Таджиева Замира Мурот қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID-19 оғир кечишини башоратлаш ва даволашни антитромбин III миқдорига боғлиқлиги», 14.00.29 - Гематология ва трансфузиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Tib3588.
Илмий раҳбар: Сулейманова Дилора Нагаловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослашган илмий амалий гематология тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Болалар онкологияси, гематологияси ва клиник иммунологияси илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc 04/07.06.2024 Tib 177.01. 
Расмий оппонентлар: Исхаков Элдор Джасурович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Убайдуллаева Зухра Ибрагимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ташкент давлат тиббиёт университети Термиз филиали.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади антитромбин III танқислигининг COVID-19 оғир кечиши прогнозига таъсирини ўрганиш ва уни коррекция йўлларини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистонда COVID-19 инфекциясининг коагуляцион гемостаз тизимида касалликнинг оғирлик даражаси ортиши билан антитромбин III, протеин С ва эркин протеин S антикоагулянт омиллар даражасининг пасайиши ўртасидаги боғлиқлик исботланган;
беморларнинг ёши ва жинсига боғлиқ бўлмаган холда, касалликнинг оғир шаклида антикоагулянт омиллар даражасининг доимий паст даражада сақланиши, беморнинг, барқарор коагулопатия шаклланишига олиб келиши исботланган;
COVID-19нинг оғир ҳолатидаги беморларда ўлим ҳолатларини таҳлил қилиш натижасида, ёши, жинси ва ёндош касалликлар, ҳамда коморбид омиллар (қандли диабет, гипертония, семизлик) салбий прогноз билан узвий боғлиқ эканлиги, шу билан бирга антитромбин III даражасининг пасайиши ўлим хавфини сезиларли ошишига олиб келиши асосланган;
янги музлатилган плазма терапиясини оғир ҳолатдаги беморларда қўллаш натижасида антикоагулянт омиллар даражасининг ортиши, факторларни ўрнини босувчи терапия самарадорлигини гемостаз кўрсаткичларининг барқарорлашгани асосланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
COVID-19 оғир кечишини башоратлаш ва даволашни антитромбин III миқдорига боғлиқлиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор Ўзбекистонда COVID-19 инфекциясининг коагуляцион гемостаз тизимида касалликнинг оғирлик даражаси ортиши билан антитромбин III, протеин С ва эркин протеин S антикоагулянт омиллар даражасининг пасайиши ўртасидаги боғлиқлик исботланган, ушбу илмий янгилик «COVID-19 билан оғриган беморларда ўткир респиратор дистресс синдромини даволаш усули» номли услубий тавсияномасига киритилган Cоғлиқни сақлаш вазирлигининг (20.06.2022 йил  84-р/649-сонли бўйруғи). Ишлаб чиқилган услубий тавсиялар коронавирус инфекцияси ва умумий касалланиш ҳолатларини камайтириш, ҳалокатли оқибатлар хавфини камайтириш, шунингдек касалхонада қолиш муддатини қисқартириш, амбулатория шароитида даволаниш, вақтинча ногиронлик, ногиронликни камайтириш, ўлимни камайтириш, харажатларни камайтириш имконини берди. давлат маблағларининг иқтисодий фойдаси билан даволаш, жорий этилган амалиётга РШТЁИМ Сурхондарё филиали (121-сонли 02.12.2023-сонли буйруғи). Ижтимоий самарадорлиги: антикоагулянт тизим омиллари динамикасини кузатиш антитромбин, эркин оқсил S ва С оқсили касалликнинг натижасини аниқ башорат қилиш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: ушбу тавсияномани соғлиқни сақлаш амалиётига татбиқ этишда COVID-19 оғир кечиши билан касалланган 50 бемор учун интенсив терапия бўлимида иқтисодий самарадорлик 30800350 сўмни ташкил этади. Хулоса: антикоагулянт омиллар даражаси ва COVID-19 оғирлиги ўртасидаги боғлиқлик аниқлангани асосида, антитромбин III ва протеин С даражасини баҳолаш касалликнинг оғир шаклларини эрта аниқлаш ва прогноз қилиш амалиётига жорий этилди.
иккинчи илмий янгилик: беморларнинг ёши ва жинсига боғлиқ бўлмаган холда, касалликнинг оғир шаклида антикоагулянт омиллар даражасининг доимий паст даражада сақланиши, беморнинг, барқарор коагулопатия шаклланишига олиб келиши исботланган. Илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётида, шу жумладан Зангиота туман тиббиёт бирлашмасида амалиётга татбиқ этилди (47-сонли  01/31/2023-сонли буйруқ). Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19да антикоагулянтларнинг самарадорлигини назорат қилиш, беморларда ривожланаётган тромбоз ва геморрагик асоратларнинг ривожланишини бартараф қилади, беморларнинг саломатлиги ва ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: гиперкоагуляция ҳолатини эрта аниқлаш реанимация бўлимида даволаниш муддатини 10 кунга қисқартириш ва даволаш нархини ҳар бир бемор учун 11557065 сўмга камайтириш имконини берди. Хулоса: касаллик оғирлиги, ёш, жинс ва коморбид омиллар билан боғлиқ хавф даражаси ишлаб чиқилган бўлиб, бу асосда юқори хавф гуруҳларини саралаш ва улар учун индивидуал даво тактикаси клиник амалиётда қўлланилди.
