Mirzaxodjaeva Dilfuza Baxtiyarovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Odatiy xomila tushishini prognozlashda genetik omillarning roli”, 14.00.01 – Akusherlik va ginekologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqami: B2022.3.PhD/Tib2996.
Ilmiy rahbar: Mavlyanova Nigora Narimonovna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi,  IK raqami: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Rasmiy opponentlar: Zufarova Shaxnoza Alimjanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Gel`dieva Margaritta Sobirovna, biologiya fanlari doktori, katta ilmiy xodim.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat tibbiyot instituti. 
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi odatiy xomila tushishni prognozlashda genetik omillarning rolini aniqlashdan iborat. 
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘zbek populyasiyasiga mansub ayollarda odatiy homila tushishi rivojlanish xavf mexanizmida endotelilal disfunksiyasiga javob beradigan FGB G455A (rs1695) genining A allel variantini roli qayt qilindi va xomila tushishning xavfini 3 barobarga (OR=3,09) oshishi isbotlangan;
o‘zbek populyasiyasiga mansub ayollarda odatiy homila tushishi rivojlanishi xavfida ADRB3 (rs4994) geniinng T/S genotipi polimorfizmining assotsiatsiasini genetik determinanti bo‘lishi aniqlangan va xomila tushishi xavfini 22,4 barobarga oshishi isbotlangan; 
odatiy homila tushishi xolatida aellar qonida ikki zanjirli DNK-DS ga nisbatan autoantitanalarning (AAT) yuqori 2,6 marotabagacha oshishi tufayli autoimmun jarayoni rivojlanishi qayd qilingan va tashxislash mezoni sifatida isbotlangan;
FGB va ADRB3 genlarini molekulyar-genetik tadqiqotlari asosida odatiy xomila tushishi xavfitni bashoratlash algoritmi ishlab chiqilgan va diagnostik samaradorlikni 73,5% ga oshig‘i bilan isbotlagan.
IV. Tadqikot natijalarining joriy qilinishi.
Odatiy xomila tushishni prognozlashda genetik omillarning rolini aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida :
birinchi ilmiy yangilik: o‘zbek populyasiyasiga mansub ayollarda odatiy homila tushishi rivojlanish xavf mexanizmida endotelilal disfunksiyasiga javob beradigan FGB G455A (rs1695) genining A allel variantini roli qayt qilindi va xomila tushishning xavfini 3 barobarga (OR=3,09) oshishining  isbotlanganligi «Odatiy xomila tushishini genetik prognozlash» (Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Ekspert kengashining 2023 yil 10 martdagi 3u-t/3-sonli hulosasi) bilan tasdiqlangan uslubiy tavsiyanomasida aks etirilgan va mazkur taklif Buxoro shahar tug‘uruq majmuasi bo‘yicha buyruq 14.12.2023 yildagi №98-sonli va Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Xorazm filiali bo‘yicha buyruq 01.05.2024 yildagi №77I-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabr 07-sonli yig‘ilishdagi № 07/115-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: odatiy xomila tushishni prognozlashda genetik omillarnini aniqlash o‘z navbatida davolash taktikasini tanlash, homilador ayollardagi xavf omillarni aniq baholashga, akusherlik asoratlarini kamayishiga, homilador ayollar hayot sifati va homiladorlik natijalarini yaxshilashga imkon beradi. Iqtisodiy samaradorligi: odatiy xomila tushishga qarshi kurash choralari monitoring faoliyatining amaliyotiga endotelial tizimiga mansub FGB genini molekulyar-genetik tadqiqotini tadbiq qilinishi natijasida xomila tushishining erta tashxisoti va profilaktikasi 58 nafar xomilador ayollarda xomila tushishining oldini olinishi va asoratlarini kamayishi hisobiga 47966000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa: 1 nafar xomilador uchun xomila tushishning zamonaviy, maqsadli monitoring faoliyatining amaliyotga tadbiq qilinishi natijasida odatiy xomila tushishning erta tashxisoti va profilaktikasi orqali byudjetdan tashqari 827000 so‘m mablag‘ iqtisod qilish imkonini bergan; 
ikkinchi ilmiy yangilik: o‘zbek populyasiyasiga mansub ayollarda odatiy homila tushishi rivojlanishi xavfida ADRB3 (rs4994) geniinng T/S genotipi polimorfizmining assotsiatsiasini genetik determinanti bo‘lishi aniqlangan va xomila tushishi xavfini 22,4 barobarga oshishining  isbotlanganligi  «Odatiy xomila tushishini genetik prognozlash» (Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Ekspert kengashining 2023 yil 10 martdagi 3u-t/3-sonli hulosasi) bilan tasdiqlangan uslubiy tavsiyanomasida aks etirilgan va mazkur taklif Buxoro shahar tug‘uruq majmuasi bo‘yicha buyruq 14.12.2023 yildagi №98-sonli va Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Xorazm filiali bo‘yicha buyruq 01.05.2024 