Xojimatova Shaxnoza Raxmatalievnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Almashingan fenoksisirka kislota propargil efirlarining ayrim aromatik azidlar bilan halqalanish reaksiyalari», 02.00.03 – Organik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.PhD/K666.
Ilmiy rahbar: Ortikov Ilhomjon Sobirovich, kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon mashinasozlik instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Chirchiq davlat pedagogika universiteti, DSc.03/30.09.2020.K.82.02.
Rasmiy opponentlar: Xoliqov Tursunali Suyunovich, kimyo fanlari doktori, professor; Qirg‘izov Fazliddin Baxtiyarovich, kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD).
Yetakchi tashkilot: Toshkent farmatsevtika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik. 
II. Tadqiqotning maqsadi: almashingan fenoksisirka kislota propargil efirlariga ayrim arilazidlarni ta’sir ettirish orqali o‘zaro halqalanish reaksiyalarini olib borish natijasida 1H-1,2,3-triazollarning yangi hosilalarini sintez qilish, olingan birikmalarning tarkibi, tuzilishi, ayrim fizik-kimyoviy kattaliklari va biologik faolligini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor almashingan fenoksisirka kislota propargil efirlari va ayrim arilazidlar bilan 1,3-bipolyar siklobirikish reaksiyalari sistematik tarzda tadqiq etilib, substrat tuzilishi, reagentlar nisbati, reaksiya harorati va davomiyligiga bog‘liq holda turli tuzilishga ega (1-(4-almashingan fenil)-1H-1,2,3-triazol-4-il) metil 2-(almashingan-fenoksi) atsetatlar hosil bo‘lishi aniqlangan; 
turli mis (I) galogenidlari ishtirokida selektiv tarzda nisbatan qisqa vaqt va yuqori unumlarda (1-(4-almashingan fenil)-1H-1,2,3-triazol-4-il) metil 2-(almashingan-fenoksi) asetatlar sintez bo‘lishi asoslangan;
sintez qilingan yangi 1H 1,2,3-triazol hosilalarining tuzilishi zamonaviy fizik-tadqiqot usullari: xromatografiya (YuQX, KX), spektroskopiya (IQ, 1H- va 13C YaMR), mass-spektrometriya usullari yordamida isbotlangan;
ilk bor hosil qilingan (1-(4-bromfenil)-1H-1,2,3-triazol-4-il) metil 2-(4-nitrofenoksi) atsetatning tuzilishi rentgen struktur analiz usuli yordamida tasdiqlangan;
biologik faollikni aniqlash usullari yordamida yangi sintez qilingan moddalarni o‘tkir zaharlanish xususiyati, yallig‘lanishga qarshi, bakteriyalarga qarshi va zamburug‘larga qarshi faollikka ega ekanligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Almashingan sirka kislotalar, fenoksisirka kislotalarning propargil efirlari, almashingan arilazidlar, 1-aril(1H)-4-galogenmetil-1,2,3-triazollar, (1-(4-almashinganfenil)-1H-1,2,3-triazol-4-il) metil 2-(almashingan-fenoksi) atsetat hosilalari sintezi asosida: 
(1-(4-bromfenil)-1H-1,2,3-triazol-4-il) metil 2-(4-nitrofenoksi) atsetatning RTT natijalari Kembridj markaziy kristallografik ma’lumotlar bazasiga kiritilgan (The Cambridge Structural Database, https://www.ccdc.cam, CCDC: 2322358). Natijada, bazaga kiritilgan moddaga o‘xshash birikmalarni sintez qilish va ularning tuzilishini tavsiflash imkonini bergan;
almashingan fenoksisirka kislota propargil efirlarining ayrim aromatik azidlar bilan halqalanish reaksiyalaridan O‘simlik moddalari kimyosi institutida 2021-2024 yillarda bajarilgan № F-FA-2021-408: “Zamonaviy kross-birikish va geterotsiklizatsiya reaksiyalari asosida molekulaga farmakofor fragmentlar kiritish qonuniyatlarini tadqiq etish” mavzusidagi fundamental loyihada izomer prop-2-in-1-il-2-(nitrofenoksi), prop-2-in-1-il 2-(galogenofenoksi) atsetatlar va almashingan fenilazidlarning katalitik halqalanishi reaksiyalari kam miqdordagi mis (I) yodid hamda mis (I) bromid katalizatorlari ishtirokida 1,3-bipolyar siklobirikish reaksiyalarini amalga oshirishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining 2024-yil 25-oktyabrdagi 4/1255-2373-son ma’lumotnomasi). Natijada, katalitik azid-alkin siklobirikishi asosida 1,2,3-triazol halqasi hosil qilinishi natijasida triazol ko‘prigi orqali bog‘langan aril-aril va alkil-aril gibrid molekulalarining osonlik bilan olinish usullarini ishlab chiqish imkonini bergan.