Хасанов Носиржон Нозимжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Вертебро-базиляр тизимда қон айланиш етишмовчилигида кўрув аъзоси зарарланишини ташхислаш ва даволаш усулларини такомиллаштириш», 14.00.08- Офтальмология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3328.
Илмий раҳбар: Закирходжаев Рустам Асралович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургияси илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургияси илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.01.2020.Tib.105.01.
Расмий оппонентлар: Исмаилов Муслим Исмаилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Касимова Мунирахон Садикжановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади: вертебро - базиляр тизимдаги қон айланиши етишмовчилигида кўрув аъзоларидаги зарарланишларни эрта аниқлаш, уларнинг ташхисини оптималлаштириш орқали даволашни яхшилаш ва асоратлар ривожланишининг олдини олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
офтальмологик ва нейрофизиологик текширув усуллардан фойдаланган холда вертебро - базиляр тизимда қон айланиши етишмовчилигида кўрув аъзоларидаги ўзгаришларни эрта аниқлаш, уларнинг дифференциал диагностикаси ва уларга тизимли комплекс ёндошув мезонлари асосланган;
вертебро-базиляр тизим етишмовчилигида ривожланувчи кўз олмалари оптокинетик нистагм ва саккадик харакатларини объектив текширув усули ёрдамида клиник офтальмологик бахолаш имконияти исботланган;
комплекс ташхислаш ёрдамида вертебро-базиляр тизим етишмовчилиги холатини спонтан нистагмга асосланган холда хавфсиз пароксизмал позицион бош айланиш ва вестибуляр нейронит касалликларидан дифференциал ташхисотини ўтказиш имконияти исботланган;
брахиоцефал артерияларда ўтказилган жаррохлик амалиётиларидан олдинги ва кейинги даврда нейрофизиологик ва офтальмологик текширувлардан фойдаланган холда даволаш самарадорлигини асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Вертебро-базиляр тизимда қон айланиш етишмовчилигида кўрув аъзоси зарарланишини ташхислаш ва даволаш усулларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида (Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20 мартдаги 14/07-сонли хулосаси):
биринчи илмий янгилик: офтальмологик ва нейрофизиологик текширув усуллардан фойдаланган холда вертебро - базиляр тизимда қон айланиши етишмовчилигида кўрув аъзоларидаги ўзгаришларни эрта аниқлаш, уларнинг дифференциал диагностикаси ва уларга тизимли комплекс ёндошув мезонлари асосланган. Илмий янгиликнинг ахамияти: Тадқиқот натижаларининг илмий ахамияти олинган янгилик вертебро-базиляр тизими қон айланиш етишмовчилигида браихоцефал артериялар ва кўз артериясида систолик босимнинг камайиши хисобига компъютер периметрия текширувида ўртача сезувчанлик (MS) кўрсаткичининг камайиши кўрув аъзоси зарарланишини дифференциал ташхислашни ўрганишга катта хисса қўшадиган ўзига хос назарий ахамиятга эга эканлиги билан белгиланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий натижалар Республика клиник офтальмологик шифохонаси бўйича буйруқ (буйруқ № 33П, 29.08.2024й), РИКМИАТМ Термиз филиали бўйича буйруқ (буйруқ № 18, 30.08.2025й) билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: вертебро-базиляр тизим етишмовчилигида офтальмологик ва нейрофизиологик текширувлардан фойдаланиш кўрув аъзоси зарарланишини эрта аниқлаш, ва дифференциал ташхислашда ва асоратлар ривожланишини камайишига олиб келган. Иқтисодий самарадорлиги: Вертебро-базиляр тизими етишмовчилигида кўрув аъзоларини зарарланишини комплекс ташхислашда офтальмологик ва нейрофизиологик текширувлар билан бирга БЦА томирлар РДС текшируви ва МКСТ А текширувидан фойдаланиш беморларни офтальмолог, невролог, қон томир жаррохларига қайта-қайта мурожаатини чеклайди ва хар бир беморга сарфланган маблағнинг 885 000 сўмгача тежалишини кўрсатган. Бу эса маблағни тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлаган. Хулоса: Вертебро-базиляр тизимда қон айланиш етишмовчилигида офтальмологик ва нейрофизиологик текширувлардан комплекс фойдаланиш кўрув аъзоси зарарланиши эрта аниқлаш ва асоратлар ривожланишин олдини олиши мумкинлиги аниқланди.
иккинчи илмий янгилик: вертебро-базиляр тизим етишмовчилигида ривожланувчи кўз олмалари оптокинетик нистагм ва саккадик харакатларини объектив текширув усули ёрдамида клиник офтальмологик бахолаш имконияти исботланган: Вертебро-базиляр тизими қон айланиш етишмовчилигида ривожланувчи оптокинетик нистагм ва кўз олмалари саккадик харакатларини бузилишини Видеонистагмография текширув усули орқали клиник офтальмологик бахолаш имконияти аниқланди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий натижалар Республика клиник офтальмологик шифохонаси бўйича буйруқ (буйруқ № 33П, 29.08.2024й), РИКМИАТМ Термиз филиали бўйича буйруқ (буйруқ № 18, 30.08.2025й) билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: илк бор вертебро-базиляр тизим етишмовчилигида кўз олмалари окуломотор фаолиятини офтальмологик ва клиник бахолаш имконияти ўрганилди. Иқтисодий самарадорлиги: Кўз олмалари окуломотор фаолиятини ноинвазив хисобланган Видеонистагмография текширув усули ёрдамида текширилди ва қайта-қайта офтальмологик текширувлар учун сарф харажатлар камайди. Хулоса: Вертебро-базиляр тизимда қон айланиш етишмовчилигида кўз олмалари окуломотор фаолиятини ноинвазив видеонистагмография текширув усулда ўрганиш клиник амалиётда мухим ахамиятга эга эканлиги аниқланди.
учинчи илмий янгилик: комплекс ташхислаш ёрдамида вертебро-базиляр тизим етишмовчилиги холатини спонтан нистагмга асосланган холда хавфсиз пароксизмал позицион бош айланиш ва вестибуляр нейронит касалликларидан дифференциал ташхисотини ўтказиш имконияти исботланган. Илмий янгиликнинг ахамияти: Вертебро-базиялр тизим қон айланиши етишмовчилиги клиник жихатидан вестибуляр касалликлар хафвсиз пароксизмал позицион бош айланиш ва вестибуляр нейронит касалликлардан дифференциал диагностика қилиш учун ўтказиш имконияти аниқланди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий натижалар Республика клиник офтальмологик шифохонаси бўйича буйруқ (буйруқ № 33П, 29.08.2024й), РИКМИАТМ Термиз филиали бўйича буйруқ (буйруқ № 18, 30.08.2025й) билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: илк бор вертебро-базиляр тизим етишмовчилигини вестибуляр касалликлардан дифференциал ташхислашда видеонистагмография текширув усулидан фойдаланилди. Иқтисодий самарадорлиги: ВБТ етишмовчилиги бўлган холатида бўлган беморларда ривожланувчи спонтан нистагмни видеонистгмография текширув усулидан фойдаланилди. Бу усул ёрдамида ортиқча брахиоцефал артериялар МСКТ ёки рангли допплер сканерлаш текширувларини ўтказишдан қисман чекланади. Хулоса: Вертебро-базиляр тизимда қон айланиш етишмовчилигик холатини вестибуляр касалликлардан дифференциал ташхислашда спонтан нистагмни видеонистагмография текширувидан фойдаланган холда ўрганиш самарали эканлиги ўз тасдиғини топди.
тўртинчи илмий янгилик: брахиоцефал артерияларда ўтказилган жаррохлик амалиётиларидан олдинги ва кейинги даврда нейрофизиологик ва офтальмологик текширувлардан фойдаланган холда даволаш самарадорлигини асосланган. Илмий янгиликнинг ахамияти: Вертебро-базиляр тизимда қон айланиши етишмовчилигида кўрув аъзолари томонидан бўладиган қуйидаги ўзгаришлар жаррохлик амалиётига кўрсатма бўлиб хисобланади: компъютер периметрия текширувида сезувчанлик кўрсаткичининг допплерография кўраткичларига боғлиқ холатда камайганлиги; видеонистагмография текширувида Де Клеин ва Хаутант тестлари мусбатлиги, оптокинетик нистагм индукцияси пасайганлиги ва унинг амплитуда ассимтерияси кўрстакичи кўпайганлиги. Рефлектор саккадик харакатларнинг латентлик кўрсаткичи ошганлиги ва аниқлиги ва тезлик кўрсаткичи; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:олинган илмий-амалий натижалар Республика клиник офтальмологик шифохонаси бўйича буйруқ (буйруқ № 33П, 29.08.2024й), РИКМИАТМ Термиз филиали бўйича буйруқ (буйруқ № 18, 30.08.2025й) билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: илк бор вертебро-базиляр тизим етишмовчилигини бўлган беморларни қон томир жаррохлари билан хамкорликда текшириш ва брахиоцефал артерияларда жаррохлик амалиётлари орқали беморлар асоратларни олдини олинади, ногиронлик холатлари кўпайишини олди олинади. Иқтисодий самарадорлиги: ВБЕ бўлган беморларда инсультлар, кўрликни олдини олиш жамиятда ногиронлик ривожланишини камайтиради. Хулоса: Вертебро-базиляр тизимда қон айланиш етишмовчилигида брахиоцефал артерияларда жаррохлик амалиётларини ўтказиш беморларда асоратлар ривожланишини олди олинган бўлади.