Муродов Сирожиддин Аҳматовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бухоро вилоятида тарқалган Cистанче Ҳоффманнс.& Линк туркуми вакилларининг биоекологияси ва дориворлик хусусиятлари», 03.00.05 – Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.3.PhD/B631.
Илмий раҳбар: Хожиматов Олимжон Каххорович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.02.08.
Расмий оппонентлар: Ташпулатов Йигитали Шавкатиллаевич, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент; Каршибаев Хазраткул Киличиевич, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Бухоро вилоятида тарқалган Cистанче туркуми турларининг биоекологик хусусиятлари ва табиий ресурсларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Бухоро вилояти ҳудудида табиий ҳолда тарқалган Cистанче туркуми турларининг 38 та геоботаник майдони ажратилиб, Географик Ахборот Тизими (ГАТ) хариталари яратилган;
Cистанче турларининг ўшиш ҳудудларидаги иқлим ва эдафик шароитларга мос биоекологик хусусиятлари аниқланиб, ҳар бир турнинг адаптацион стратегиялари илмий асосланган;
Cистанче турларининг ўсиш параметрлари, генератив органларнинг ривожланиш суръатлари ва экологик омиллар билан ҳосилдорлик потенциали ўртасидаги ўзаро корреляцион боғлиқлик очиб берилган;
Cистанче туркумига мансуб турлар таркибидаги гликозидлар, фенол бирикмалар ва флавоноидлар миқдори аниқланиб туркум турларининг доривор хусусиятлари ва этноботаник аҳамияти очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бухоро вилоятида тарқалган Cистанче (Ҳоффманнс & линк) туркуму вакилларининг биоекологияси ва дориворлик хусусиятларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Бухоро вилоятида табиий ҳолда тарқалган Cистанче туркуми турлари иштирокида ажратилган 19 та майдоннинг кенг қамровли таҳлили амалга оширилган. Тадқиқот натижалари сифатида яратилган замонавий ГАТ хариталари Бухоро вилоятида Cистанче туркуми турлари кадастри ва мониторингини амалга оширишда Бухоро чўл яйлов озуқабоп ўсимликлар уруғчилиги илмий-ишлаб чиқариш маркази томонидан чўл доривор ўсимликлари мониторингини олиб боришда жараёни амалиётида фойдаланган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 8 августдаги 3-492-сонли маълумотномаси). Натижада, Cистанче туркумининг Бухоро вилоятида тарқалган турларини муҳофаза қилиш ва биологик хилма-хиллигини сақлаб қолиш чора тадбирларини ишлаб чиқиш имконини берган;
Cистанче туркуми турларини тарқалишин акс эттирувчи хариталар, ўсимлик табиий ресурслари ҳолати ва уларнинг этноботаник хусусиятлари тўғрисидаги маълумотлар А-ФА-2021 144 – сонли “Ўзбекистон халқ табобатида ишлатиладиган доривор ва йўқолиш хавфи остидаги ўсимликларнинг электрон депозитарийсини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳасида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024 йил 17 июлдаги 4/1255-1624 – сонли маълумотномаси). Натижада, Бухоро вилояти ҳудудида тарқалган Cистанче туркуми турларини (Cистанче салса, Cистанче флава, Cистанче монголиcа) 38 та майдондаги табиий ресуслари майдонларини аниқлаш, уларнинг ресурс ҳолатини баҳолаш, дориворлик хусусиятларини аниқлаш ва улардан самарали фойдаланиш имконини берган.