Бекмуратова Наргиза Арисланбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантириш методикаси”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Ped4090.
Илмий раҳбар: Тажиева Алия Утебаевна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Хошимова Дилдора Урумбаевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Утешова Зернегул Хурметуллаевна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантиришда локализация принципи асосида ўқув муҳитининг психологик конформлиги, ўқитувчи ва талабанинг коллаборатив интеракцияси, мутахассисликка ориентирланган аутентик дидактик ресурслардан фойдаланиш, интегратив ривожлантириш, географик когницияни лингвистик контекстда адаптация қилиш орқали аниқлаштирилган;
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантиришда Cонтент анд Лангуаге Интегратед Леарнинг (CЛИЛ) парадигмаси, кооператив дискурс методикаси, проблематик-эксплоратив методлар, аутентик дидактик ресурсларни (текстуал, аудитив, визуал материаллар) имплементация қилиш, талабаларнинг касбий коммуникатив ва лексик-грамматик профилларни, географик когнитив конструксияларни лингвистик контекстда оптималлаштириш орқали такомиллаштирилган;
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантириш учун қўлланиладиган ориентирланган методик таъминот, спесифик тематик текстлар, интерфаол эксерсизлар, коллаборатив ва дядик топшириқлар, 4C (Cонтент, Cогнитион, Cоммуниcатион, Cултуре) консептуал дидактик ресурсларга устуворлик бериш орқали талабаларнинг касбий дискурсдаги лексик, прагматик кўникмаларни лингвистик контекстда эффектив интернализациялаш орқали такомиллаштирилган;
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантиришга қаратилган дидактик моделда касбий коммуникатив дискурсни оптималлаштириш, ташкилотчилик ва десизив қобилиятларни амплификация қилиш асосида мақсад блок (касбий компетентликни шакллантиришнинг стратегик парадигмаси), структуравий блок (ўқитувчи ва талабанинг интерактив коллаборацияси), технологик блок (репродуктив, продуктив, эвристик ва эксплоратив методлар, аутентик ресурслар, мултимедиа инструментарий) ва натижавий блоклар методик компетентлигига устуворлик бериш орқали ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш бўйича олинган натижалар:
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантиришда локализация принципи асосида ўқув муҳитининг психологик конформлиги, ўқитувчи ва талабанинг коллаборатив интеракцияси, мутахассисликка ориентирланган аутентик дидактик ресурслардан фойдаланиш, интегратив ривожлантириш, географик когницияни лингвистик контекстда адаптация қилишга доир таклиф ва тавсиялар “Уп то Энглиш” оʻқув қоʻлланмаси мазмунıга сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2021-йил 1-мартдаги 110-сон буйруғи асосида берилган 110-218-сон нашр рухсатномаси). Натийжада бўлажак мутахассисларнинг касбий компетентлигини шакллантиришга керакли ўқув материаллари ишлаб чиқилди;
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантиришда Cонтент анд Лангуаге Интегратед Леарнинг (CЛИЛ) парадигмаси, кооператив дискурс методикаси, проблематик-эксплоратив методлар, аутентик дидактик ресурсларни (текстуал, аудитив, визуал материаллар) имплементация қилиш, талабаларнинг касбий коммуникатив ва лексик-грамматик профилларни, географик когнитив конструксияларни лингвистик контекстда оптималлаштириш бўйича таклифлардан А1-ХТ-0-92997 рақамли “Ёшларни умуминсоний, миллий ва тарихий қадриятлар уйғунлиги асосида маънавий-аҳлоқий тарбиялашнинг муаммолари” номли амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилди (Т.Н.Қори Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2023-йил 9-сентябрдаги 74-сон маълумотномаси). Натийжада, касбий ҳулқ-атворни шакллантириш мезонларига мувофиқ инглиз тилининг дидактик имкониятларини кенгайтиришга эришилди;
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантириш учун қўлланиладиган ориентирланган методик таъминот, спесифик тематик текстлар, интерфаол эксерсизлар, коллаборатив ва дядик топшириқлар, 4C (Cонтент, Cогнитион, Cоммуниcатион, Cултуре) консептуал дидактик ресурсларга устуворлик бериш орқали талабаларнинг касбий дискурсдаги лексик, прагматик кўникмаларни лингвистик контекстда эффектив интернализациялаш бўйича таклифлардан “ИЛ-5721122061 - Геоинформатика методини фойдаланган ҳолда Орол денгизи ҳавзасининг жанубий қисми радиация, сув-туз балансининг минтақавий моделининг фазовий хилма-хиллигини ландшафт-экологик таʼминлаш” номли амалий илмий лойиҳасини бажаришда фойдаланилди (Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университетининг 2023-йил, 12-апрел кунги маълумотномаси). Натийжада хорижий тилларни ўрганишга қўйиладиган талаблар билан география мутахассисларининг малака талабларининг касбий компетентликни ривожлантириш борасидаги интегративлиги таъминланди;
инглиз тилини ўқитишда бўлажак география мутахассисларининг касбий компетентлигини ривожлантиришга қаратилган дидактик моделда касбий коммуникатив дискурсни оптималлаштириш, ташкилотчилик ва десизив қобилиятларни амплификация қилиш асосида мақсад блок (касбий компетентликни шакллантиришнинг стратегик парадигмаси), структуравий блок (ўқитувчи ва талабанинг интерактив коллаборацияси), технологик блок (репродуктив, продуктив, эвристик ва эксплоратив методлар, аутентик ресурслар, мултимедиа инструментарий) ва натижавий блоклар методик компетентлигига устуворлик бериш бўйича методик тавсиялардан Самарқанд давлат чет тиллар институтининг Европа Иттифоқи томонидан Эрасмус + дастурининг 2016–2018-йилларга мўлжалланган 561624-ЕРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС+CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 2-апрел кунги №690/02 сон маълумотномаси). Натийжада инглиз тили ва география фанларининг интеграцияси ҳисобига бўлажак география мутахассисларининг билим, кўникма ва малакаларини узлюксиз назоратга олиб ўқитиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишга эришилган.