Тастанова Гулчеҳра Эштаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Йўлдош қон томирлари ва тўқима структураларининг физиологик ва асоратланган гестация даврида морфологик ҳолати», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.DSc/Tib32.
Илмий маслаҳатчи: Миршарапов Уткур Миршарапович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Азизова Феруза Хусановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Юлдашев Бахром Сабиржаневич, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Стельникова Ирина Геннадьевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: кенг қамровли морфологик ўрганиш асосида, физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврида она-йўлдош-ҳомила функционал тизимини шакллантириш жараёнида йўлдош тўқима тузилмалари ва қон томирларнинг ўзгариш хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор йўлдошнинг қон томир-стромал таркибий қисмларининг структур-функционал ўзгарувчанлигини, уларнинг физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврининг II ва III триместрларида она-йўлдош-ҳомила функционал тизимини шакллантиришдаги муносабатларини қиёсий баҳолаш асосида йўлдош қон томир тизими ҳажм-улуш нисбатларининг стереоморфометрик ва киндикнинг гистеометрик кўрсаткичлари аниқланган;
илк бор киндик илдизининг бирикиш жойига қараб дихотомик ва моноподиал тармоқлар билан ифодаланадиган йўлдошнинг хорион пластинкасининг фетоплацентар қон-томир комплекси структур тузилиши тавсифланиб, томирларнинг дихотом тармоқланиши киндик илдизининг марказий бирикиши фетоплацентар қон оқими перфузиясининг физиологик кўрсаткичларига имкон қадар яқин, моноподиал тармоқланиш эса киндик илдизинининг чекка бирикишига хос бўлиб, функционал равишда котиледонларни қон билан таъминлаш етишмаслигида адаптацион жараён сифатида асосланган;
йўлдош ва киндик қон томир-стромал компонентларининг морфологик ва морфометрик кўрсаткичларини ўзгариш динамикаси аниқланиб, йўлдош етишмовчилигининг ривожланишида синцитиокапилляр мембраналарнинг қалинлашиш фонида турли генерациядаги сўрғичларда қон томирлар умумий сони ва зичлиги хамда терминал сўрғичларнинг сони сезиларли даражада камайиши асосланган;
онанинг қон томир мальперфузия асосида турли генерациядаги  сўрғичларнинг диссоциацияланган ривожланиши, терминал сўрғичлар гипоплазияси, томирсиз сўрғичлар сонининг кўпайиши, морфометрик жиҳатдан йўлдош умумий оғирлигининг 25,6% гача пасайиши билан тавсифланиб, йўлдош етишмовчилигида аниқланган киндик артериялари ва томирлари диаметрининг морфометрик ўзгаришлари киндик артериялари ўртасида Хиртле анастомозининг шаклланиши, афункционал котиледонларнинг пайдо бўлиши ҳамда йўлдош стромасидаги қон томирларнинг дихотомик тармоқланиши моноподиалга ўзгариши исботланган;
асоратланган гестация даврида VEGF-А ва PlGF омилларнинг экспрессиясини сезиларли даражада бузилиши кузатилади, бу эса ўз навбатида эндотелин-1 ва NO индукциясига олиб келади, шунингдек бу ангиоген омилларнинг номутаносиблиги сўрғичли хорион ангиоархитектоникасининг тузилиши ва она қон айланишининг трансплацентар диффузиясини тартибга солиш компенсатор механизмларининг бузилишига сабаб бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Йўлдош қон томирлари ва тўқима структураларининг физиологик ва асоратланган гестация даврида морфологик ҳолати бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор йўлдошнинг қон томир-стромал таркибий қисмларининг структур-функционал ўзгарувчанлигини, уларнинг физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврининг II ва III триместрларида она-йўлдош-ҳомила функционал тизимини шакллантиришдаги муносабатларини қиёсий баҳолаш асосида йўлдош қон томир тизими ҳажм-улуш нисбатларининг стереоморфометрик ва киндикнинг гистеометрик кўрсаткичлари аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгаши томонидан 2024 йил 24 августда 1-сон билан тасдиқланган «Метод определения морфологических изменений пуповины при беременности, отягощенной фетоплацентарной недостаточностью», «Фетоплацентар етишмовчилигининг ривожланиши ва унинг ретроспектив (туғруқдан кейинги) ташхислаш усулларини морфологик асослари» ва «Метод проведения комплексного морфологического исследования плаценты и ее производных при физиологической и осложненной беременности» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича 31.10.2024 йилдаги 178-сон ҳамда Тошкент шаҳар патологик анатомия бюроси бўйича 27.09.2024 йилдаги 89-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 февралдаги 12-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: йўлдошнинг қон томир-стромал таркибий қисмларини комплекс ўрганиш, фетоплацентар етишмовчиликнинг илмий асосланган прогнозларини аниқлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврида II ва III триместрларида она-йўлдош-ҳомила функционал тизимида юзага келган морфофункционал ўзгаришлар оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: илк бор киндик илдизининг бирикиш жойига қараб дихотомик ва моноподиал тармоқлар билан ифодаланадиган йўлдошнинг хорион пластинкасининг фетоплацентар қон-томир комплекси структур тузилиши тавсифланиб, томирларнинг дихотом тармоқланиши киндик илдизининг марказий бирикиши фетоплацентар қон оқими перфузиясининг физиологик кўрсаткичларига имкон қадар яқин, моноподиал тармоқланиш эса киндик илдизинининг чекка бирикишига хос бўлиб, функционал равишда котиледонларни қон билан таъминлаш етишмаслигида адаптацион жараён сифатида асосланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгаши томонидан 2024 йил 24 августда 1-сон билан тасдиқланган «Метод определения морфологических изменений пуповины при беременности, отягощенной фетоплацентарной недостаточностью», «Фетоплацентар