Ишанкулов Алишер Фармоновичнинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Нефт кимёси ва биотиббиёт учун гибрид квант нуқталари асосида люминесцент наномаркерлар синтези ҳамда тадқиқи», 02.00.04 - Физик кимё, 02.00.12 - Нанокимё, нанофизика, нанотехнология (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.DSc/К175.
Илмий маслаҳатчилар: Галяметдинов Юрий Генадиевич, кимё фанлари доктори, профессор; Муҳамадиев Нурали Қурбоналиевич, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети ҳузуридаги DSc.03/31.01.2023.К/Т.78.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Рузимурадов Олим Нарбекович, кимё фанлари доктори, профессор; Акбаров Ҳамдам Икрамович, кимё фанлари доктори, профессор; Атаханов Абдумуталиб Абдупаттоевич, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Умумий ва ноорганик кимё институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефт кимёси ва биотиббиёт учун гибрид квант нуқталари асосида люминесцент наномаркерлар синтези ҳамда физик-кимёвий хоссаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“ядро/қобиқ” ва “ядро/қобиқ/қобиқ” тузилишга эга бўлган квант нуқталарни олишнинг бир босқичли усули ишлаб чиқилган;
триплет ЗнСе/ЗнС/ЗнС тузилмаларнинг моно ва гибрид тизимларга нисбатан юқори интенсив фотолюминесценция хоссасига эга эканлиги исботланган;
квант нуқталарининг морфологик ва физик-кимёвий параметрларини ўзгартириш орқали уларнинг люминесцент самарадорлигини 17% дан 89 %гача ортиши аниқланган;
илк бор гибрид CдСе/ЗнС, CдСе/CдС, ЗнСе/ЗнС, триплет CдСе/CдС/ЗнС, CдСе/ЗнС/ЗнС, “ЗнСе/ЗнС/ЗнС+стабилизатор” тизимли квант нуқталар кластерларининг барқарорлиги ҳамда оптик-ўлчам хоссалари аниқланган;
гибрид ва триплет тизимли квант нуқталарини ўз ичига олган ПММА, ПФО, ПВХ матрицали юпқа қатламли нанокомпозит материаллар олинган;
синтез қилинган гибрид ва триплет квант нуқталари асосида дори ташувчи нано-тизимлар ҳамда нефт оқими йўналишини аниқлаш учун маркерлар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Нефт кимёси ва биотиббиёт учун гибрид ва триплет квант нуқталари синтези асосида люминесцент наномаркерлар тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
коллоид квант нуқталар олиш усули “БиоХимМак” корхонасида амалиётга жорий этилган (“БиоХимМак” корхонасининг (Россия) 2025 йил 25 майдаги 93/77-сонли маълумотномаси). Натижада, дори препаратларининг сифатини сезиларли даражада оширишга ва ишлаб чиқариш жараёнини оптималлаштиришга имкон яратилган;
“ин витро” биологик муҳитдаги усули “Хинжианг Шафия Биотехнологй Cо. Лтд.” корхонасида амалиётга жорий этилган (Хинжианг Шафия Биотехнологй Cо. Лтд, корхонасининг (Хитой) 2025 йил 15 мартдаги маълумотномаси). Натижада, квант нуқталар антимикроб восита сифатида қўлланиш имкони яратилган;
квант нуқталарнинг коллоид синтез усули «Ўзбекнефтгаз» АЖ га қарашли «Муборак газни қайта ишлаш заводи»да амалиётга жорий этилган («Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖнинг 2025 йил 22 июлдаги 981/ҒК-07-сонли маълумотномаси). Натижада, конденсат оқими йўналишини назорат қилиш имконини берган;
тадқиқотлар натижасида олинган маълумотлар хориждаги 5 та импакт-фактори юқори бўлган илмий манбаларда фойдаланилган (Жоурнал ресулц ин оптиcс, 2024, В.16. П.1-7, ИФ=4,2. Жоурнал Аналйтиcа Чимиcа 2025, В.1345. П.11-27, ИФ=6,2., Жоурнал Оптик 2024, В.311. П.87-98, ИФ=4,8., Жоурнал оф Сол-Гел Сcиенcе анд Течнологй 2023, В.108. П.66-75, ИФ=3,2., Жоурнал Аналйтиcал Метҳодс-2025, П.1-23, ИФ=3,7., Жоурнал биоматериалс сcиенсе 2025, В.10. П.1-36, ИФ=5,7). Натижада, турли таркибли квант нуқталар ва полимерлар матрицаси асосида наномаркерлар олиш имконини берган.