Cайинаев Фаррух Караматовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Вентрал чурралар хирургиясида лапароскопик герниоаллопластиканинг жиҳатлари», 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.DSc/Tib769.
Илмий раҳбар: Курбаниязов Зафаржон Бабажанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Эшонходжаев Отабек Джураевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Бабажанов Ахмаджон Султанбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Назаров Шохин Куватович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: И.К.Ахунбаев номидаги Қирғизистон давлат тиббиёт академияси.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 
Вентрал чурра билан оғриган беморларни жарроҳлик йўли билан даволашни лапароскопик герниоаллопластиканининг тактик ва техник жиҳатларни такомиллаштириш орқали даволаш натижаларини яхшилашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
лапароскопик ва очиқ усулдаги герниопластика вақтида сунъий гипертензия қўлланилганда операция олди асоратлар ривожланиш хавфини башорат қилиш учун муаллифлар томонидан ишлаб чиқилган баллли баҳолаш шкаласи ҳамда W3 ва W4 тоифадаги чурраларда компартмент-синдромнинг олдини олиш мақсадида махсус бандаж-белбоғ ишлаб чиқилган;
чурра жойлашуви, чурра дарвозасининг ўлчами, семизлик даражаси ҳамда қорин бўшлиғидаги битишма жараёнининг ифодаланиш даражасига асосан лапароскопик герниопластиканинг босқичлари ва техник усулларини танлаш алгоритми ишлаб чиқилган;
қорин бўшлиғининг герметиклигини таъминловчи пневматик фиксатори мавжуд троакар ишлаб чиқилди ҳамда модификация қилинган Endo Close игнаси ёрдамида П-шаклдаги тикишлар билан имплантни мустаҳкамлаш техникаси ишлаб чиқилган;
M3, M4 ва L3 турдаги чурраларда сийдик пуфаги шикастланишининг олдини олиш мақсадида лапароскопик герниоаллопластика усули ишлаб чиқилган (Ўзбекистон Республикаси ихтиро учун патент IAP 07205);
беморларнинг тез фаол реабилитацияси, жарроҳликдан кейинги асоратлар ва чурра рецидиви учраш частотасининг камайиши орқали лапароскопик герниоаллопластиканинг клиник самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Вентрал чурралар хирургиясида лапароскопик герниоаллопластиканинг жиҳатлари бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 20.03.2025 й. 14/33-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: лапароскопик ва очиқ усулдаги герниопластика вақтида сунъий гипертензия қўлланилганда операция олди асоратлар ривожланиш хавфини башорат қилиш учун муаллифлар томонидан ишлаб чиқилган баллли баҳолаш шкаласи ҳамда W3 ва W4 тоифадаги чурраларда компартмент-синдромнинг олдини олиш мақсадида махсус бандаж-белбоғ ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Қарши шахар тиббиёт бирлашмаси 17.05.2024 й. 41-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 24.05.2024 й. 84-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: вентрал чурралар бўйича амалга оширилган жарроҳлик аралашувлари вақтида периоперацион асоратлар ривожланишининг хавф омиллари аниқланди ҳамда компартмент-синдромнинг олдини олиш мақсадида сунъий интраабдоминал гипертензия методикаси билан бирга қўлланиладиган модификация қилинган предоперацион тайёргарлик шкаласи ишлаб чиқилди. Иқтисодий самарадорлиги: W3 ва W4 тоифадаги чурраларда компартмент-синдромнинг олдини олиш мақсадида махсус бандаж-белбоғ билан даволаш одатда умумий ўртача 5-7 кун учун 4321500 сўм. Беморларнинг барча лаборатор-инструментал текширишларига жами 746200 сўм сарфланади. Хулоса: хирургик ва анестетик хавфни баҳолашда нафақат соматик патологиянинг мавжудлигини, балки периоператив асоратларни башорат қилиш учун скоринг дастурига мувофиқ унинг клиник ва лаборатория белгиларини ҳам ҳисобга олиш керак. Агар умумий балл 10-15 баллдан кам бўлса, вентрал чурралар учун жарроҳлик аралашуви мумкин, агар умумий балл 15 баллдан кўп бўлса, у барқарор равишда камайгунча операциядан олдинги тайёргарлик зарур.
иккинчи илмий янгилик: чурра жойлашуви, дефект ўлчами, семизлик даражаси ва қорин бўшлиғидаги ёпишма жараёнининг ифодаланиш даражасига қараб лапароскопик протез қўлланилган герниопластиканинг босқичлар кетма-кетлиги ва техник усулларини танлаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Қарши шахар тиббиёт бирлашмаси 17.05.2024 й. 41-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 24.05.2024 й. 84-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: вентрал чуррали беморларда турли вариантдаги герниоаллопластикаларнинг такомиллаштирилган тактико-техника жиҳатларини ҳисобга олган ҳолда оптимал жарроҳлик усулини танлаш алгоритми ишлаб чиқилди. Иқтисодий самарадорлиги: лапароскопик протез билан қўлланилган жарроҳлик амалиётида 1 нафар бемор учун 15х10 смлик ишлатиладиган протез нархи 1200000 ни ташкил қиладиган бўлса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 5426350 сўмни ташкил етади. Хулоса: эндовидеожарроҳлик герниопластика амалиёти кичик ва ўрта операциядан кейинги вентрал чурраларни жарроҳлик даволашда услубий жиҳатдан асосли ва самарали ҳисобланади. Вентрал чурра билан оғриган беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштириш орқали тадқиқот натижаларини амалиётга татбиқ этиш операциядан кейинги асоратларни 28,0% дан 7,8% гача, шу жумладан яра асоратларини 14,4% дан 1,9% гача камайтиришга имкон берди такрорланиш 13,3% дан минималлаштирилди таққослаш гуруҳида асосий гуруҳда 2,2% гача. 
учинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғининг герметиклигини таъминловчи пневматик фиксатори мавжуд троакар ишлаб чиқилди ҳамда модификация қилинган Endo Close игнаси ёрдамида П-шаклдаги тикишлар билан имплантни мустаҳкамлаш техникаси ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Қарши шахар тиббиёт бирлашмаси 17.05.2024 й. 41-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 24.05.2024 й. 84-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: Hassen усули бўйича очиқ лапароскопияда қорин бўшлиғининг герметиклигини таъминловчи «ҳаво камералари билан модификацияланган троакар» деб номланган хирургик инструмент ишлаб чиқилди. Иқтисодий самарадорлиги: имплант фиксацияси янги техникаси билан қўлланган операциясидан кейинги даврда асоратлар тубдан қисқаришини инобатга олсак, асосий гурухдаги беморларда бюджет ва бюджетдан ташқари маблағлар 30% қисқартиришликка эришилди. Хулоса: ҳаво камералари билан ўзгартирилган троакардан фойдаланиш туфайли Hassen бўйича очиқ лапароскопияда техник қийинчиликларни бартараф этиш мумкин, бу операциянинг ушбу босқичида 22,1 ± 2,2 ва 5,2 ± 1,3 минутгача (Р<0.001) қисқариш билан пневмоперитонеумнинг йўқолишини олдини олади. Умуман олганда, ушбу техник ечим операция давомийлигини 96,5±1,9 дақиқадан 71,1±1,2 дақиқагача сезиларли даражада қисқартирди (Т-мезон = 6,74, Р<0,001).
тўртинчи илмий янгилик: M3, M4 ва L3 турдаги чурраларда сийдик пуфаги шикастланишининг олдини олиш мақсадида лапароскопик герниоаллопластика усули ишлаб чиқилган (Ўзбекистон Республикаси ихтиро учун патент IAP 07205). Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Қарши шахар тиббиёт бирлашмаси 17.05.2024 й. 41-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 24.05.2024 й. 84-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: протезнинг кўчишини олдини олиш мақсадида П-шаклдаги тикишлар билан экстраабдоминал мустаҳкамлаш асосида интраперитонеал сеткали протез қўллаш техникаси ишлаб чиқилди. Иқтисодий самарадорлиги: экстраабдоминал мустаҳкамлаш асосида интраперитонеал сеткали протез қўллаш техникаси билан реабилитация муддатларининг қисқариши туфайли беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 5468500 сўм  сарфланади. Йиллик иқтисодий кўрсаткич эса ўз навбатида 25% гача бюджет маблағларини тежашга олиб келади. Хулоса: 66,9% ҳолларда чурра нуқсони киндик остида жойлашган, яъни M3 - M4 ва 7,8% ҳолларда чурра нуқсони ёнбош минтақасида жойлашган-L3. Қорин парда олди соҳасида чўнтак яратишда, шунингдек сийдик пуфаги деворини тикишда сийдик пуфаги деворининг шикастланишига йўл қўймаслик учун герниоаллопластиканинг лапароскопик усули бундай асоратлар хавфини йўқ қилади.
бешинчи илмий янгилик: беморларнинг тез фаол реабилитацияси, жарроҳликдан кейинги асоратлар ва чурра рецидиви учраш частотасининг камайиши орқали лапароскопик герниоаллопластиканинг клиник самарадорлиги исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Қарши шахар тиббиёт бирлашмаси 17.05.2024 й. 41-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 24.05.2024 й. 84-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: илк бор киндик ости ва қорин пастки локализацияга эга чурраларда сийдик пуфаги деворини шикастланишидан сақлаш мақсадида лапароскопик герниоаллопластика усули ишлаб чиқилди. Герниопластикани очиқ ва лапароскопик усулларда бажариш натижалари ўрганилди ва лапароскопик аралашувларнинг самарадорлиги исботланди. Иқтисодий самарадорлиги: чурра рецидиви учраш частотасининг камайиши орқали лапароскопик герниоаллопластика билан даволаш туфайли умумий ўртача 2896500 сўм  сарфланади. Беморнинг стационар шароитда даволаниш муддати 8 кундан 4-5 кунгача қисқариши туфайли стационар даволаниш муддати камайиб, хар бир бемор учун пуллик хизматдан 765400 сўмгача қисқаради. Хулоса: лапароскопик ва очиқ герниопластика усулларининг самарадорлигини таққослаш лапароскопик усулнинг аниқ афзалликларини кўрсатди. Шундай қилиб, лапароскопик герниопластикадан кейинги даврда оғриқнинг давомийлиги ўртача 3,1±0,8 кун, операциядан кейинги яра соҳасидаги оғриқ 6,2±1,8 кун давом этди (р<0,05). Беморларнинг эрта фаоллашиши операциядан кейинги даврда оғриқнинг оғирлиги, давомийлиги ва операциянинг травматик табиати билан бевосита боғлиқ эди. Лапароскопик герниопластикадан сўнг беморларнинг илгари фаоллашиши қайд этилган-операциядан 9,3 соат ўтгач, операциядан 0,6 соат ўтгач, очиқ герниопластикадан кейин-атиги 26,3 Д. 1,2 соат (р <0,05).