Agzamxodjaeva Saida Saidaminovna
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi):  “Rozasea patogenezi va klinik kechishida molekulyar-genetik va immunobiologik mexanizmlari” ixtisosliklar shifri: 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya va 14.00.11 – Dermatologiya va venerologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.DSc /Tib582.
Ilmiy maslahatchilar: Xegay Tat`yana Rudol`fovna, tibbiyot fanlari doktori; Azizov Baxodir Sadikovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Immunologiya va inson genomikasi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Ismailova Guli Amindjanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor, Urazmetova Maisa Dmitrievna, tibbiyot fanlari doktori, professor, Xaitov Kaxramon Najmitdinovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: rozasea patogenezi va klinik kechishida molekulyar-genetik va immunobiologik mexanizmlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor rozatsea bilan kasallangan bemorlarda PLT, PLR, NLR, SII, IgA, CD8⁺ darajalari va CD4⁺/CD8⁺ nisbatining oshishi tizimli yallig‘lanishning kuchayganini aks ettirishi va kasallikning klinik kechish og‘irligini baholashda prognostik ahamiyatga ega ekanligi isbotlangan;
ilk bor rozatsea bilan kasallangan bemorlarning qon zardobida gomotsistein, foliy kislotasi va V₁₂ vitamini ko‘rsatkichlarida statistik jihatdan ishonchli farqlari ko‘rsatilgan bo‘lib, ushbu markerlar kasallikning og‘irlik darajasini bashorat qilishda qo‘shimcha mezonlar sifatida xizmat qilishi mumkinligi isbotlangan;
ilk bor gemostazning trombotsitar bo‘g‘ini genlari (ITGB3:1565 T>C va PAI-1 –675 5G>4G) hamda folat almashinuviga oid genlar (MTHFR 677 C/T va MTHFR 1298 A/C) polimorfizmining allel variantlari rozatseaning og‘ir shakllarinining rivojlanirish xavfi bilan statistik jihatdan ishonchli bog‘liqligi aniqlangan;
ilk bor rozatseaning xos bo‘lgan biokimyoviy, immunologik va genetik markerlardagi (gomotsistein miqdorining ortishi, B₁₂ vitamini va foliy kislota defisiti, PLT, PLR, SII, IgG, CD4⁺/CD8⁺ kabi sistemali yallig‘lanishning oshishi va MTHFR 677 C/T, MTHFR 1298 A/C, ITGB3:1565 T>C, PAI-1 –675 5G>4G kabi polimorfizmlarning mavjudligi) spesifik o‘zgarishlar bilan tavsiflanadigan immunologik, metabolik va gematologik bo‘lgan asosiy patogenetik komponentlari aniqlangan;
ilk bor rozatseaning og‘irlik darajasini bashorat qilish uchun biokimyoviy, immunologik, molekulyar-genetik va klinik ko‘rsatkichlarni kompleks baholashga asoslangan, yuqori diagnostik aniqlikka (sezuvchanlik – 88%, mahsuslik – 85%, izohlangan dispersiya – 71,3%) ega integrativ immunogenetik usuli ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Rozatseaning patogenezi va klinik kechishiga oid molekulyar-genetik, immunologik va metabolik mexanizmlarni aniqlovchi ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor rozatsea bilan kasallangan bemorlarda PLT, PLR, NLR, SII, IgA, CD8⁺ darajalari va CD4⁺/CD8⁺ nisbatining oshishi tizimli yallig‘lanishning kuchayganini aks ettirishi va kasallikning klinik kechish og‘irligini baholashda prognostik ahamiyatga ega ekanligi isbotlanganligi «Rozatseani erta tashhislash uslublari» uslubiy tavsiyanomada (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazilligi tomonidan 2022-yil 12-sentyabrda 8-r/1462-sonli bayonnoma bilan tasdiqlangan) keltirilgan. Mazkur taklif Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda «Immunogen Test» ilmiy-diagnostik poliklinikasining 2023-yil 13-avgustdagi 