yildagi №77I-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabr 07-sonli yig‘ilishdagi № 07/115-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: odatiy xomila tushishni prognozlashda genetik omillarnini aniqlash o‘z navbatida davolash taktikasini tanlash, homilador ayollardagi xavf omillarni aniq baholashga, akusherlik asoratlarini kamayishiga, homilador ayollar hayot sifati va homiladorlik natijalarini yaxshilashga imkon yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: odatiy xomila tushishga qarshi kurash choralari monitoring faoliyatining amaliyotga modda almashinuvi ADRB3 (rs4994) genining molekulyar-genetik tadqiqotini tadbiq qilinishi natijasida xomila tushishining erta tashxisoti va profilaktikasi 58 nafar xomilador ayollarda xomila tushishining oldini olinishi va asoratlarini kamayishi hisobiga 47966000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa: 1 nafar xomilador uchun xomila tushishning zamonaviy, maqsadli monitoring faoliyatining amaliyotga tadbiq qilinishi natijasida odatiy xomila tushishning erta tashxisoti va profilaktikasi orqali byudjetdan tashqari 827000 so‘m mablag‘ iqtisod qilish imkonini bergan; 
uchinchi ilmiy yangilik: odatiy homila tushishi xolatida aellar qonida ikki zanjirli DNK-DS ga nisbatan autoantitanalarning (AAT) yuqori 2,6 marotabagacha oshishi tufayli autoimmun jarayoni rivojlanishi qayd qilingan va tashxislash mezoni sifatida isbotlanganligi «Odatiy xomila tushishini genetik prognozlash» (Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Ekspert kengashining 2023 yil 10 martdagi 3u-t/3-sonli hulosasi) bilan tasdiqlangan uslubiy tavsiyanomasida aks etirilgan va mazkur taklif Buxoro shahar tug‘uruq majmuasi bo‘yicha buyruq 14.12.2023 yildagi №98-sonli va Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Xorazm filiali bo‘yicha buyruq 01.05.2024 yildagi №77I-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabr 07-sonli yig‘ilishdagi № 07/115-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi:  odatiy xomila tushishni prognozlashda autoimmun jarayonini aniqlash o‘z navbatida davolash taktikasini tanlash, homilador ayollardagi xavf omillarni aniq baholashga, akusherlik asoratlarini kamayishiga, homilador ayollar hayot sifati va homiladorlik natijalarini yaxshilashga imkon yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: odatiy xomila tushishga qarshi kurash choralarida ayollarda qonda ikkijanjirli DNK- DS AATlarni aniqlashdagi IFA tadqiqotining amaliyotga tadbiq qilinishi natijasida xomila tushishining erta tashxisoti va profilaktikasi 58 nafar xomilador ayollarda xomila tushishining oldini olinishi va asoratlarini kamayishi hisobiga 47966000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa: 1 nafar xomilador uchun xomila tushishning zamonaviy, maqsadli monitoring faoliyatining amaliyotga tadbiq qilinishi natijasida odatiy xomila tushishning erta tashxisoti va profilaktikasi orqali byudjetdan tashqari 472000 so‘m mablag‘ iqtisod qilish imkonini bergan; 
to‘rtinchi ilmiy yangilik: FGB va ADRB3 genlarini molekulyar-genetik tadqiqotlari asosida odatiy xomila tushishi xavfitni bashoratlash algoritmi ishlab chiqilgan va diagnostik samaradorlikni 73,5% ga oshishi bilan isbotlaganligi «Odatiy xomila tushishini genetik prognozlash» (Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Ekspert kengashining 2023 yil 10 martdagi 3u-t/3-sonli hulosasi) bilan tasdiqlangan uslubiy tavsiyanomasida aks etirilgan va mazkur taklif Buxoro shahar tug‘uruq majmuasi bo‘yicha buyruq 14.12.2023 yildagi №98-sonli va Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Xorazm filiali bo‘yicha buyruq 01.05.2024 yildagi №77I-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabr 07-sonli yig‘ilishdagi № 07/115-sonli xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: odatiy xomila tushishni prognozlashda genetik omillarnini aniqlash o‘z navbatida davolash taktikasini tanlash, homilador ayollardagi xavf omillarni aniq baholashga, akusherlik asoratlarini kamayishiga, homilador ayollar hayot sifati va homiladorlik natijalarini yaxshilashga imkon beradi. Iqtisodiy samaradorligi: odatiy xomila tushishga qarshi kurash profilaktik faoliyatining amaliyotga tadbiq qilinishi natijasida 58 nafar xomilador ayollarda erta tashxislash algoritmini qo‘llash natijasida 67976000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa: 1 nafar xomilador uchun xomila tushishning zamonaviy, maqsadli monitoring faoliyatining amaliyotga tashxislash algoritmini tadbiq qilinishi natijasida byudjetdan tashqari  1172000 so‘m mablag‘ iqtisod qilish imkonini bergan.