етишмовчилигининг ривожланиши ва унинг ретроспектив (туғруқдан кейинги) ташхислаш усулларини морфологик асослари» ва «Метод проведения комплексного морфологического исследования плаценты и ее производных при физиологической и осложненной беременности» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича 31.10.2024 йилдаги 178-сон ҳамда Тошкент шаҳар патологик анатомия бюроси бўйича 27.09.2024 йилдаги 89-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 февралдаги 12-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: киндик илдизининг бирикиш жойига қараб хорион пластинкасининг фетоплацентар қон-томир комплекси структур тузилишини эрта ташхислаш ҳомиладорлик асоратларини олдини олишга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврида фетоплацентар қон-томир комплекси морфофункционал ҳолатининг ўзгариш оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: йўлдош ва киндик қон томир-стромал компонентларининг морфологик ва морфометрик кўрсаткичларини ўзгариш динамикаси аниқланиб, йўлдош етишмовчилигининг ривожланишида синцитиокапилляр мембраналарнинг қалинлашиш фонида турли генерациядаги сўрғичларда қон томирлар умумий сони ва зичлиги хамда терминал сўрғичларнинг сони сезиларли даражада камайиши асосланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгаши томонидан 2024 йил 24 августда 1-сон билан тасдиқланган «Метод определения морфологических изменений пуповины при беременности, отягощенной фетоплацентарной недостаточностью», «Фетоплацентар етишмовчилигининг ривожланиши ва унинг ретроспектив (туғруқдан кейинги) ташхислаш усулларини морфологик асослари» ва «Метод проведения комплексного морфологического исследования плаценты и ее производных при физиологической и осложненной беременности» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича 31.10.2024 йилдаги 178-сон ҳамда Тошкент шаҳар патологик анатомия бюроси бўйича 27.09.2024 йилдаги 89-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 февралдаги 12-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: йўлдош ва киндик қон томир-стромал компонентлари кўрсаткичларининг ўзгариш динамикаси ҳомиладорлик даврида фетоплацентар етишмовчиликни эрта ташхислаш ва асоратларнинг олдини олишга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврида строманинг морфофункционал ҳолатининг ўзгариш оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: онанинг қон томир мальперфузия асосида турли генерациядаги  сўрғичларнинг диссоциацияланган ривожланиши, терминал сўрғичлар гипоплазияси, томирсиз сўрғичлар сонининг кўпайиши, морфометрик жиҳатдан йўлдош умумий оғирлигининг 25,6% гача пасайиши билан тавсифланиб, йўлдош етишмовчилигида аниқланган киндик артериялари ва томирлари диаметрининг морфометрик ўзгаришлари киндик артериялари ўртасида Хиртле анастомозининг шаклланиши, афункционал котиледонларнинг пайдо бўлиши ҳамда йўлдош стромасидаги қон томирларнинг дихотомик тармоқланиши моноподиалга ўзгариши исботланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгаши томонидан 2024 йил 24 августда 1-сон билан тасдиқланган «Метод определения морфологических изменений пуповины при беременности, отягощенной фетоплацентарной недостаточностью», «Фетоплацентар етишмовчилигининг ривожланиши ва унинг ретроспектив (туғруқдан кейинги) ташхислаш усулларини морфологик асослари» ва «Метод проведения комплексного морфологического исследования плаценты и ее производных при физиологической и осложненной беременности» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган.  Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича 31.10.2024 йилдаги 178-сон ҳамда Тошкент шаҳар патологик анатомия бюроси бўйича 27.09.2024 йилдаги 89-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 февралдаги 12-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган морфологик тадқиқот натижалари йўлдош етишмовчилиги ривожланишининг башорат қилувчи омиллари сифатида таснифлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврида йўлдош оғирлигининг ўзгариш оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш натижасида иқтисод қилинади;
бешинчи илмий янгилик: асоратланган гестация даврида VEGF-А ва PlGF омилларнинг экспрессиясини сезиларли даражада бузилиши кузатилади, бу эса ўз навбатида эндотелин-1 ва NO индукциясига олиб келади, шунингдек бу ангиоген омилларнинг номутаносиблиги сўрғичли хорион ангиоархитектоникасининг тузилиши ва она қон айланишининг трансплацентар диффузиясини тартибга солиш компенсатор механизмларининг бузилишига сабаб бўлиши исботланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгаши томонидан 2024 йил 24 августда 1-сон билан тасдиқланган «Метод определения морфологических изменений пуповины при беременности, отягощенной фетоплацентарной недостаточностью», «Фетоплацентар етишмовчилигининг ривожланиши ва унинг ретроспектив (туғруқдан кейинги) ташхислаш усулларини морфологик асослари» ва «Метод проведения комплексного морфологического исследования плаценты и ее производных при физиологической и осложненной беременности» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича 31.10.2024 йилдаги 178-сон ҳамда Тошкент шаҳар патологик анатомия бюроси бўйича 27.09.2024 йилдаги 89-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 февралдаги 12-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган морфологик тадқиқот натижалари йўлдош етишмовчилиги ривожланишининг башорат қилувчи омиллари сифатида таснифлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари физиологик ва асоратланган ҳомиладорлик даврида ангио- ва васкулогенез маркерларидан фойдаланиш эрта ташҳислаш ва асоратларнинг олдини олиш натижасида иқтисод қилинади.

Yangiliklarga obuna bo‘lish