Ismoilova Komola Gaibulla qizining 
 falsafa doktori  (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Qalqonsimon bez patologiyasi bo‘lgan o‘smir qizlarda xayz davrining shakllanishini optimallashtirish”, 14.00.01 – Akusherlik va ginekologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqami: B2023.2.PhD/Tib3462.
Ilmiy rahbar: Zufarova Shaxnoza Alimdjanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent peditriya tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Rasmiy opponentlar: Kattaxodjaeva Maxmuda Xamdamovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Gil`dieva Margarita Sabirovna, biologiya fanlari doktori, katta ilmiy xodim.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universtiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi qalqonsimon bez va hayz davri disfunksiyasiga moyillik genlari polimorfizmining roli va xususiyatlarini o‘rganish, qalqonsimon bez patologiyasi bo‘lgan qizlarda hayz sikli buzilishlarini davolash va oldini olish usullarini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘tkazilgan klinik, laborator va instrumental tekshiruv ma’lumotlarining dinamik tahlili asosida hayz funksiyasi shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlari aniqlangan va tireoid patologiya shakllariga qarab uning variantlari (gipermenoreya, gipomenoreya va amenoreya) isbotlangan;
tireoid patologiyasi bo‘lgan o‘smir qizlarda follikulogenez jarayoni buzilishining erta markerlari bo‘lgan HDB turiga xos gormonal o‘zgarishlar isbotlangan;
qalqonsimon bez patologiyasi bo‘lgan o‘smir qizlarda HDB rivojlanishida ishtirok etuvchi molekulyar-genetik markerlar isbotlangan bo‘lib, noxush allellarni o‘z ichiga olgan genotiplar  ("G" polimorfizmi, TSHR genining rs179247A/G polimorfizmi, SAT genining rs1001179 (C2627) polimorfizmining minor "T" polimorfizmi, VDR genining rs2228570 (FokI) polimorfizmining "T" polimorfizmi va CTLA-4 genining A/G polimorfizmining "G" polimorfizmi) mustaqil genetik markerlar ekanligi isbotlangan;
qalqonsimon bez patologiyasi bo‘lgan qizlarda hayz davri shakllanishining tashxislash taktikasi va optimallashtirish algoritmi taklif etilgan bo‘lib, bu davolash muddatini 1,5 baravar qisqartiradi va terapiya samaradorligini 2 baravar oshiradi, HDB qaytalanish chastotasini 2 baravar kamaytirishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Qalqonsimon bez kasalligi bilan kasallangan o‘smir qizlarda klinik, genetik, gormonal va instrumental tekshiruvlar orqali hayz ko‘rish funksiyasining shakllanish xususiyatlarini o‘rganish hamda patogenetik asoslangan davolash usullarini takomilashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida: 
birinchi ilmiy yangilik: klinik, laborator va instrumental tekshiruvlar ma’lumotlarining dinamik tahlili asosida hayz funksiyasi shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlari va qalqonsimon bez patologiyasi (gipermenoreya, gipomenoreya va amenoreya) turlariga qarab kuzatilishi Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Xorazm viloyati filiali 30.04.2025 yildagi 42I-son buyruq hamda Andijon viloyati filiali 17.05.2025 yildagi 16-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy texnik Kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19/03-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: tireoid patologiyasiga ega qizlarda hayz ko‘rish siklini shakllantirishni optimallashtirish algoritmini qo‘llash samarali bo‘lib, 3 oy mobaynida davolash muddatini 1,5 martaga qisqartiradi va terapiya samaradorligini 2 martaga oshiradi, hayz ko‘rish sikl buzilishlari (NMS) residivlarining rivojlanish chastotasini 2 martaga kamaytirish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: asosiy guruhda residivlarni davolash xarajatlari – 4753500 so‘mni, solishtirma guruhda esa – 10457700 so‘mni tashkil etgan, har bir bemor uchun davolashga sarflanadigan  480000 so‘m iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: tireoid patologiyasiga ega qizlarda hayz ko‘rish siklini shakllantirishni optimallashtirish bo‘yicha taklif etilgan usul samarali hisoblanadi, chunki u 3 oy mobaynida davolash muddatini 1,5 martaga qisqartiradi, terapiya samaradorligini 2 martaga oshiradi, XDB residivlarining chastotasini 2 martaga kamaytirishi isbotlanib, 1 nafar bemor uchun 480 000  so‘m mablag‘ni tejash imkonini bergan. 