учинчи илмий янгилик: COVID-19нинг оғир ҳолатидаги беморларда ўлим ҳолатларини таҳлил қилиш натижасида, ёши, жинси ва ёндош касалликлар, ҳамда коморбид омиллар (қандли диабет, гипертония, семизлик) салбий прогноз билан узвий боғлиқ эканлиги, шу билан бирга антитромбин III даражасининг пасайиши ўлим хавфини сезиларли ошишига олиб келиши асосланган. Бу муҳим аҳамиятга “COVID-19 беморларида ўткир респиратор дистресс синдромини даволаш усули" услубий тавсияномаси таркибига киритилган Соғлиқни сақлаш вазирлигининг (20.06.2022 йил 84-р/649-сонли буйруғи) билан тасдиқланган ва РШТЁИМ Сурхондарё филиали амалиётга жорий этилди (22.12.2023 йил, 121-сонли буйруғи), шу жумладан Зангиота туман тиббиёт бирлашмаси амалиётига (01.31.2023йил 47-сонли буйруғи) жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: коморбид омилларнинг беморлар ўлимига таъсирини чуқур таҳлил қилиш ва баҳолаш ва тадқиқотга киритилган COVID -19 оғир кечиши  бўлган беморларда АТ III ўлим чегарасини баҳолаш диагностика аниқлигини ошириш, шунингдек касалликнинг асоратлари ва қолдиқ таъсири ривожланишида қўшимча дори-дармонлар, реабилитация даволаш чоралари учун харажатларни камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: коморбид омилларнинг беморлар ўлимига таъсирини таҳлил қилиш ва баҳолаш орқали қиммат диагностик текширувлардан, айнан такрорий КТ ва МСKТ ўтказилиши олди олинади, бу эса ушбу касалликни стационар даволаш учун сарфланган 11557065 сўм миқдоридаги бюджет маблағларини тежаш мумкин. Хулоса. Олинган маълумотлар асосида антикоагулянт тизим кўрсаткичлари бўйича прогностик алгоритм ишлаб чиқилди ва у COVID-19 билан оғир касалланган беморларнинг ҳолатини баҳолаш, мониторинг қилиш ва тезкор даво чораларини белгилашда амалиётга жорий қилинди.
тўртинчи илмий янгилик: янги музлатилган плазма терапиясини оғир ҳолатдаги беморларда қўллаш натижасида антикоагулянт омиллар даражасининг ортиши, факторларни ўрнини босувчи терапия самарадорлигини гемостаз кўрсаткичларининг барқарорлашгани билан асосланди. Тадқиқотнинг муҳим жиҳати антитромбин III миқдорини ўрганиш бўлиб, унда кекса беморларда инфекциянинг янада оғир кечишига қарамай, ушбу омилнинг ишлаб чиқарилиши ёшларга нисбатан паст эканлиги кўрсатилди ва Соғлиқни сақлаш вазирлигининг (20.06.2022 йил 84-р/649-сонли буйруғи) билан тасдиқланган хамда  РШТЁИМ Сурхондарё филиали амалиётга жорий этилди ( 22.12.2023 йил, 121-сонли буйруғи), шу жумладан Зангиота туман тиббиёт бирлашмаси амалиётига (01.31.2023йил 47-сонли буйруғи) жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: плазма омилларини назорат қилиш: антитромбин III, эркин оқсил S, оқсил С ва коагулограмма параметрлари тадқиқот натижаларини клиник амалиётга жорий этиш. Иқтисодий самарадорлиги: коронавирус инфекцияси билан чалинган беморларда касалликнинг асоратларини олдини олиш самарадорлигини сезиларли даражада оширди, касалхонадан олдин ўз вақтида аниқлаш имконини беради ва даволаш тактикаси ва даволаш тадбирларининг хажмига таъсир қилади. Коагуляцион тестларни ўлчаш ва тузатиш усуллари тиббиёт муассасаларининг одатий амалиётида истиқболли биомаркёр ва қимматли восита бўлиб хизмат қилади. Хулоса: янги музлатилган плазма терапиясининг самарадорлиги исботланган ҳолда, оғир ҳолатларда факторлар ўрнини босувчи патогенетик терапия сифатида ЯМПни қўллаш таклиф этилди ва клиник протоколларга жорий этилди.