Файзиева Саодат Ихтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек жадид адабиётшунослигида Шарқ ва Ғарб адабиёти тадқиқи”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (ХХ аср ўзбек адабиёти ва ҳозирги адабий жараён) (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Fil2466 
Илмий раҳбар: Каримов Баҳодир Нурметович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01. 
    Расмий оппонентлар: Юсупова ДИлнавоз Раҳмоновна, филология фанлари доктори, профессор; Раҳмонова Дилдора Мирзакаримовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент. 
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Давлат адабиёт музейи.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: ўзбек жадид адабиётшунослигида назарий масалаларга таяниб текширилган Шарқ ва Гʻарб адабиёти сиймолари ва асар намуналарини тадқиқ этиш ва уларни текшириш асносида янги адабиётимиз тарихида тутган ўрнини очиб беришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жадид адабиётшунослигида Шарқ ва Гʻарб адабиёти масаласи давр ижтимоий-сиёсий муҳити ва адабий алоқалари кесимида илк бор монографик тарзда асосланиб, “Маориф ва ўқитғучи”, “Ер юзи”, “Аланга”, “Инқилоб”, “Тонг юлдузи”, “Болалар дунёси” каби жадид нашрларида берилган юзга яқин адабий материаллар мавжуд манбалар билан қиёсий текширилиб, мисоллар асосида далилланган; 
жадид адабиётшунослигининг асосий манбаси бўлган матбуотда босилган Шарқ ва Гʻарб адабиётига доир намуналар текширилиб, уларнинг жанрлари таснифи аниқланган;
“Маориф ва ўқитғучи”, “Ер юзи” журналларида чоп этилган элликдан ортиқ таржима асарларни текшириш натижасида уларнинг, асосан, русчадан таржима қилингани аниқланиб, Ҳинд, хитой, рус ва инглиз адабиёти намуналари бўлган бу асарлар жанр жиҳатдан, асосан, ҳикоялардан ташкил топгани аниқланган;
жадид адабиётшунослигида олдинги даврда учрамаган қуйидаги янгиликлар аниқланган: аёл-қизлар ижодига алоҳида эътибор қаратилгани, бунинг натижаси ўлароқ матбуотда Зебуннисобегим ҳақида алоҳида мақола чоп этилгани; Гʻарб адабиёти вакили Шекспир ҳақида мақола эълон қилингани; Култегин битиктоши юзасидан текширишлар олиб борилиб, парчалар таржима қилингани исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбек жадид адабиётшунослигида Шарқ ва Гʻарб адабиёти тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
жадид адабиётшунослигининг илмий-назарий асосларининг очиб берилгани, жадид олимларининг Шарқ ва Гʻарб адабиётини тадқиқ қилгани ва бунинг натижасида янги ўзбек адабиётида бир неча янги атама ва тушунчаларнинг пайдо бўлишига қўшган ҳиссаларининг таҳлил қилингани; жадид олимларидан бир нечтаси, хусусан, А.Фитрат, В.Маҳмуд, А.Саъдий кабиларнинг адабиётшунос сифатидаги ижодининг ўзига хослигини кўрсатиб берилгани; жадид адабиёти намуналарида Шарқ ва Гʻарб адабиётининг таъсирини назарий тамойиллар билан ёритиб берилгани билан боғлиқ илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021–2023-йилларда бажарилган “ПФ-201912258 рақамли “Ўзбек адабиётининг кўп тилли (ўзбек, рус, инглиз тилларида) электрон платформасини яратиш” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 4-октябрдаги 04/1-2709-сон маълумотномаси). Натижада жадид адабиётшунослигининг Шарқ ва Гʻарб адабиётини тадқиқ қилиш мезонларига таянилиб, жадидларнинг адабий сиймолар биографиясини яратиш маҳоратидаги илмий хулосалар электрон платформа материалларини бойитишга хизмат қилган;
жадид адабиётшунослигининг турли газета ва журналлардаги намуналари табдил этилиб, ҳозирги айрим мавжуд манбалар билан қиёслангани, жадид адабиётшуносларининг қарашларидаги тафовутлар ва муштарак жиҳатлар мисоллар ёрдамида таққослангани, жадид адабиётшунослигида Гʻарб адабиётини тадқиқ қилиш жараёнида айрим сифатли таржималарнинг амалга оширилганлиги ва бу асарларнинг ўзбек адабиётига таъсири масалалари аниқланиб, турли тизимли текширишлар билан асослангани ҳақидаги илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2019–2021-йилларда бажарилган “И-ОТ-2019-42 рақамли “Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (Инсон қиёфаси, феъл-атвори, табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поетик луғатини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 4-октябрдаги 04/1-2710-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа жадид адабиётшунослигида Гʻарб адабиётини тадқиқ қилиш жараёнида айрим сифатли таржималарнинг амалга оширилганлиги ва бу асарларнинг ўзбек адабиётига таъсири масалаларига оид материяллар билан бойитилган.
жадид адабиётшунослиги миллий уйғониш ва замонавийлик ғояларига таянганлиги; бадиий асарни мантиқий-аналитик кўриб чиқиш айнан шу даврда бошлангани; Алишер Навоий ва бошқа ислом Шарқи ижодкорларининг биографиясини тиклаш масаласи асосий мақсад қилиб қўйилгани, жадид дарсликларида Шарқ ва Гʻарб мутафаккирларининг ижодидан намуналар берилгани ва уларнинг амалий аҳамияти тўғрисидаги илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021–2023-йилларда бажарилган ПЗ-2020042022-рақамли “Туркий тилларнинг лингводидактик электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2025-йил 24-апрелдаги 01/4-1635-сон маълумотномаси). Натижада ижодкорлар ҳаёти ва ижоди ҳақидаги мақолаларда учрайдиган тафовутларнинг сабаблари ҳамда уларни қайта кўриб чиқиш билан боғлиқ илмий хулосалар электрон платформа материалларининг давр нуқтайи назаридан хилма-хиллигини таъминлаган. 
“Маориф ва ўқитғучи”, “Ер юзи” журналларида чоп этилган элликдан ортиқ таржима асарларни текшириш натижасида уларнинг, асосан, русчадан таржима қилингани, Ҳинд, хитой, рус ва инглиз адабиёти намуналари бўлган бу асарлар жанрига доир илмий маълумотлардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телеканалида эфирга узатиладиган “Ойдин ҳаёт ливе” кўрсатувининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси, Ўзбекистон телерадиоканали давлат муассасасининг 2024-йил 23-октябрдаги 01-44-341-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатув “Маориф ва ўқитғучи”, “Ер юзи” журналларида чоп этилган элликдан ортиқ таржима асарлар таҳлилига оид маълумотлар билан илмий савияси ошган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish