Гулимбетов Байрамбай Даулетбаевиcнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротлари (Инсеcта: Птерйгота) хилма-хиллиги ва экологияси», 03.00.10 – Экология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.PhD/В456.
Илмий раҳбар: Медетов Махсетбай Жапакович, биология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти, DSc.02/30.04.2021.B.79.01.
Расмий оппонентлар: Турабоев Акмал Нормуминович, биология фанлари доктори, профессор; Даулбаева Кулшат Кенесбаевна, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротлари биолгик хилма - хиллигининг ҳозирги ҳолатини боҳалаш, эколигик омилларнинг экофаунага тасирини очиб бериш, камёб турларни муҳофаза қилиш ва кадастр тизимини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Илк бор Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротлари биологик хилма-хиллигининг бойлик моделларини СтурГЭСс формуласи асосида 9 баллик бойлик шкаласи бўйича баҳоланганда 5 баллни ташкил қилиши аниқланган ва турлар таркибининг хилма-хиллигининг замонавий ҳолати таҳлил қилиниб, 18 туркум, 65 оила, 234 авлодга мансуб 271 турининг каталоги ишлаб чиқилган;
Жанубий Оролқум ҳудудининг ландшафт ва биологик хилма-хиллигини сақлаб қолиш, табиатни бошқаришни оптималлаштириш, айниқса трансформацияланган антропоген тасири кучли бўлган чўл шароитида ҳудудларда  ҳашаротларнинг муайян гуруҳлари инвентаризация қилинган ва натижада янги тур таркиби аниқланган ҳамда ҳашаротлар зоогеографик тарқалишлари аниқланган;
Илк бор Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротлари жамоаларининг мавсумий динамикаси тадқиқ қилинди ва асосий фенологик гуруҳлар аниқланган ҳамда  бешта экологик гуруҳларга мансублиги аниқланган;
Ўзбекистон Қизил китобига киритилган турлардан (Сатанас гигас Эверсманн, 1855) экоморфологик хусусиятларини асослаб, молекуляр генетик даражада аниқланган ҳамда Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротларининг кадастр тизими ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротлари (Инсеcта: Птерйгота) хилма-хиллиги ва экологияси бўйича олинган натижалар асосида: 
қанотли ҳашаротларнинг мавсумий тарқалишини акс эттирувчи 4 та тасниф бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Қорақалпоǵистон республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасининг Мўйноқ тумани бўлими амалиётига жорий этилган (Қорақалпоǵистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2022 йил 2 ноябрдаги 02/18-3200-сон малумотномаси). Натижада, республика ҳудудлари бўйлаб қанотли ҳашаротларнинг эркин яшовчи, индикатор, Қизил китобга киритилган, санитария-эпидемиологик, адвентив ва зараркунанда турларининг тарқалишини ўрнатиш, фенологик спекторларини аниқлаш ва Жанубий Оролқум қанотли ҳашаротлари юзасидан кадастр малумотлари ишлаб чиқиш имконини берган;
қанотли ҳашаротларнинг Қорақалпоǵистон республикаси ҳудудида тарқалган 21 та камёб ва 3 та (Сатанас гигас Эверсманн, 1855, Cатоcала оптима Стаудингер, 1888, Эурйтҳйреа охиана Семенов, 1895) Ўзбекистон Республикаси Қизил китобига киритилган турларини муҳофаза қилиш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасининг Мўйноқ ва Қораўзак туманлари бўлимлари амалиётига жорий этилган (Қорақалпоǵистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2022 йил 2 ноябрдаги 02/18-3200-сон малумотномаси). Натижада, Жанубий Оролқум шароитида антропоген босим ҳудудларида тарқалган 271 қанотли ҳашаротларларнинг ҳимояга муҳтож 24 та турнинг популяциялари ҳолатини баҳолаш ва уларни сақлаб қолиш имконини берган;
Жанубий Оролқум ҳудудларида қанотли ҳашаротлар турларининг кўп сонда бўлиши, тупроқ ҳосил бўлиши билан бирга оммавий зараркунандаларни йўқ қилишда бутун бир комплекс тарзда доимо иштироки уларнинг фаолиятларини интеграллашни самарали бўлишини таминлаши бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Ўрмон хўжалиги қўмитасининг Мўйноқ, Қароузак тумани бўлимлари амалиётига жорий этилган (Қорақалпоǵистон Республикаси Ўрмон хўжалиги қўмитасининг 2022 йил 2 декабрдаги 1-701-сон малумотномаси).    Натижада, Орол денгизининг қуриган тубида янги яшил қопламаларнинг барпо этилганлиги, бу ҳудуд ҳайвонот олами биохилма-хиллиги популяцияларига ҳам ижобий тасир кўрсатганлиги ҳамда Ўрмон хўжалик ўсимликлари зараркунандаларига табиий қарши курашишда қанотли ҳашаротларни биологик кураш усули сифатида қўллаш чораларини ишлаб чиқиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish