Мамбетназарова Айзада Махсетовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тижорат банклари кредитлаш амалиётида гаров таъминотини баҳолашни такомиллаштириш йўллари (Пути совершенствования оценки залога в кредитной практике коммерческих банков)”. 08.00.07 – Молия, пул муомаласи ва кредит.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Iqt2992
Илмий раҳбар: Данияров Куатбай Дауирханович, доктора философии (PhD) по экономическим наукам, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Кимё халқаро университети, DSc.03/08.05.2025.I.133.01.
Расмий оппонентлар: Ашурова Насиба Батировна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Ибодуллаева Маърифат Тўлқин қизи, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби
II. Тадқиқотнинг мақсади тижорат банкларининг кредит амалиётида гаровни баҳолашни такомиллаштиришга йўналтирилган илмий таклифлар ва амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тижорат банклари томонидан кредитлашда бозор ўзгарувчанлиги, иқтисодий цикллар ва активлар ликвидлиги динамик омилларини ҳисобга олишни кучайтириш асосида гаров баҳосининг аниқлигини ошириш орқали гаров қийматини 30% аниқлик билан мослаштириш ҳамда банк қарорларининг ишончлилигини таъминлаш асосланган;
гаров портфелининг диверсификация даражасини баҳолашда рискларни турли актив турларига самарали тақсимлаш, гаров қийматининг пасайиш эҳтимолини камайтириш ҳамда кредит портфелининг хавф профилини аниқлаш орқали тижорат банклари кредит амалиётида гаровни баҳолаш такомиллаштирилган;
тижорат банклари томонидан кредит скоринг моделларини жорий этишни анъанавий бўлмаган маълумотлардан фойдаланиш асосида такомиллаштириш орқали кредит олишнинг аниқлигини 35%га қадар ошириш ва потенциал қарз олувчилар доирасини кенгайтириш асосланган;
АТБ “Микрокредитбанк” гаров активлари қийматининг истиқболли баҳосини шакллантиришга хизмат қилувчи бозор тенденциялари, инфляция кўрсаткичлари ва меъёрий-ҳуқуқий ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда 2030 йилга қадар гаров қийматининг прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Тижорат банкларининг кредит амалиётида гаровни баҳолаш механизмларини такомиллаштиришга йўналтирилган илмий таклифлар ва амалий тавсиялар асосида:
тижорат банклари томонидан кредитлашда бозор ўзгарувчанлиги, иқтисодий цикллар ва активлар ликвидлиги динамик омилларини ҳисобга олишни кучайтириш асосида гаров баҳосининг аниқлигини ошириш орқали гаров қийматини 30% аниқлик билан мослаштириш ҳамда банк қарорларининг ишончлилигини таъминлаш таклифи АТБ “Микрокредитбанк” томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Микрокредитбанк”нинг 2024-йил 26-июндаги №04-16/17615-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши натижасида гаров баҳосининг аниқлигини 30% га, рискларни бошқариш самарадорлигини 25% га ошириш, активларнинг ликвидлик ва амортизацияга асосланган реал баҳосини 20% га аниқлаштириш, шунингдек норматив таъсирларни ҳисобга олиб ишончлиликни 15% га ошириш имкони яратилган;
гаров портфелининг диверсификация даражасини баҳолашда рискларни турли актив турларига самарали тақсимлаш, гаров қийматининг пасайиш эҳтимолини камайтириш ҳамда кредит портфелининг хавф профилини аниқлаш орқали тижорат банклари кредит амалиётида гаровни баҳолаш такомиллаштириш таклифи АТБ “Микрокредитбанк” томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Микрокредитбанк”нинг 2024-йил 26-июндаги №04-16/17615-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши натижасида турли актив синфлари (кўчмас мулк, ускуна, захиралар ва бошқалар) бўйича рискларнинг тақсимланишини таҳлил қилиб, банкларга умумий риск-профилларни ва активлар ўртасидаги корреляцияларни чуқурроқ тушунишга ёрдам бериб, гаров портфелидаги активлар қийматининг пасайиш рискини 30% гача камайтириш, умумий риск-профилларни тушунишни 25% га, рискларни баҳолаш аниқлигини 20% га ошириш, баҳоларнинг барқарорлиги ва ишончлилигини 15% га яхшилаш имконини берган;
тижорат банклари томонидан кредит скоринг моделларини жорий этишни анъанавий бўлмаган маълумотлардан фойдаланиш асосида такомиллаштириш орқали кредит олишнинг аниқлигини 35%га қадар ошириш ва потенциал қарз олувчилар доирасини кенгайтириш таклифи АТБ “Микрокредитбанк” томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Микрокредитбанк”нинг 2024-йил 26-июндаги №04-16/17615-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши натижасида коммунал тўловлар, ижара тарихлари ва рақамли транзаксион хатти-ҳаракатлар асосида қарз олувчининг кредитга лаёқатлилиги янада тўлиқ баҳоланиб, банкларга асослироқ қарорлар қабул қилиш ва кредитлаш доирасини кенгайтириш имконини берган;
АТБ “Микрокредитбанк” гаров активлари қийматининг истиқболли баҳосини шакллантиришга хизмат қилувчи бозор тенденциялари, инфляция кўрсаткичлари ва меъёрий-ҳуқуқий ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда 2030 йилга қадар ишлаб чиқилган гаров қийматининг прогноз кўрсаткичлари АТБ “Микрокредитбанк” томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Микрокредитбанк”нинг 2024-йил 26-июндаги №04-16/17615-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши натижасида инфляция даражаси, технологик тараққиёт ва тартибга солишдаги ўзгаришлар ҳисобга олиниб, келгуси ўн йилликда гаров қийматининг ўзгаришларини ҳар томонлама башорат қилиш имконини берган.