Баймурадова Ирода Шермаматовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қишлоқ ҳудудларини ривожлантиришда агротуризмнинг иқтисодий-ижтимоий самарадорлигини баҳолаш (Самарқанд вилояти мисолида)”, 08.00.04–“Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти” (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Iqt4342
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Ҳасанов Шавкат Турсунқулович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети Самарқанд филиали
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти, PhD. 05/28.08.2024.1.182.02
Расмий оппонентлар: Нодир Жанибеков, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Насимов Дилмурод Абдуллоевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Халқаро қишлоқ хўжалиги университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади агротуризмнинг иқтисодий-ижтимоий самарадорлигини баҳолаш орқали қишлоқ ҳудудларини ривожлантириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳудудларнинг иқтисодий-ижтимоий ривожланиш кўрсаткичлари асосида агротуризм обектлари даромадларини баҳолаш бўйича услубий ёндашув таклиф этилган ва унинг қуйи (0<0,332), ўрта (0,333≤0,666) ҳамда юқори (0,667≤1) мезонлари ишлаб чиқилган;
фермер, деҳқон ҳамда томорқа хўжаликларида агротуризмни ташкил этиш ва ривожлантиришга давлат ёрдамини кучайтиришда имтиёзли кредитлар ажратилишининг мақсадга мувофиқлиги асосланган;
қишлоқ хўжалигида агротуризм фаолиятини мувофиқлаштиришга йўналтирилган манфаатдор “Агросаёҳат” уюшмасини ташкил этиш таклиф этилган ҳамда унинг ташкилий-иқтисодий механизми асосланган;
вилоятнинг тоғли, чўлли ва суғорма деҳқончиликка асосланган текислик ҳудудларидаги агротуризм обектлари ривожланишининг 2032-йилгача бўлган прогноз параметрлари асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Диссертация ишининг илмий таклифлари ва амалий тавсиялари асосида қуйидагилар жорий этилди:
ҳудудларнинг иқтисодий-ижтимоий ривожланиш кўрсаткичлари асосида агротуризм обектлари даромадларини баҳолаш бўйича услубий ёндашув Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 5-майдаги 06/26-4-05/2725-сон маълумотномаси). Натижада вилоятда агротуризм обектлари даромадларини хўжаликлар жойлашувидан келиб чиққан ҳолда “қуйи”, “ўрта” ва “юқори” даражаларга ажратишда интеграл индекс усулида ҳисобланган агротуризм даромадининг “қуйи” даражаси учун 0,332 дан кам бўлиши, “ўрта” даража учун 0,333 – 0,666 гача бўлиши, “юқори” даража учун 0,667 ва ундан юқори бўлиши ишлаб чиқилган;
фермер, деҳқон ҳамда томорқа хўжаликларида агротуризмни ташкил этиш ва ривожлантиришга давлат ёрдамини кучайтиришда имтиёзли кредитлар ажратилиши бўйича берилган таклиф Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025-йил 14-февралдаги “Томорқа ер эгалари ва деҳқон хўжаликлари фаолиятида замонавий ташкилий тизимни жорий қилиш ва молиявий қўллаб-қувватлашнинг қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-22-сон Фармонида ўз тасдиғини топган ва Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 5-майдаги 06/26-4-05/2725-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларига кўра қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи хўжаликлар негизида агротуризмни ташкил қилишда давлат томонидан молиялаштирилиши (3.620) кучли тортувчи омил сифатида юқори статистик аҳамиятга эгалиги асосланган;
қишлоқ хўжалиги корхоналарида агротуризм обектларининг кадрлар малакаси масаласи, маркетинг стратегияларини қўллаш, туристлар ва давлат субсидияларини жалб қилишни таъминлайдиган “Агросаёҳат” агротуризм ассоциациясининг ҳудудий бўлимини ташкил этиш Самарқанд вилояти туризм бошқармасининг 2025-йилдаги 06-06/403-сон йўл харитасида тасдиқланган ҳамда ассоциациянинг ташкилий механизмини тузиш Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузурида Туризм қўмитаси (Туризм қўмитасининг 2025-йил 14-майдаги 03-10-17-4117-сон маълумотномаси) томонидан тасдиқланган ва амалиётга жорий этилган. Олиб борилган тадқиқот натижаларига кўра, Самарқанд вилоятидаги фермер ва деҳқонларнинг агротуризм уюшмасига аъзо бўлиш истагига хўжалик эгасининг маълумоти кучли таъсир кўрсатиши илмий асосланган.Вилоятдаги фермер хўжаликлари раҳбарларининг билим даражаси бир поғонага ошиши агротуризм ассоциациясига аъзо бўлишни маъқул кўрган фермерлар улушини 55 фоизга ошириши “Икки ўзгарувчили пробит” (Бивариате пробит) модели ёрдамида асослаб берилган;
Самарқанд вилоятининг тоғли, чўлли ва суғорма деҳқончиликка асосланган текислик ҳудудларидаги агротуризм обектларини ташкил этишнинг 2032-йилгача прогноз параметрлари бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 5-майдаги 06/26-4-05/2725-сон маълумотномаси). Натижаларга кўра 2032-йилгача вилоятнинг тоғли ҳудудларида 30 та, суғорма деҳқончиликка мослашган ҳудудларда 27 та ва чўл-дашт ҳудудларида эса 23 та агротуристик обект ташкил этилиши илмий исботланган.