Назаров Жавлонбек Илёсовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мавсумий аллергик ринитни ташхислаш ва даволашни оптималлаштириш» 14.00.04 – Оториноларингология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Tib3124.
Илмий раҳбар: Арифов Сайфутдин Сайдазимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12.2019.Tib59.01.
Расмий оппонентлар: Шамсиев Джахонгир Фазлиддинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Добрецов Константин Григорьевич, тиббиёт фанлари доктори (Россия).
Етакчи ташкилот: И.К.Ахунбаев номли Қирғизистон давлат тиббиёт академияси.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
беморларнинг вегетатив нерв тизимининг физиологик ҳолатини, ҳаёт сифатининг кўрсаткичларини, клиник, лаборатор, функционал текширишлар натижаларини инобатга олган холда мавсумий аллергик ринитни ташхислаш ва даволашни оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мавсумий аллергик ринит билан касалланган беморларда вегетатив нерв тизимининг парасимпатик қисмини функционал фаоллиги устун бўлиши сабабли бошланғич вегетатив тонусининг ваготоник типини нормотонияга нисбатан 2,6 марта, симпатотонияга эса 2,5 марта кўп учраши исботланган;
мавсумий аллергик ринитли беморлар орасида бошланғич вегетатив тонусининг ваготония типинн кўп учраши сабабли касалликнинг ҳуружи даврида бурун ўрта чиғаноқларидаги қон оқимининг чизиқли тезлигини ремиссия даврига нисбатан 1,7 марта ошиши аниқланган;
бошланғич вегетатив тонусининг ваготония типининг устунлиги аниқланган оғир клиник кўринишда кечувчи мавсумий аллергик ринитли беморларда ушбу типнинг клиник белгиларини намоён бўлишини сусайтирувчи дори ва физиотерапия воситаларини мақсадли қўллаш натижасида 95,24% беморларда клиник яхшиланиши асосланган;
мавсумий аллергик ринит хуружи оғир шакл кўринишида намоён бўлган барча, ўрта оғирлик шаклда кечган 79,5%, енгил шакл кузатилган 43,5% беморларда хаёт сифатини ремиссия даврига нисбатан ишонарли кескин ёмонлашуви аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 8 август 05/06-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институтининг 2024 йил 9 августдаги №21/15/1525-сонли хати юборилган):
биринчи илмий янгилик: мавсумий аллергик ринит билан касалланган беморларда вегетатив нерв тизимининг парасимпатик қисмини функционал фаоллиги устун бўлиши сабабли бошланғич вегетатив тонусининг ваготоник типини нормотонияга нисбатан 2,6 марта, симпатотонияга эса 2,5 марта кўп учраши бўйича олинган натижалар Фарғона шаҳар 1-сонли шаҳар шифохонасининг 04 октябр 2023 йилдаги 43 ва 44 – буйруғи ва Марғилон шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 20 июл 2024 йилдаги 186 ва 187 – буйруқларига кўра клиник амалиётига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: мавсумий аллергик ринит билан касалланган беморларга ихтисослашган ёрдам кўрсатишнинг барча бўғинларида оториноларинголог, аллерголог ва бошқа турдош ихтисосликлар шифокорлари томонидан бошланғич вегетатив тонусининг типини аниқлаш. Иқтисодий самарадорлиги: бошланғич вегетатив тонусининг типини аниқлаб ташхислаш ва даволаш чора-тадбирларини амалга ошириш асосида иқтисодий қилинган умумий маблағ йил давомида 1 беморга 942 158 сўмни ташкил этган. Хулоса: мавсумий аллергик ринит бўлган беморларни вегетатив тонусининг ҳолатини баҳолаш натижасида ташхислашга сарфланадиган маблағни 1,5 бараварга иқтисод қилиш имкони бўлди.
иккинчи илмий янгилик: мавсумий аллергик ринитли беморлар орасида бошланғич вегетатив тонусининг ваготония типинн кўп учраши сабабли касалликнинг ҳуружи даврида бурун ўрта чиғаноқларидаги қон оқимининг чизиқли тезлигини ремиссия даврига нисбатан 1,7 марта ошиши аниқланган. Натижалар Фарғона шаҳар 1-сонли шаҳар шифохонасининг 04 октябр 2023 йилдаги 43 ва 44 – буйруғи ва Марғилон шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 20 июл 2024 йилдаги 186 ва 187 – буйруқларига кўра клиник амалиётига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: мавсумий аллергик ринит билан касалланган беморларда бурун чиғаноқлари артерияларида қон оқимининг чизиқли тезлигини сустлашиши, бўйин магистрал артериаларида эса патологик ўзгаришларни кузатилмаслиги касалликни кечишини прогнозлашга асос бўлган. Иқтисодий самарадорлиги: беморда бурун чиғаноқлари артерияларини кўрсатма асосида ултратовуш ёрдамида текшириш орқали ўртача умумий маблағ йил давомида 120000 сўм иқтисод қилди. Хулоса: мавсумий аллергик ринит бўлган беморларни ташхислаш самарадорлигини ошириш натижасида ўртача умумий маблағ йил давомида 120000 сўм иқтисод қилишга эришилди.
учинчи илмий янгилик: бошланғич вегетатив тонусининг ваготония типининг устунлиги аниқланган оғир клиник кўринишда кечувчи мавсумий аллергик ринитли беморларда ушбу типнинг клиник белгиларини намоён бўлишини сусайтирувчи дори ва физиотерапия воситаларини мақсадли қўллаш натижасида 95,24% беморларда клиник яхшиланишга асосланганлиги бўйича олинган натижалар Фарғона шаҳар 1-сонли шаҳар шифохонасининг 04 октябр 2023 йилдаги 43 ва 44 – буйруғи ва Марғилон шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 20 июл 2024 йилдаги 186 ва 187 – буйруқларига кўра клиник амалиётига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: оғир клиник кўринишда кечган мавсумий аллергик ринит билан касалланган беморларда вегетатив нерв тизимининг парасимпатик бўлими тонусни сусайтирувчи дори ва физиотерапия воситаларини мақсадли қўллаш даволаш давомийлигини қисқартирди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳар бир беморда вегетатив нерв тизимининг парасимпатик бўлими тонусни сусайтирувчи дори ва физиотерапия воситаларини мақсадли қўлланилганда йил давомида ўртача 942158 сўм иқтисод қилинди. Хулоса: мавсумий аллергик ринит бўлган беморларни даволашда вегетатив нерв тизимининг парасимпатик бўлими тонусини сусайтирувчи дори ва физиотерапия воситаларини мақсадли қўллаш натижасида даволаниш муддатини 1,2 марта қисқартиришга имкон яратилди.
тўртинчи илмий янгилик: мавсумий аллергик ринит хуружи оғир шакл кўринишида намоён бўлган барча, ўрта оғирлик шаклда кечган 79,5%, енгил шакл кузатилган 43,5% беморларда хаёт сифатини ремиссия даврига нисбатан ишонарли кескин ёмонлашуви аниқланганлиги Фарғона шаҳар 1-сонли шаҳар шифохонасининг 04 октябр 2023 йилдаги 43 ва 44 – буйруғи ва Марғилон шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 20 июл 2024 йилдаги 186 ва 187 – буйруқларига кўра клиник амалиётига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: MiniRQLQ сўровномаси ёрдамида мавсумий аллергик ринитнинг турли даврларида ва клиник кечиши шаклида беморларнинг ҳаёт сифатини мунтазам баҳолаш беморларни ҳаёт сифатини назорат қилиб туриш ва зарурият бўлганда уни яхшилашга асос бўлди. Иқтисодий самарадорлиги: мавсумий аллергик ринит билан касалланган беморларда MiniRQLQ сўровномасини амалиётга татбиқ этилиши ташхислаш ва даволаш усулларини қўллашни оптималлаштириш орқали иқтисод қилинган маблағ ўртача 942158 сўм бўлди. Хулоса: мавсумий аллергик ринит бўлган беморларни даволаш самарадорлигини ошириш натижасида беморга учун ўртача ҳаражат сарфини 942158 сўм иқтисод қилиш имкони бўлди.