53-T-sonli buyrug‘i bilan bilan amaliyotgan joriy etilgan. «Trombotsitar tizim va folat almashinuvi genlarining kompleks tahlili asosida rozatsea rivojlanish xavfini diagnostika qilish» (ToshDSI Ekspert kengashida 2024-yil 6-iyulida DSc3u-04-z/15-son xulosasi) uslubiy tavsiyanomasi Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda medisinskom sentre «MODUS» tibbiyot markazining 2023-yil 26-iyul`dagi 12-T-sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024-yil 24-dekabrdagi 10/81-son ma’lumotnomasi);  ijtimoiy samaradorligi: rozatsea bilan kasallangan bemorlarda klinik va immunologik o‘zgarishlarni aniqlash usulidan foydalanish kasallik asoratlarining kamayishi, davolash samaradorligining oshishi hamda davolanish va statsionarda yotish muddatlarining qisqarishi orqali sog‘liqni saqlash sohasidagi ijtimoiy ahamiyatni oshiradi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni amaliyotga joriy etilishi rozatseani erta aniqlash va uning kechishini nazorat qilish imkonini berib, bu bir nafar bemor uchun davolash xarajatlarini 624000 so‘mga qisqartirishi, shuningdek, statsionarda yotish kunlari sonining kamayishi orqali 1765000 so‘m miqdorida iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini yaratadi. Xulosa: rozatsea bilan kasallangan bemorlarda PLT, PLR, NLR, SII, IgA, CD8⁺ darajalari va CD4⁺/CD8⁺ nisbatining oshishi tizimli yallig‘lanishning kuchayganini va klinik kechish og‘irligini baholashda prognostik ahamiyatga ega ekanligi isbotlangan;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor rozatsea bilan kasallangan bemorlarning qon zardobida gomotsistein, foliy kislotasi va V₁₂ vitamini ko‘rsatkichlarida statistik jihatdan ishonchli farqlari ko‘rsatilgan bo‘lib, ushbu markerlar kasallikning og‘irlik darajasini bashorat qilishda qo‘shimcha mezonlar sifatida xizmat qilishi mumkinligi isbotlanganligi «Rozatseani erta tashhislash uslublari» uslubiy tavsiyanomada (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazilligi tomonidan 2022-yil 12-sentyabrda 8-r/1462-sonli bayonnoma bilan tasdiqlangan) keltirilgan. Mazkur taklif Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda «Immunogen Test» ilmiy-diagnostik poliklinikasining 2023-yil 13-avgustdagi 53-T-sonli buyrug‘i bilan bilan amaliyotgan joriy etilgan. «Trombotsitar tizim va folat almashinuvi genlarining kompleks tahlili asosida rozatsea rivojlanish xavfini diagnostika qilish» (ToshDSI Ekspert kengashida 2024-yil 6-iyulida DSc3u-04-z/15-son xulosasi) uslubiy tavsiyanomasi Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda medisinskom sentre «MODUS» tibbiyot markazining 2023-yil 26-iyul`dagi 12-T-sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024-yil 24-dekabrdagi 10/81-son ma’lumotnomasi);  ijtimoiy samaradorligi: rozatsea bilan kasallangan bemorlarda klinik va immunologik o‘zgarishlarni aniqlash usulidan foydalanish kasallik asoratlarining kamayishi, davolash samaradorligining oshishi hamda davolanish va statsionarda yotish muddatlarining qisqarishi orqali sog‘liqni saqlash sohasidagi ijtimoiy ahamiyatni oshiradi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni amaliyotga joriy etilishi rozatseani erta aniqlash va uning kechishini nazorat qilish imkonini berib, bu bir nafar bemor uchun davolash xarajatlarini 624000 so‘mga qisqartirishi, shuningdek, statsionarda yotish kunlari sonining kamayishi orqali 1765000 so‘m miqdorida iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini yaratadi. Xulosa: rozatsea bilan kasallangan bemorlarning qon zardobida gomotsistein, foliy kislotasi va V₁₂ vitamini ko‘rsatkichlarining chegaraviy qiymatlari kasallikning og‘irlik darajasini bashorat qilishda qo‘shimcha mezonlar sifatida xizmat qilishi mumkinligi aniqlangan;
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor gemostazning trombotsitar bo‘g‘ini genlari (ITGB3:1565 T>C va PAI-1 –675 5G>4G) hamda folat almashinuviga oid genlar (MTHFR 677 C/T va MTHFR 1298 A/C) polimorfizmining allel variantlari rozatseaning og‘ir shakllarinining rivojlanirish xavfi bilan statistik jihatdan ishonchli bog‘liqligi aniqlanganligi «Rozatseani erta tashhislash uslublari» uslubiy tavsiyanomada (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazilligi tomonidan 2022-yil 12-sentyabrda 8-r/1462-sonli bayonnoma bilan tasdiqlangan) keltirilgan. Mazkur taklif Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda «Immunogen Test» ilmiy-diagnostik poliklinikasining 2023-yil 13-avgustdagi 53-T-sonli buyrug‘i bilan bilan amaliyotgan joriy etilgan. «Trombotsitar tizim va folat almashinuvi genlarining kompleks tahlili asosida rozatsea rivojlanish xavfini diagnostika qilish» (ToshDSI Ekspert kengashida 2024-yil 6-iyulida DSc3u-04-z/15-son xulosasi) uslubiy tavsiyanomasi Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda medisinskom sentre «MODUS» tibbiyot markazining 2023-yil 26-iyul`dagi 12-T-sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024-yil 24-dekabrdagi 10/81-son ma’lumotnomasi);  ijtimoiy samaradorligi: rozatsea bilan kasallangan bemorlarda klinik va immunologik o‘zgarishlarni aniqlash usulidan foydalanish kasallik asoratlarining kamayishi, davolash samaradorligining oshishi hamda davolanish va statsionarda yotish muddatlarining qisqarishi orqali sog‘liqni saqlash sohasidagi ijtimoiy ahamiyatni oshiradi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni amaliyotga joriy etilishi rozatseani erta aniqlash va uning kechishini nazorat qilish imkonini berib, bu bir nafar bemor uchun davolash xarajatlarini 624000 so‘mga qisqartirishi, shuningdek, statsionarda yotish kunlari sonining kamayishi orqali 1765000 so‘m miqdorida iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini yaratadi. Xulosa: gemostazning trombotsitar bo‘g‘ini genlari va folat almashinuviga oid genlar polimorfizmining allel variantlari rozatseaning og‘ir shakllarinining rivojlanirish xavfi bilan statistik jihatdan ishonchli bog‘liqligi aniqlangan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor rozatseaning xos bo‘lgan biokimyoviy, immunologik va genetik markerlardagi (gomotsistein miqdorining ortishi, B₁₂ vitamini va foliy kislota defisiti, PLT, PLR, SII, IgG, CD4⁺/CD8⁺ kabi sistemali yallig‘lanishning oshishi va MTHFR 677 C/T, MTHFR 1298 A/C, ITGB3:1565 T>C, PAI-1 –675 5G>4G kabi polimorfizmlarning mavjudligi) spesifik o‘zgarishlar bilan tavsiflanadigan immunologik, metabolik va gematologik bo‘lgan asosiy patogenetik komponentlari aniqlanganligi «Rozatseani erta tashhislash uslublari» uslubiy tavsiyanomada (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazilligi tomonidan 2022-yil 12-sentyabrda 8-r/1462-sonli bayonnoma bilan tasdiqlangan) keltirilgan. Mazkur taklif Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda «Immunogen Test» ilmiy-diagnostik poliklinikasining 2023-yil 13-avgustdagi 53-T-sonli buyrug‘i bilan bilan amaliyotgan joriy etilgan. «Trombotsitar tizim va folat almashinuvi genlarining kompleks tahlili asosida rozatsea rivojlanish xavfini diagnostika qilish» (ToshDSI Ekspert kengashida 2024-yil 6-iyulida DSc3u-04-z/15-son xulosasi) uslubiy tavsiyanomasi Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda medisinskom sentre «MODUS» tibbiyot markazining 2023-yil 26-iyul`dagi 12-T-sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024-yil 24-dekabrdagi 10/81-son ma’lumotnomasi);  ijtimoiy samaradorligi: rozatsea bilan kasallangan bemorlarda klinik va immunologik o‘zgarishlarni aniqlash usulidan foydalanish kasallik asoratlarining kamayishi, davolash samaradorligining oshishi hamda davolanish va statsionarda yotish muddatlarining qisqarishi orqali sog‘liqni saqlash sohasidagi ijtimoiy ahamiyatni oshiradi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni amaliyotga joriy etilishi rozatseani erta aniqlash va uning kechishini nazorat qilish imkonini berib, bu bir nafar bemor uchun davolash xarajatlarini 624000 so‘mga qisqartirishi, shuningdek, statsionarda yotish kunlari sonining kamayishi orqali 1765000 so‘m miqdorida iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini yaratadi. Xulosa: rozatseaning xos bo‘lgan biokimyoviy, immunologik va genetik markerlardagi spesifik o‘zgarishlar bilan tavsiflanadigan immunologik, metabolik va gematologik bo‘lgan asosiy patogenetik komponentlari aniqlangan;
beshinchi ilmiy yangilik: ilk bor rozatseaning og‘irlik darajasini bashorat qilish uchun biokimyoviy, immunologik, molekulyar-genetik va klinik ko‘rsatkichlarni kompleks baholashga asoslangan, yuqori diagnostik aniqlikka (sezuvchanlik – 88%, mahsuslik – 85%, izohlangan dispersiya – 71,3%) ega integrativ immunogenetik usuli ishlab chiqilganligi «Rozatseani erta tashhislash uslublari» uslubiy tavsiyanomada (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazilligi tomonidan 2022-yil 12-sentyabrda 8-r/1462-sonli bayonnoma bilan tasdiqlangan) keltirilgan. Mazkur taklif Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda «Immunogen Test» ilmiy-diagnostik poliklinikasining 2023-yil 13-avgustdagi 53-T-sonli buyrug‘i bilan bilan amaliyotgan joriy etilgan. «Trombotsitar tizim va folat almashinuvi genlarining kompleks tahlili asosida rozatsea rivojlanish xavfini diagnostika qilish» (ToshDSI Ekspert kengashida 2024-yil 6-iyulida DSc3u-04-z/15-son xulosasi) uslubiy tavsiyanomasi Respublika teri-tanosil klinik shifoxonasining 2023-yil 4-sentyabrdagi 25-R-sonli buyrug‘i hamda medisinskom sentre «MODUS» tibbiyot markazining 2023-yil 26-iyul`dagi 12-T-sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024-yil 24-dekabrdagi 10/81-son ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: rozatsea bilan kasallangan bemorlarda klinik va immunologik o‘zgarishlarni aniqlash usulidan foydalanish kasallik asoratlarining kamayishi, davolash samaradorligining oshishi hamda davolanish va statsionarda yotish muddatlarining qisqarishi orqali sog‘liqni saqlash sohasidagi ijtimoiy ahamiyatni oshiradi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni amaliyotga joriy etilishi rozatseani erta aniqlash va uning kechishini nazorat qilish imkonini berib, bu bir nafar bemor uchun davolash xarajatlarini 624000 so‘mga qisqartirishi, shuningdek, statsionarda yotish kunlari sonining kamayishi orqali 1765000 so‘m miqdorida iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini yaratadi. Xulosa: rozatseaning og‘irlik darajasini bashorat qilish uchun biokimyoviy, immunologik, molekulyar-genetik va klinik ko‘rsatkichlarni kompleks baholashga asoslangan, yuqori diagnostik aniqlikka ega integrativ immunogenetik usuli ishlab chiqilgan.