ikkinchi ilmiy yangilik: qalqonsimon bez patologiyasi bo‘lgan o‘smir qizlarda follikulogenez jarayoni buzilishining erta markerlari bo‘lgan HSB turiga xos gormonal o‘zgarishlar isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Xorazm viloyati filiali 30.04.2025 yildagi 42I-son buyruq hamda Andijon viloyati filiali 17.05.2025 yildagi 16-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy texnik Kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19/03-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: follikulogenez jarayoni buzilishiga oid aniqlangan erta markerlar XSB ni o‘z vaqtida va erta tashxis qo‘yish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: asosiy guruhda residivlarni davolash xarajatlari – 4753500 so‘mni, solishtirma guruhda esa – 10457700 so‘mni tashkil etgan, har bir bemor uchun davolashga sarflanadigan  5704200 so‘m ortiqcha sarf xarajatlarni iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: gipomenstrual sindrom rivojlanishining maxsus (spesifik) omillaridan biri LG/FSG nisbatining me’yordan tashqari ortishi bo‘lib, bu teka hujayralarda androgenlarning gipersekresiyasi orqali follikulogenez jarayonining to‘xtashiga sabab bo‘lishi mumkin bu esa 1 nafar bemor uchun 5704200 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan; 
uchinchi ilmiy yangilik: tireoid patologiyasiga ega o‘smir qizlarda hayz ko‘rish sikli buzilishi (XDB) rivojlanishida ishtirok etuvchi molekulyar-genetik markerlar isbotlandi. Xususan, ba’zi nomaqbul allellarni o‘z ichiga olgan genotiplar — TSHR genidagi rs179247A/G polimorfizmning “G” alleli, SAT genidagi rs1001179 (C2627) polimorfizmning minor “T” alleli, VDR genidagi rs2228570 (FokI) polimorfizmning “T” alleli va CTLA-4 genidagi A/G polimorfizmning “G” alleli — tireoid patologiyasiga ega o‘smir qizlarda XDB rivojlanishi xavfini oldindan baholashda mustaqil genetik markerlar sifatida isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Xorazm viloyati filiali 30.04.2025 yildagi 42I-son buyruq hamda Andijon viloyati filiali 17.05.2025 yildagi 16-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy texnik Kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19/03-sonli xulosasi).  Ijtimoiy samaradorligi: follikulogenez jarayoni buzilishiga oid aniqlangan erta markerlar XDB ni o‘z vaqtida va erta tashxis qo‘yish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: asosiy guruhda residivlarni davolash xarajatlari – 4753500 so‘mni tashkil etdi, solishtirma guruhda esa – 10457700 so‘m. Bemorlar uchun residivlarni davolash kursi narxi 950700 so‘mni tashkil etgan, har bir bemor uchun davolashga sarflanadigan  5704200 so‘m ortiqcha sarf xarajatlarni iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: Nomaqbul allellarni o‘z ichiga olgan genotiplar ("G" TSHR genining rs179247A/G polimorfizmi, SAT genining rs1001179 (C2627) polimorfizmining kichik "T" polimorfizmi, VDR genining rs2228570 FokI) polimorfizmining "T" polimorfizmi va CTLA-4 genining A/G polimorfizmining "G" polimorfizmi) mustaqil genetik markerlar bo‘lib, qalqonsimon bez patologiyasida o‘smir qizlarda HDB rivojlanishining yuqori xavfini bashorat qiladi va ularning kombinatsiyalangan nomaqbul allel genotiplari bemorlarning ushbu kontingentida gipomenoreya, gipermenoreya va amenoreya shakllanishida himoya ta’siriga ega, bunda bemorlarni davolash kursi narxi 950700 so‘mni tashkil etadi, bu esa 1 nafar bemor uchun 5704200 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan; 
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tireoid patologiyasiga ega qizlarda hayz ko‘rish siklini shakllantirishni optimallashtirish uchun tashxis taktikasi va algoritmi taklif etildi. Bu usul davolash muddatlarini 1,5 martaga qisqartirish, terapiya samaradorligini 2 martaga oshirish va NMS residivlari rivojlanish chastotasini 2 martaga kamaytirish xolatlari iayd etilishi Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Xorazm viloyati filiali 30.04.2025 yildagi 42I-son buyruq hamda Andijon viloyati filiali 17.05.2025 yildagi 16-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy texnik Kengashining 2025 yil 10 iyundagi №19/03-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: tireoid patologiyasiga ega qizlarda hayz ko‘rish siklini shakllantirishni optimallashtirish algoritmini qo‘llash samarali bo‘lib, 3 oy davomida davolash muddatlarini 1,5 martaga qisqartiradi, terapiya samaradorligini 2 martaga oshiradi, XDB residivlari chastotasini 2 martaga kamaytirishga imkon beradi. Iqtisodiy samaradorligi: asosiy guruhda residivlarni davolash xarajatlari – 4753500 so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, solishtirma guruhda – 10457700 so‘m, bu esa har bir bemor uchun 5704200 so‘m iqtisod qilnishiga erishilgan. Xulosa: tireoid patologiyasiga ega qizlarda hayz ko‘rish siklini shakllantirishni optimallashtirish bo‘yicha taklif etilgan algoritm samarali hisoblanadi, chunki u 3 oy mobaynida davolash muddatini 1,5 martaga qisqartiradi, terapiya samaradorligini 2 martaga oshiradi va XDB residivlari rivojlanish chastotasini 2 martaga kamaytiradi, bu 1 nafar bemor uchun 5704200 so‘m tejam qilish imkonini bergan.