Махсудов Оятилло Мухибиллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси химояси хақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сурункали юрак етишмовчилиги ривожланиши хавфи ва клиник кечишини башорат қилишнинг клиник-лаборатор маркерлари» 14.00.05-Ички касалликлар, 14.00.25-Клиник лаборатор ва функционал диагностика (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Tib4866.
Илмий рахбарлар: Мусашайхов Умиджон Хусанович, тиббиёт фанлари доктори, доцент, Арипов Орифжон Абдумаликович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги DSc.04/30.12.2019/Tib.30.02 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Усманова Дурдона Джурабаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Ибрагимов Азиз Юлдашевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сурункали юрак етишмовчилиги патогенезида молекуляр-генетик маркерлар ва қон зардобидаги гомоцистеин миқдорининг аҳамиятини баҳолаш ҳамда касалликнинг ривожланиш хавфи ва клиник кечишини эрта башоратлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юрак ишемик касаллиги мавжуд беморларда гипергомоцистеинемия сурункали юрак етишмовчилиги ривожланиш хавфини ошириши ҳамда чап қоринчанинг отиш фракциясини сезиларли даражада камайтириши аниқланган;
юрак ишемик касаллиги мавжуд беморларда MTHFR (Glu429Ala) полиморф локусининг нохуш Ala/Ala гомозигот генотипи аниқланганда сурункали юрак етишмовчилиги ва унинг оғир клиник шакли ривожланиш хавфини ортиши исботланган;
VEGFA гени C-634G полиморфизмининг салбий C/C генотипи сурункали юрак етишмовчилиги билан хасталанган беморларда чап қоринча отиш фракцияси пасайиш хавфини ишончли даражада 5.3 марта ошириши аниқланган;
TP53 генидаги Pro47Ser ва Pro72Arg полиморфизмлари сурункали юрак етишмовчилиги ривожланиш хавфи ва унинг оғирлик даражасини баҳолашда мустақил прогностик маркер сифатида хизмат қилиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфи ва клиник кечишини башорат қилишнинг клиник-лаборатор маркерларини баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: юрак ишемик касаллиги мавжуд беморларда гипергомоцистеинемия сурункали юрак етишмовчилиги ривожланиш хавфини ошириши ҳамда чап қоринчанинг отиш фракциясини сезиларли даражада камайтириши аниқланганлиги Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси 29.01.2025 йилдаги 26-сон хамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали 03.03.2025 йилдаги 29-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/02-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: плазма гомоцистеини миқдорини сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфини хамда оғирлик даражасини аниқлаш маркери сифатида қўллаш ушбу тоифадаги беморларда эрта босқичларда профилактика ва даво чораларини бошлаш ва мақсадга мувофиқ бўлмаган, кўп харажатли клиник-лаборатор текшириш усулларини тайинлашни қисқартириш орқали беморлар учун молиявий харажатларни сезиларли даражада камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: эрта босқичларда плазма гомоцистеини даражасини ўрганиш сурункали юрак етишмовчилиги ривожланишини эрта аниқлаш учун қўшимча лаборатор-инструментал текширувлар талаб қилинмайди, қўшимча текширувлар учун вақт ва моддий харажатларни камайтириш ва ўз вақтида профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш орқали ногиронликни камайтириш хамда беморларни маблағларини тежаш имконини беради. Хулоса: юрак ишемик касаллиги бор беморларда қондаги гомоцистеин миқдорини баҳолаш сурункали юрак етишмовчилигининг оғирлиги бўйича ишончли маркер сифатида кўриб чиқиш имконини беради, шу билан сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфини ва клиник кечишини башоратлашда салмоқли хисса қўшади.
иккинчи илмий янгилик: юрак ишемик касаллиги мавжуд беморларда MTHFR (Glu429Ala) полиморф локусининг нохуш Ala/Ala гомозигот генотипи аниқланганда сурункали юрак етишмовчилиги ва унинг оғир клиник шакли ривожланиш хавфини ортиши исботланганлиги Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси 29.01.2025 йилдаги 26-сон хамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали 03.03.2025 йилдаги 29-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/02-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги мавжуд беморларда MTHFR (Glu429Ala) полиморф локусини текшириш сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфи ва унинг клиник кечишини эрта башоратлаш ва беморларнинг хаёт сифати ёмонлашиши хамда ўлим кўрсаткичини камайтиришга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфи ва унинг клиник кечишини эрта башорат қилиш орқали унга ўз вақтида даволаш ва профилактик чора-тадбирларини кўриш касалликдан кейинги узоқ муддатли ногиронлик ҳолларини камайтиради, беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади ва мехнат қобилятининг сақланиб қолишига олиб келади, бу эса беморларга ва давлатга ижтимоий-иқтисодий юкламани камайтиради. Хулоса: MTHFR Glu429Ala полиморфизмини текширишни амалиётга татбиқ этиш натижасида сурункали юрак етишмовчилиги ривожланишини олдини олишни ўз вақтида профилактика тадбирларини режалаштирилиши ва амалга оширилиши орқали сарфланадиган харажатларни иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: VEGFA гени C-634G полиморфизмининг салбий C/C генотипи сурункали юрак етишмовчилиги билан хасталанган беморларда чап қоринча отиш фракцияси пасайиш хавфини ишончли даражада 5.3 марта ошириши аниқланганлиги Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси 29.01.2025 йилдаги 26-сон хамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали 03.03.2025 йилдаги 29-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/02-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: VEGFA гени C-634G полиморфизмини ўрганиш юрак ишемик касаллиги бор беморларда сурункали юрак етишмовчилиги каби оғир асоратларнинг камайиши ҳисобига беморлар турмуш тарзининг яхшиланиши ва умр кўриш давомийлигини узайишига олиб келиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфи бўлган беморларда хасталикни молекуляр-генетик жиҳатларини ўрганиш натижалари ушбу турдаги беморларга ўз вақтида бирламчи профилактика тадбирларини режалаштирилиши ва амалга оширилиши орқали сарфланадиган харажатларни иқтисод қилиш имконини беради. Хулоса: ушбу беморларда касалликни асоратларини ривожланишини эрта башорат қилиш ногиронлик ва ўлим даражасини сезиларли камайтирган, бу эса даволаш билан боғлиқ харажатларни сезиларли даражада қисқартириш орқали беморларга ва давлатга ижтимоий-иқтисодий юкламани камайтириш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: TP53 генидаги Pro47Ser ва Pro72Arg полиморфизмлари сурункали юрак етишмовчилиги ривожланиш хавфи ва унинг оғирлик даражасини баҳолашда мустақил прогностик маркер сифатида хизмат қилиши асосланганлиги Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси 29.01.2025 йилдаги 26-сон хамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали 03.03.2025 йилдаги 29-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/02-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: TP53 гени Pro47Ser ва Pro72Arg полиморф локусларини амалиётга жорий этиш сурункали юрак етишмовчилиги каби асоратлар ривожланишининг хавфини камайтиришга, тиббий ёрдам сифатини оширишга ва унинг профилактикасида ижобий самарадорликка эришиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: Молекуляр-генетик тадқиқотлардан фойдаланиш сурункали юрак етишмовчилигининг ривожланиш хавфини ва клиник кечишини эрта башорат қилишга, шунингдек, ушбу касалликнинг диагностикаси, мониторинги ва даволашга сарфланадиган харажатларни сезиларли даражада камайтириш имконини берган. Хулоса: молекуляр-генетик текширувлар орқали беморларда сурункали юрак етишмовчилигини ривожланиш хавфини камайтириш натижасида иқтисод қилиш имконини берган.