsus soliq rejimini joriy etish taklif etilgan;
Yuridik shaxslar uchun soliq yukini qisman engillashtirish, investision faollikni rag‘batlantirish va ishlab chiqarish ob’ektlariga sarmoya kiritishga turtki berish maqsadida yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq stavkalarini 2 foizdan 1,5 foizga kamaytirish taklif etilgan;
Mahalliy byudjetlar, ya’ni tuman va shaharlar moliyaviy barqarorligini ta’minlash, daromad manbalarini kengaytirish hamda hududiy soliq tizimini mustahkamlash maqsadida qurilish materiallari bo‘yicha er qa’ridan foydalanganlik uchun tushadigan soliqlarni to‘liq hajmda mahalliy byudjetlarga yo‘naltirish taklif etilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
iqtisodiyotda pul massasi hajmini oshirish orqali Markaziy banklarning kreditlash imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida qayta moliyalash (asosiy) stavkani bosqichma-bosqich optimallashtirib borish taklifi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 12 maydagi “2020-2025 yillarga mo‘ljalangan O‘zbekiston Respublikasining bank tizimini isloh qilish strategiyasi to‘g‘risida” gi PF-5992-sonli Farmonidagi belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlashda foydalanilgan. (O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy taklifning amaliyotga joriy qilinishi natijasida banklarning kreditlash imkoniyatlari kengayishiga hamda milliy iqtisodiyotda iqtisodiy faollikning oshishiga ijobiy ta’sir qildi hamda iqtisodiyotdagi pul massasi oshishining asosiy qismi kredit kanali hissasiga to‘g‘ri kelganligi bois, uning ichki bozordagi narxlar darajasiga o‘zining salmoqli ta’siriga erishildi;
2022 yil 1 oktyabrga qadar sharoiti “og‘ir” bo‘lgan hududlarda 2025 yil
1 yanvargacha yangi tashkil etiladigan tadbirkorlik subektlariga aylanmadan olinadigan soliq stavkasi 1 foiz stavkada hamda yuridik shaxslardan olinadigan er solig‘i, yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqlari hisoblangan summadan 1 foiz stavkada to‘lash tizimini joriy etish taklifi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi “2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi farmonini ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligining2024 yil 4 iyundagi 06/41-11774-son ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy taklifning amaliyotga joriy qilinishi natijasida respublikaning sharoiti “og‘ir” bo‘lgan tumanlarda tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qo‘shimcha qulayliklar yaratishga erishildi;
yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq stavkasini amaldagi 2 foizdan 1,5 foizga kamaytirish hamda yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan (reduced tax rate) tizimini ya’ni pasaytirilgan soliq stavkasini 0,4 foizdan 0,5 foizga o‘zgartirish to‘g‘risidagi taklifi O‘zbekiston Respublikasining 2021 yil 29 dekabrdagi O‘RQ-741-son “O‘zbekiston Respublikasining soliq kodeksiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonunini ishlab chiqishda foydalanilgan. (O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligining 2024 yil 4 iyundagi 06/41-11774-son ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy taklifning amaliyotga joriy qilinishi natijasida milliy iqtisodiyotda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar iqtisodiy faolligiga ta’sir ko‘rsatib, 2022 yilda soliq to‘lovchilar ixtiyorida 43,6 mlrd.so‘m qoldirilishiga va ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish faoliyatining modernizatsiyalashuviga erishilgan;
mahalliy byudjetlar daromadlari barqarorligini ta’minlash maqsadida qurilish materiallari bo‘yicha er qa’ridan foydalanganlik uchun soliqdan tushumlarni tumanlar va shaharlar byudjetlariga to‘liq hajmda o‘tkazish to‘g‘risidagi taklifi O‘zbekiston Respublikasining 2021 yil 30 dekabrdagi “2022 yil uchun O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti to‘g‘risida”gi O‘RQ-742-sonli qonunini ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligining2024 yil 04 iyun dagi 06/41-11774-son ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy taklifning amaliyotga joriy qilinishi natijasida respublika tumanlari va shaharlari mahalliy byudjetlariga 2022 yilda 234,6 milliard so‘m mablag‘lar ta’minlanishiga erishilgan.