Машрапов Аҳлиддин Турсуналиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Беҳи (Cйдониа МИЛЛ) нав ва дурагайларининг агробиологик хусусиятлари ҳамда уларнинг селекциядаги аҳамияти”, 06.01.07- Мевачилик ва узумчилик, 06.01.05 – Селекция ва уруғчилик к (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Qx1263
Илмий раҳбар: Абдуллаева Хилола Равшановна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик М.Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Халмирзаев Дилмурад Камилович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Режаметов Шерзод Нигматуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Беҳи (Cйдониа милл) нинг агробиологик, физиологик хусусиятини комплекс оърганиш асосида селекция учун бирламчи манбалар ажратиш ва қимматли хоъжалик белгиларга эга боълган навларни жорий этиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Фарғона водийси шароитида беҳи нав ва дурагайларининг пишиш муддатларига асосан 3 гурухга эртаки, оъртаки ва кечки гуруҳларга ажратилган ҳамда беҳи навлари учун мақбул пайвандтаглар танлаб олинган; 
беҳининг Олмабеҳи, Совхозная, Самаркандская крупноплодная, Туруш Бухарская, Мушк беҳи, Отличница, Ширин, Самарканд поздняя, Нонбеҳи навларининг абиотик омилларга чидамлилик хусусиятлари Изобилная, Чучук крупная, Кримская ранняя, Урожайнаяларга нисбатан юқори эканлиги аниқланган;
Олмабеҳи, Самаркандская крупноплодная, Совхозная, Консервная, Урожайная, Самарканд поздняя, Нонбеҳи, Отличница, Ширин навларининг ҳосилдорлиги оъртача 177-200 с/га ни ташкил этиб Туруш Бухарская ва Ереван навларига нисбатан 85,6-108,6 с/га га юқори эканлиги аниқланган;
Олмабеҳи, Баҳри, Нонбеҳи ва Ширин беҳи навлари мевалари таркибида қанд миқдори 13% дан коъп боълиб, бу бошқа навлардан 2,26% га юқори эканлиги исботланган;
Олмабеҳи, Анжеранская, Туруш Бухарская, Консервная, Колхозница, Самарканд поздняя навлари Совхозная, Самаркандская крупноплодная, Нонбеҳи навларига нисбатан бактериал рак касаллигига чидамли эканлиги аниқланган;
беҳининг қурғоқчиликка ва иссиққа чидамли боълган “Олмабеҳи” нави яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Беҳи навларининг хоъжалик ва биолигик хусусиятлари ва уларнинг селекциядаги аҳамияти боъйича тадқиқотлар натижаслари асосида:
“Беҳидан юқори ва сифатли ҳосил олиш” мавзусидаги илмий тавсиянома тасдиқланган ва Академик Махмуд Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институтида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хоъжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 8-октябрдаги 05/06-03-306-сонли маълумотномаси). Натижада оъқув ва илмий ишлаб чиқариш жараёнида ҳамда фермер хоъжаликлари учун беҳизорлардан юқори ва сифатли ҳосил олиш боъйича илмий-услубий қоълланма сифатида хизмат қилган.
Фарғона, Самарқанд ва Наманган вилоятлари учун беҳининг истиқболли навларини танлаш ишланмаси “Оқ йоъл барака”, “Рушана” ДК боғи меваси омад”, “Адашов Азам Акромович” фермер хоъжаликларининг 8 гектар майдонига жорий этилган (Қишлоқ хоъжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 8-октябрдаги 05/06-03-306-сонли маълумотномаси). Натижада “Олмабеҳи” навидан 20 тонна, “Самарканская Крупноплодная” навидан 19 тонна, “Изобелная” навидан 17 тонна ҳосил олишга ва “Олмабеҳи” навидан 87 млн соъм, “Самарканская Крупноплодная” навидан 70 млн соъм даромад олишга эришилган;
Беҳи нав ва дурагайларининг мева сифатини технологик баҳолаш  ишланмаси Фарғона вилояти “Оқ йоъл барака”, Самарқанд вилояти “Рушана” ДК боғи меваси омад”, Наманган вилояти “Адашов Азам Акромович” фермер хоъжаликларининг 8 гектар майдонига жорий этилган (Қишлоқ хоъжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 8-октябрдаги 05/06-03-306-сонли маълумотномаси). Натижада қанд миқдори “Олмабеҳи” навида 14,2%, “Самарканская Крупноплодная” навида 12,94%, “Изобелная” навида 11,22% ни ташкил этган.