Mansurov Djalolidin Shamsidinovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Tizza bo‘g‘imi osteoartriti bo‘lgan bemorlarni multidissiplinar davolash va tibbiy reabilitatsiya usullarini takomillashtirish”, ixtisosliklar shifri: 14.00.12 – Tibbiy reabilitologiya, 14.00.22 – Travmatologiya va ortopediiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yhatga olingan raqam: B2025.1.DSc/Tib999.
Ilmiy maslahatchilar: Sayganov Sergey Anatol`evich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Tkachenko Aleksandr Nikolaevich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarkand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/31.10.2024.Tib.102.03.
Rasmiy opponentlar: Yuldasheva Gulchexra Rustamovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Sobolev Andrey Valentinovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Asilova Saodat Ubaevna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Rossiya Federatsiyasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining "Grigoriy Aleksandrovich Albrext nomidagi nogironlarni reabilitatsiya qilish federal ilmiy markazi" federal davlat byudjet muassasasi. (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: konservativ, jarrohlik va reabilitatsiya usullarini kompleks qo‘llash strategiyasini ishlab chiqish va takomillashtirish orqali tizza bo‘g‘imi osteoartritini individual davolash natijalarini yaxshilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor osteoartrit bilan og‘rigan bemorlarda tizza bo‘g‘imini endoprotezlashdan keyingi uzoq muddatli klinik natijalar tahlil qilinib, prognozlash imkonini beradigan modelining ahamiyati asoslangan;
osteoartritni kompleks davolashda konservativ, organosaqlovchi va endoprotezlash usullarini bir-biri bilan integratsiya qilish orqali davolash samaradorligini oshirish va asoratlarni kamaytirishga xizmat qiladigan individuallashtirilgan va multidissiplinar yondashuv asoslangan;
ilk bor xirurgik amaliyotidan oldingi va keyingi davrda reabilitatsiya tadbirlarining samaradorligi keng ko‘lamda tahlil qilinib, uzluksiz va maqsadli reabilitatsiya funksional tiklanishga bosqichma-bosqich va individual yondashuv ta’minlanganligi tufayli endoprotezlash natijalarini yaxshilashga olib kelishi isbotlangan;
ilk bor osteoartrit bilan og‘rigan bemorlar sinovial suyuqligini laboratoriya hayvonlarida patologik o‘zgarishlarni induksiya qilishi orqali uning tog‘ay to‘qimasi emirilishi va yallig‘lanish jarayonlariga ta’sir ko‘rsatuvchi biologik faol moddalar manbai sifatidagi patogenetik ahamiyati aniqlangan;
mul`tidissiplinar yondashuvga asoslangan reabilitatsiya markazini tashkil etish va bemorlar uchun xizmatlar o‘rtasidagi uzviy bog‘lanishni ta’minlash bo‘g‘im funksiyasini tiklash, asoratlar va qayta kasallanish holatlarini kamaytirishda kompleks yondashuvning yuqori samarasi hamda funksional natijalar 72% dan 88% gacha gacha ortishi ilmiy asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarini joriy qilinishi. 
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tatbig‘i bo‘yicha yagona xulosa 2025 yil 10 aprel`dagi 000091 – sonli xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor osteoartrit bilan og‘rigan bemorlarda tizza bo‘g‘imini endoprotezlashdan keyingi uzoq muddatli klinik natijalar tahlil qilinib, prognozlash imkonini beradigan modelining ahamiyati asoslangan. Ilmiy ahamiyati: dastlabki klinik-anamnestik va funksional ma’lumotlarni hisobga olgan holda tizza bo‘g‘imini to‘liq endoprotezlashning uzoq muddatli natijalarini oldindan aytib berish imkonini beruvchi tasdiqlangan matematik modellar yaratildi. Ijtimoiy samaradorligi: Davolash natijalarini erta bashorat qilish jarrohlik usulini tanlashning asosliligini oshirish, qoniqarsiz natijalar sonini kamaytirish va bemorlarning hayot sifatini yaxshilash imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorlik: Bashorat modellaridan foydalanish samarasiz aralashuvlar va takroriy operatsiyalardan qochish imkonini beradi, bu esa har bir bemor uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri xarajatlarni, shu jumladan takroriy kasalxonaga yotqizish, implantlar va uzaytirilgan reabilitatsiya xarajatlarini o‘rtacha 40-60 million so‘mga qisqartiradi. Xulosa: Ishlab chiqilgan bashorat modellari ortopedik aralashuvlarni rejalashtirish jarayonini individuallashtirish va klinik qarorlar qabul qilish samaradorligini oshirish imkonini beradi. Bu ortopedik jarrohlik amaliyotiga bashoratli tibbiyotni joriy etish yo‘lidagi muhim qadamdir.
ikkinchi ilmiy yangilik: osteoartritni kompleks davolashda konservativ, organosaqlovchi va endoprotezlash usullarini bir-biri bilan integratsiya qilish orqali davolash samaradorligini oshirish va asoratlarni kamaytirishga xizmat qiladigan individuallashtirilgan va multidissiplinar yondashuv asoslangan. Ilmiy ahamiyati: Kasallikning bosqichi, bemorning funksional holati va hamroh omillarga qarab davolashni shaxsiylashtirish imkonini beruvchi farqli davolash yo‘nalishi taklif etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Individuallashtirilgan algoritmni qo‘llash erta jarrohlik aralashuvlar sonini kamaytiradi, bemorning faol hayot davomiyligini uzaytiradi va asoratlar miqdorini pasaytiradi. Iqtisodiy samaradorligi: Kam xarajatli a’zolarni saqlovchi va konservativ usullarni o‘z vaqtida qo‘llash qimmatbaho endoprotezlashni kechiktirish yoki undan qochish imkonini beradi, bir bemor uchun o‘rtacha umumiy xarajatlarni 30-50 million so‘mga kamaytiradi. Xulosa: Ishlab chiqilgan algoritm bemorni boshqarishning barcha bosqichlarida, poliklinikadan to reabilitatsiya markazigacha bo‘lgan klinik uzluksizlikni ta’minlaydi. Uni davolash amaliyotiga joriy etish resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish va davolash natijalarini yaxshilashga xizmat qiladi.
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor xirurgik amaliyotidan oldingi va keyingi davrda reabilitatsiya tadbirlarining samaradorligi keng ko‘lamda tahlil qilinib, uzluksiz va maqsadli reabilitatsiya funksional tiklanishga bosqichma-bosqich va individual yondashuv ta’minlanganligi tufayli endoprotezlash natijalarini yaxshilashga olib kelishi isbotlangan. Ilmiy ahamiyati: bosqichma-bosqich reabilitatsiya va tizza bo‘g‘imini to‘liq endoprotezlashdan keyingi uzoq muddatli funksional natijalarning yaxshilanishi o‘rtasidagi isbotlangan bog‘liqlik o‘rnatildi. Ijtimoiy samaradorlik: Uzluksiz reabilitatsiya qoniqarsiz natijalar ulushini deyarli ikki barobarga kamaytirdi (27,8 foizdan 11,3 foizgacha), bemorlarning mustaqilligini oshirdi va ularning kundalik faoliyatga qaytishini ta’minladi. Iqtisodiy samaradorlik: Asoratlar va takroriy kasalxonaga yotqizishlar sonining kamayishi keyingi davolanish va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash xarajatlarini kamaytirish orqali har bir bemor uchun 40-60 million so‘mgacha tejashni ta’minlaydi. Xulosa: Tadqiqot natijalari osteoartritni jarrohlik yo‘li bilan davolashning ajralmas qismi sifatida bosqichma-bosqich va uzluksiz reabilitatsiyaning maqsadga muvofiqligini tasdiqlaydi. Bu esa to‘liq endoprotezlashda tibbiy yordam standartlariga reabilitatsiya choralarini kiritishni taqozo etadi.
to‘rtinchi ilmiy yangilikilk bor osteoartrit bilan og‘rigan bemorlar sinovial suyuqligini laboratoriya hayvonlarida patologik o‘zgarishlarni induksiya qilishi orqali uning tog‘ay to‘qimasi emirilishi va yallig‘lanish jarayonlariga ta’sir ko‘rsatuvchi biologik faol moddalar manbai sifatidagi patogenetik ahamiyati aniqlangan. Ilmiy ahamiyati: Sinovial suyuqlik tarkibiy qismlarining yallig‘lanish va tog‘ay emirilishi vositachilari sifatidagi roli tajribada tasdiqlandi, bu esa osteoartritni erta tashxislash va maqsadli davolashda yangi yondashuvlarni ochib beradi. Ijtimoiy samaradorligi: Osteoartritning molekulyar mexanizmlarini tushunish bemorlarni aniqroq tasniflash va shaxsiylashtirilgan davolash dasturlarini ishlab chiqishga yordam beradi, bu esa nogironlik darajasini pasaytirishi mumkin. Iqtisodiy samaradorlik: Sinovial suyuqlikda biomarkerlarni aniqlash qimmatbaho asbobiy diagnostika va samarasiz davolash xarajatlarini kamaytiradi - har bir bemor uchun 25-30 million so‘mgacha mablag‘ tejalishi mumkin. Xulosa: Ushbu tadqiqotlar birinchi marta osteoartritda sinovial suyuqlik bo‘g‘imda o‘zgarishlarni keltirib chiqaruvchi patogen moddalarni o‘z ichiga olishini isbotladi. Bu yangi diagnostik testlar va farmakologik aralashuvlarni yaratish istiqbollarini ochadi.
beshinchi ilmiy yangilik: mul`tidissiplinar yondashuvga asoslangan reabilitatsiya markazini tashkil etish va bemorlar uchun xizmatlar o‘rtasidagi uzviy bog‘lanishni ta’minlash bo‘g‘im funksiyasini tiklash, asoratlar va qayta kasallanish holatlarini kamaytirishda kompleks yondashuvning yuqori samarasi hamda funksional natijalar 72% dan 88% gacha gacha ortishi ilmiy asoslangan. Ilmiy ahamiyati: algoritm haqiqiy klinik sharoitlarda o‘z samaradorligini isbotladi va tizza bo‘g‘imi osteoartriti bilan og‘rigan bemorlarda yaxshilangan funksional natijalarni bashorat qilish imkonini beradi. Ijtimoiy samaradorligi: muvaffaqiyatli funksional natijalar ulushining 16 foizga oshishi nogironlik darajasini pasaytiradi va mehnatga layoqatli yoshdagi bemorlarning hayot sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: qoniqarsiz natijalar va takroriy murojaatlar sonining kamayishi yiliga bir bemor uchun 40-60 million so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini beradi. Xulosa: ishlab chiqilgan algoritm yuqori klinik va prognostik qiymatga ega ekanligi aniqlandi va uni ortopedik hamda reabilitatsiya muassasalari amaliyotiga joriy etish tavsiya etiladi. Undan foydalanish osteoartritni davolash yondashuvlarini tizimli ravishda takomillashtirishga xizmat qiladi.