Ҳасанова Иродахон Нажмиддин қизининг
Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси
ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини методик такомиллаштириш” (катта ва тайёрлов гуруҳлар мисолида). 13.00.08 – Мактабгача таълим ва тарбия назарияси ва методикаси
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Ped4294
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети. Илмий раҳбар: Артикова Мухайёхон Ботиралиевна педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Наманган давлат педагогика институти, PhD.03/27.09.2024.Ped.184.01.
Расмий оппонентлар: Педагогика фанлари доктори (DSc), профессор Эркабоева Нигора Шерматовна, Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор Туйчиева Иноятхон Ибрагимовна.
Етакчи ташкилот: Мактабгача таълим ташкилотлари директор ва мутахассисларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини методик такомиллаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлаш диагностик тизимининг замонавий ёндашувлари болаларни мактабга тайёрлашнинг жисмоний, махсус, шахсий, интеллектуал йўналишларини катта ва тайёрлов гуруҳи тарбияланувчиларининг ёш хусусиятлари параметрларига ички интеграция-лаштириш орқали тадқиқ этилган;
катта ва тайёрлов гуруҳи тарбияланувчиларини мактаб таълимига тайёрлаш диагностик тизимини такомиллаштириш бўйича методик тавсиялар болаларнинг когнитив, ҳиссий-иродавий, нутқий ва моторик ривожланишини мактабгача ёшдаги болаларни диагностик текшириш усулларини танлашда ёшга боғлиқ психологик ривожланиши, визуал-мажозий фикрлаши, ўйин фаолияти, одатий фаолиятни интенсивлаштириш ва дидактик материалларни адаптив қўллаш асосида ишлаб чиқилган;
мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлаш диагностик тизимининг самарадорлиги, асосий мезонлари ва кўрсаткичлари тарбияланувчининг ўзига хос бўлган ижтимоий-маданий ҳамда шахсига қаратилган индивидуал омилларини фикрлаш, ўрганиш, билиш жараёнларини ривожланиши, атроф-муҳитга, воқеликка ўз муносабатини билдириши, эҳтиёж ва қизиқишлари билан боғлиқ бўлган ҳиссий-иродавий ривожланиши, ўз фикрларини ифодалаши, интеллектуал ва ҳаракат қобилиятлари ривожланишининг концептуал омилларига устуворлик бериш орқали аниқлаштирилган;
мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диаг-ностик тизимини методик такомиллаштириш модели болаларнинг физиологик, жисмоний, шахсий-психологик, ақлий ривожланганлиги каби диагностик текширув усуллари рақамли технологияларни ўрганишнинг афзалликлари (технологияга асосланган дунёга мослашиш, рақамли саводхонликни ривожлантириш, муаммоларни ечишга ундаш, замонавий касбларга тайёргарлик) билан ўзаро корреляциясини ҳисобга олиш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини методик такомиллаштириш бўйича ўтказилган тадқиқот натижалари асосида:
болаларни мактабга тайёрлашнинг жисмоний, махсус, шахсий, интеллектуал йўналишларини катта ва тайёрлов гуруҳи тарбияланувчиларининг ёш хусусиятлари параметрларига ички интеграциялаштириш орқали тадқиқ этилган мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини замонавий ёндашувларига доир таклиф ва тавсиялардан “Болаларнинг ижтимоий мослашуви” номли ўқув қўлланма ҳамда “Қалдирғоч” онлине платформаси ва диагностик методлар яратиш жараёнида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024-йил 2-декабрдаги 03-33-3579-сонли маълумотномаси). Натижада, мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашнинг ўқув-меъёрий асосларини илмий жиҳатдан бойитилишига эришилган;
болаларнинг когнитив, ҳиссий-иродавий, нутқий ва моторик ривожланишининг диагностик усулларини танлашда ёшга боғлиқ психологик ривожланиши, визуал-мажозий фикрлаши, ўйин фаолияти, одатий фаолиятини интенсивлаштириш ва дидактик материалларни адаптив қўллаш асосида ишлаб чиқилган катта ва тайёрлов гуруҳи тарбияланувчиларини мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини такомиллаштириш бўйича ёндашувлар “Болаларнинг ижтимоий мослашуви” номли ўқув қўлланманинг мазмунига сингдирилган ҳамда мактабгача таълим ташкилотларида оммалаштирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 6-сентябрдаги 333-сон нашр рухсатномаси). Натижада, мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг методик таъминотини такомиллаштиришга эришилган;
Тарбияланувчининг ўзига хос бўлган ижтимоий-маданий ҳамда тарбияланувчи шахсига қаратилган индивидуал омилларини фикрлаш, ўрганиш, атроф-муҳитга, воқеликка ўз муносабатини билдириш, интеллектуал ва ҳаракат қобилиятлари ривожланишининг концептуал омилларига устуворлик бериш орқали аниқлаштирилган мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизими самарадорлиги, асосий мезонлари ва кўрсаткичларига доир таклиф ва мулоҳазалардан Қўқон давлат университетида 2022-йил амалга оширилган ИЛ-402104274-рақамли “Болаларнинг ижодий қобилиятларини ривожлантириш технологиясининг ягона маълумотлар базаси ва электрон платформа яратиш” номли амалий лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Қўқон давлат университетининг 234/04-сон маълумотномаси); натижада мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишга эришилган.
болаларнинг физиологик, жисмоний, шахсий-психологик, ақлий ривожланганлиги каби диагностик текширув усуллари рақамли технологияларни ўрганишнинг афзалликлари билан ўзаро корреляциясини ҳисобга олиш орқали такомиллаштирилган мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлашнинг диагностик тизимини методик такомиллаштириш моделига доир таклиф ва мулоҳазалари “Болаларнинг ижтимоий мослашуви” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 6-сентябрдаги 333-сон нашр рухсатномаси). Натижада, мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлаш жараёнларини ташхис этиш самарадорлигини оширишга эришилган.