Назарова Афзуна Раҳимовнанинг фалсафа доктори (PhD) диссертация
ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Ҳозирги замон дарий адабиётида “янги шеър” генезиси ва шаклланиш жараёнлари (Бориқ Шафеий ва Партав Нодирий шеърияти мисолида)”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Fil2507
Илмий раҳбар: Маннонов Абдураҳим Муталович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Ходжаева Раъно Умаровна, филология фанлари доктори, профессор; Шоалиева Наргиза Каҳрамановна, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклари институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Афғонистонда “шеър-e нав” (“янги шеър”)нинг генезиси, шаклланиши ва тараққий топиши, унинг турлари ва жанр хусусиятлари Бориқ Шафеий ва Партав Нодирий шеърияти мисолида ёритиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ХХ асрнинг биринчи чорагидан 50-йилларигача бўлган даврда дарийзабон янги шеъриятнинг юзага келиши ва тараққиёти ҳамда 50-йилларидан ҳозиргача бўлган давр шеъриятида анъанавийлик билан ўзаро рақобати жараёнларида ижтимоий-сиёсий ва маданий ҳодисаларнинг ўрни кўрсатилган;
50-йиллардан жадал шаклланиб ривожланиш жараёнига ўтган “шеър-e нав” юзасидан тадқиқотлар таҳлили натижасида дарийзабон “шеър-e нав”га хос бўлган мавзулар доираси, шакли, бадиий-стилистик масалалари, мисраларнинг жойлашуви, қофия тизими, такрорий сўзлар ва урғу каби хусусиятлар аниқланган;
Бориқ Шафеий ижоди мисолида ХХ асрнинг 50-йиллари дарийзабон адабиёти шеъриятида маърифатпарварлик, ватанпарварлик, ижтимоий-сиёсий мавзуларнинг акс этиши, анъанавий ва “шеър-е нав” йўналишида ёзилган шеърларнинг шакл ва мазмун хусусиятлари, лекцик, бадиий-тасвирий ва услубий воситалари асосланган;
дарийзабон “янги шеър”нинг 70-йиллардан кейинги даврида анъанавийлик ва новаторликда шакл ўзгаришлари, шеърларда эркин вазн, қофиянинг номунтазам қўлланиши ёки қўлланилмаслиги, сатр ва бандларнинг турлича миқдори, сўзлардаги урғу, инверсия, такрорларнинг аҳамияти ва рамзларни ифодалашда шоирнинг индивидуал услуби Партав Нодирий шеърияти мисолида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Ҳозирги замон дарий адабиётида “янги шеър” генезиси ва шаклланиш жараёнлари (Бориқ Шафеий ва Партав Нодирий шеърияти мисолида)” мавзусида олиб борилган тадқиқот натижалари ва олинган хулосалар асосида:
Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси адабий-маърифий тадбирларида, шеърият кенгаши йиғилишларида, ёш ижодкорлар тўгараги машғулотларида фойдаланилди. (Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмасининг 2025 йил 17 февралдаги 01-03/88-сон маълумотномаси). Натижада Афғонистон “янги шеър”и, унинг пайдо бўлиши ва ривожланиш босқичлари, Афғонистон шоирлари ижодида “янги шеър”нинг тутган ўрни, шоирларнинг шеърлари билан ўзбек ўқувчиларини яқиндан таништирилди.
“Ҳозирги замон дарий адабиётида “янги шеър” генезиси ва шаклланиш жараёнлари (Бориқ Шафеий ва Партав Нодирий шеърияти мисолида)” мавзусидаги диссертациянинг амалий натижалари 2023 йил 11 июндаги 26 IB қарори билан ташкиллаштирилган “Адабиётшунослик терминлар луғати” (шарқ тиллари кесимида”) мавзусидаги амалий лойиҳасининг дарий адабиёти атамаларини шакллантиришда қўлланган. (Тошкент давлат шарқшунослик университетининг 2025 йил 1 майдаги 01-04-02/1214-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларига таянган ҳолда “янги шеър”, оқ шеър, мансур шеър, эркин шеър, “мавж-е нав” каби шеър турлари ва тазод, ташбеҳ, талмеҳ каби бадиий тасвир воситалари луғатдан жой олган.
“Ҳозирги замон дарий адабиётида “янги шеър” генезиси ва шаклланиш жараёнлари (Бориқ Шафеий ва Партав Нодирий шеърияти мисолида)” мавзусидаги диссертациянинг натижалари ва материалларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон-24” ижодий бирлашмаси “Ўзбекистон” телерадиоканали томонидан тайёрланган “Бедорлик”, “Жаҳон адабиёти” радиоэшиттиришларида (2024 йил декабрь ойида) фойдаланилган. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон-24” ижодий бирлашмаси давлат муассасасининг 2025 йил 4 февралдаги 05-08-98-сон маълумотномаси). Натижада халқлар ўртасидаги маданиятлараро мулоқотларда таржималарни радио орқали эфирга узатиш давомида диссертациядан олинган шеърлар ва уларнинг таҳлили ижодкорлар учун илмий манба бўлиб хизмат қилган.