Назаров Исмоил Рустамовичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси химояси хақида эълон

I. Умумий маълумотлар: 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қандли диабетли беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталиклари жарроҳлигида молекуляр-генетик мезонларнинг аҳамиятини баҳолаш» 14.00.27 - Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси руйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Tib4984.
Илмий рахбар:  Мусашайхов Хусанбой Таджибаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01. 
Расмий оппонентлар: Ходжиматов Ғуломидин Минходжиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Охунов Алишер Орипович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.  
II. Тадқиқотнинг мақсади: қандли диабетнинг 2-тури билан хасталанган беморларда оёқ тўқималарида йирингли-некротик хасталикларни ривожланишида молекуляр-генетик хавф омилларини ролини ҳисобга олган ҳолда бундай асоратларни олдини олиш ва уларни комплекс даволашга ёндашувларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
NOS3 гени C-786T  полиморфизмининг нохуш С/С генотипи  ҳамда гетерозигот С/Т генотипи ҚД2 тури билан оғриган беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланишига ва салбий кечишига таъсир қилиши, аксинча, ёввойи гомозигот Т/Т генотипи эса ушбу беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланишига нисбатан протектив таъсир кўрсатиши аниқланган.     
PPARG2 гени Pro12Ala полиморфизмининг нохуш Ala/Ala генотипи учраганда ҚД2 тури мавжуд беморлар гуруҳида оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланиш хавфи 7.2 марта ишончли ортиши исботланган.
GSTM1 генидаги бузилишлар ҚД2 тури мавжуд беморлар гуруҳида оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланиши учун ноқулай прогностик хавф омилларидан бири эканлиги асосланган. 
GSTM1 генетик маркерининг делецияси, NOS3 (C-786T) ва PPARG2 (Pro12Ala) полиморф маркерларининг нохуш генотиплари оператив даво ўтказилган беморлар гурухида консерватив даво муолажаси ўтказилган беморларга қараганда кўпроқ аниқланган хамда ҚД2 тури бор беморларда йирингли–некротик жараёнларнинг ривожланишини хавф омили ва жадал кечишининг аниқ прогностик маркерлари бўлиб хизмат қилиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ҚД2 тури бўлган беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталиклари жарроҳлигида молекуляр-генетик мезонларнинг ахамиятини баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:  
биринчи илмий янгилик: NOS3 гени C-786T  полиморфизмининг нохуш С/С генотипи  ҳамда гетерозигот С/Т генотипи ҚД2 тури билан оғриган беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланишига ва салбий кечишига таъсир қилиши, аксинча, ёввойи гомозигот Т/Т генотипи эса ушбу беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланишига нисбатан протектив таъсир кўрсатиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 27 январда 6i-4u-сон билан тасдиқланган «Қандли диабетли беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталиклари ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омиллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Наманган вилояти Давлатобод тумани марказий шифохонаси бўйича 2025-йил 3-февралдаги 42-сон хамда Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2025-йил 27-февралдаги 47-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: амалий соғлиқни сақлашда молекуляр-генетик тадқиқотлардан фойдаланиш ва NOS3 генининг C-786T  полиморфизмини  ҚД2 тури бор беморларда ўрганиш йирингли-некротик жараённи ривожланиш хавфини ва клиник кечишини ўз вақтида аниқлаш орқали даволаш тактикасини тўғри танлаш хамда юқори оёқ ампутацияларини олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: КД2 тури бор беморларда ОЙНХ ривожланиш хавфини эрта аниқлаш учун қўшимча лаборатор-инструментал текширувлар ўтказишга зарурият қолмайди. Бу эса, ўз навбатида, қўшимча текширувларга кетадиган вақт ва моддий харажатларни тежаш имконини беради. Хулоса: Молекуляр генетик тадқиқотлар ёрдамида қандли диабет 2-турида йирингли некротик шикастланишларни ривожланиши ва қандай кечишини башорат қилиш усулини ўз вақтида қўллаш ҳар бир беморга 480000 сўм бюджет маблағларини ва 215000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берган; 
иккинчи илмий янгилик: PPARG2 гени Pro12Ala полиморфизмининг нохуш Ala/Ala генотипи учраганда ҚД2 тури мавжуд беморлар гуруҳида оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланиш хавфи 7.2 марта ишончли ортиши исботланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 27 январда 6i-4u-сон билан тасдиқланган «Қандли диабетли беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталиклари ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омиллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Наманган вилояти Давлатобод тумани марказий шифохонаси бўйича 2025-йил 3-февралдаги 42-сон хамда Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2025-йил 27-февралдаги 47-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: PPARG2 гени Pro12Ala полиморфизмини текшириш орқали касалликни бошланғич босқичларда аниқлаш ва унинг асоратларни олдини олиш имконига эришилган.  