Бойхонова Моҳигул Юсуф қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Бентонит ва кўмирни бойитиш орқали сорбент олиш усулини тадқиқ қилиш», 04.00.14 – Фойдали қазилмаларни бойитиш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Т3456.
Илмий раҳбар: Хужакулов Нурмурод Ботирович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Навоий бўлими.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, DSc.17/04.06.2021.Т.06.01.
Расмий оппонентлар: Эргашев Улуғбек Абдурасулович, техника фанлари доктори, профессор; Носиров Нурзод Ихтиёрович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бентонит ва кўмирни бойитиш орқали сорбент олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сорбент олиш учун Шарғун кони кўмирини флотация усулида бойитишда бошқа флотареагентларга нисбатан алкилбензолсулфокислота (АБСК) флотареагентидан фойдаланиш натижасида углероднинг бойитмага ажралиши 16,74% га, бойитмадаги углероднинг миқдори 11,95% га ошиши аниқланган;
кўмир бойитмаси асосидаги сорбент намуналарини олишда боғловчи сифатида фаоллаштирилган бентонитдан фойдаланилган ҳамда сорбентдаги фаоллаштирилган бентонит ва кўмир бойитмасининг оптимал нисбати 1:2 эканлиги аниқланган;
фаоллаштирилган бентонит ва кўмир бойитмасидан олинган сорбентларга термик ишлов бериш жараёни учун оптимал шароитлар: декарбонизация жараёни учун 600ºC да 20 дақиқа, фаоллаштириш учун 900ºC да 40 дақиқа эканлиги аниқланган;
фаоллаштирилган бентонит ва кўмир бойитмасидан шихта тайёрлаш, шихтадан гранулалар ҳосил қилиш ва гранулаларга термик ишлов бериш натижасида янги сорбент олиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бентонит ва кўмирни бойитиш орқали сорбент олиш технологиясини ишлаб чиқишда бўйича олиб борилган илмий натижалар асосида:
Шарғун кони кўмирини алкилбензолсулфокислота флотареагентидан фойдаланиб флотация усулида бойитиш технологияси “НКМК” АЖ Марказий илмий тадқиқот лабораториясида жорий қилинган (“Навоий кон-металлургия комбинати” АЖнинг 2025 йил 21 июлдаги 23/01-01-07/500-сон маълумотномаси). Натижада углероднинг бойитмага ажралиш даражасини 69,5% га ошириш имконини берган;
фаоллаштирилган бентонит ва кўмир бойитмасидан олинган сорбентлар ёрдамида саноат оқава сувларини тозалаш технологияси “НКМК” АЖ Марказий илмий тадқиқот лабораториясида жорий этилган (“Навоий кон-металлургия комбинати” АЖнинг 2025 йил 21 июлдаги 23/01-01-07/500-сон маълумотномаси). Натижада технологик жараёнлардан чиқаётган оқава сувнинг сифат кўрсаткичлари: калсий (Cа2+) катионлари миқдори 350,7 мг/л дан 80,5 мг/л га, магний (Мг2+) катионлари миқдори 188,48 мг/л дан 38,08 мг/л га, сианид (CН-) миқдори 2,417 мг/л дан 0,116 мг/л га, қуруқ қолдиқ миқдори 7156,4 мг/л дан 3023,6 мг/л га, лойқалик даражаси 88,7 мг/л дан 1,72 мг/л га камайтириш имконини берган.