Натижада, беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади, шунингдек, ўз вақтида даволаш орқали касалликдан кейинги узоқ муддатли ногиронлик ҳоллари камаяди, бу эса  беморларга ва давлатга ижтимоий-иқтисодий юкни камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: PPARG2 генидаги Pro12Ala полиморфизмининг мутант Ala/Ala гомозигот генотипи ноқулай генотипларини ўз вақтида ўрганиш КД2 турида йирингли-некротик жараёнлар ривожланиши учун хавф омилларини эрта аниқлаш, зарур профилактика чораларини кўриш ва даволанишни индивидуал даражада тузиш туфайли беморлар ва давлат учун катта иқтисодий самара беради ва бунинг натижасида беморларда йирингли-некртоик жараённи кайталанишини эрта бахолаш, жарохатни битишини енгиллаштиришга, беморларда қайта бармоқлар экзартикуляцияси ва оёқ ампутацияларини камайишига сабаб бўлиш ва олдини олиш имконини беради. Хулоса: PPARG2 гени Pro12Ala полиморфизмининг текширишни амалиётга тадбиқ этиш натижасида беморларнинг стационар шароитида даволаниш даври қисқарган ва шунинг натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 540000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 700000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
учиинчи илмий янгилик: GSTM1 генидаги бузилишлар ҚД2 тури мавжуд беморлар гуруҳида оёқларнинг йирингли-некротик хасталикларини ривожланиши учун ноқулай прогностик хавф омилларидан бири эканлиги асосланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 27 январда 6i-4u-сон билан тасдиқланган «Қандли диабетли беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталиклари ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омиллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Наманган вилояти Давлатобод тумани марказий шифохонаси бўйича 2025-йил 3-февралдаги 42-сон хамда Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2025-йил 27-февралдаги 47-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган  (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: GSTM1 генидаги мутацияларни ўрганиш КД2 тури бор беморларда ОЙНХ ривожланиши билан боғлиқ хавф  омилларини эрта аниклаш, уларни эрта бартараф этиш оркали профилактика чораларини самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: касалликнинг асоратланган шаклларини олдини олиш орқали оғир даволаш харажатлари камаяди. Ҳар бир беморнинг мураккаб жарроҳлик операцияси нархи ўртача 3-4 млн сўмни ташкил этса, эрта башоратлаш орқали ушбу беморларнинг жарохатларини битишини ва қайталанишини назорат қилиш, касалликнинг оғирлашишини олдини олиш, ётоқ кунлари сонини камайтириш орқали ҳар бир бемор учун 2-3 млн сўм иқтисод қилинади. Хулоса: Ушбу беморларда касалликни асоратларини ривожланишини эрта башорат қилиш жаррохлик амалиёти эҳтимолини ва юқори оёқ ампутацияларини сезиларли камайтиради, бу эса даволаш билан боғлиқ харажатларни сезиларли даражада қисқартиришга олиб келган;
тўртинчи илмий янгилик: GSTM1 генетик маркерининг делецияси, NOS3 (C-786T) ва PPARG2 (Pro12Ala) полиморф маркерларининг нохуш генотиплари оператив даво ўтказган беморлар гурухида консерватив даво муолажасини ўтказган беморларга қараганда кўпроқ аниқланган хамда қандли диабет 2-тури мавжуд беморларда йирингли–некротик жараёнларнинг ривожланиши жадаллигининг аниқ прогностик маркерлари бўлиб хизмат қилиши асосланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 27 январда 6i-4u-сон билан тасдиқланган «Қандли диабетли беморларда оёқларнинг йирингли-некротик хасталиклари ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омиллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Наманган вилояти Давлатобод тумани марказий шифохонаси бўйича 2025-йил 3-февралдаги 42-сон хамда Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2025-йил 27-февралдаги 47-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган  (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 18 апрелдаги 15/04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги:  қандли диабетнинг 2-тури мавжуд беморларда оёқларнинг йирингли-некротик жараёнлар ривожланишининг ирсий мойиллигини ҳисобга олган ҳолда молекуляр-генетик тадқиқотларни қўллаш, амалиётда ушбу касалликнинг асоратларини қайталаниши, қайта ташрих ўтказиш сонининг камайиши, юкори оёқ ампутацияларини олдини олиш ва жарохатларни тезроқ битишини эрта башорат қилиш ва профилактика чораларининг самарадорлигини ошириш орқали ушбу беморларда оёкларда йирингли некротик асоратланишларини ва унинг ривожланишини олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: молекуляр-генетик тадқиқотлардан фойдаланиш орқали қандли диабетнинг 2-тури мавжуд беморларда оёқларда йирингли-некротик жараёнлар ривожланиш хавфини ва клиник кечишини эрта башорат қилиш, иҳтисослаштирилган муассасаларда ушбу касалликнинг диагностикаси, мониторинги ва даволашга сарфланадиган маблағларни сезиларли даражада камайтириш имконини беради. Хулоса: молекуляр-генетик текширувлар орқали қандли диабетнинг 2-тури мавжуд беморларда юқори оёқ ампутацияларини камайтириш натижасида 1 нафар бемордан бюджет маблағларини 6550000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 7150000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish