Каримов Равшанбек Аллаяровичнинг
диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фан доктори (DSc)
илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Республиканинг шимолий ҳудудлари шўрланган тупроқ шароитига мос, эртапишар ғўза навларини яратиш ва бирламчи уруғчилигини ташкил этиш”, 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.DSc/Qx342.
Илмий маслаҳатчи: Мамарахимов Бунёд Икрамович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/08.05.2024.Qx.42.02.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти: Ғўзанинг “Парвоз” нави (НАП 00095), “Хоразм-127” нави (НАП 00046) ва “Қаратау” нави (НАП 499).
II. Тадқиқотнинг мақсади Республиканинг шимолий экстремал ҳудудларида етиштиришга мос  тезпишар, ҳосилдор, тола чиқими ва сифати жаҳон андозалари талабларига жавоб берадиган, сув танқислиги ҳамда шўрланишга бардошли ғўза навини яратиш ва ишлаб чиқаришга жорий этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор ғўзанинг туричи навларини дурагайлашдан олинган популяцияларига хос бўлган бир неча авлод ўсимликлари устида олиб борилган мақсадли қайта танлаш услубларини қўллаш натижасида тезпишар, ҳосилдор, толасининг сифати ва чиқими белгилари бир генотипда жамланган намуналар ажратиб олиш мумкинлиги аниқланган;
ғўзанинг Г.ҳирсутум Л. турининг тизмалараро ва навлараро турли дурагайлаш усуллари орқали, ҳосилдор, тола сифати юқори, шўрланиш ва стрес омилларга бардошли, серҳосил ва сув танқислигига чидамли ўрта толали Хоразм-127, Парвоз ва Қаратау ғўза навлари яратилган;
тадқиқотларда Хоразм 77 х (163-Ф х С-9061) дурагайидан кўп мартали якка танлаш асосида яратилган Хоразм-127 ғўза навининг нисбатан эртапишарлиги (110-115 кун), ҳосилдорлиги (38,0-42,0 с/га), толасининг узунлиги (34.6-36,4 мм), майинлиги (4,5-4,6), тола чиқими юқори (37,0-38,%), толаси ИВ типга мансублиги ҳамда шўр тупроқлар шароитида етиштиришга мослиги аниқланган; 
ғўзанинг Г.ҳирсутум Л. турига мансуб Л-41 тизмасининг бир неча авлод популяциялари устида олиб борилган узоқ йиллик танлов ишлари асосида яратилган “Қаратау” ғўза навининг ҳосилдорлиги (35,0-40, с/га), тезпишарлиги (116,0-118,0 кун), йирик кўсакли (6,0-6,1 г) эканлиги, тола чиқими юқорилиги (38,0-39,0 %), ўта майин толали (4,1-4,4) бўлиши ҳамда Республикамизнинг турли тупроқ-иқлим шароитларида ўстирилганида андоза навларига нисбатан қимматли хўжалик кўрсаткичларини ижобий ҳолатини сақлаб қолиши исботланган;
Г.ҳирсутум Л. турига мансуб чекланган шохланишга эга Хитойнинг намунасини С-360 сериясидаги тезпишар тизмаларнинг чанг аралашмаси билан дурагайлаш, кейинчалик якка танлаш асосида олинган географик жиҳатдан узоқ С-362 тизмаси асосида ҳосилдор, касаллик ва зараркунандаларга бардошли, шунингдек сувсизликга ва шўрга чидамли тола сифати ИВ типга мансуб “Парвоз” ғўза нави яратилган;
тадқиқотлар давомида яратилган ғўза навларининг хос хўжалик аҳамиятига эга белгиларнинг кўрсаткичларини сақлаган ҳолда навдорлиги юқори бўлган супер элита ва элита уруғлик чигитлари етиштиришда ҳамда қимматли морфохўжалик белгилари бўйича популяциянинг барқарорлигини сақлаб туришда доимий якка т анловларнинг самарали эканлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Республиканинг шимолий ҳудудлари шўрланган тупроқ шароитига мос, эртапишар ғўза навларини яратиш ва бирламчи уруғчилигини ташкил этиш бўйича олинган натижалар асосида:
оддий дурагайлаш ва кўп мартали якка танловлар асосида яратилган ўрта толали ғўзанинг “Хоразм-127” нави яратилган ва 2005 йилда Хоразм вилояти учун истиқболли бўлган ғўза навлари қаторига киритилиб, 2024 йилда “Хива Cлустер” МЧЖ”, “Гурлан барака текс” МЧЖ, “Ургенч Cлустер” ва бошқа агрокластерларнинг 46498 гектар майдонида жорий этилган. (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновасиялар Миллий марказининг 30 майдаги  05/01-05/02-05/04-03-228-сон маълумотномаси). Натижада, тезпишар, ҳосилдор, абиотик ва биотик омилларга бардошли Хоразм-127 навидан ўртача 40,7 с/га ҳосил олиниб, ушбу нав экилган майдонларда рентабеллик даражаси 42,6% ни ташкил этган;
аналитик селекция услуби орқали яратилган тезпишар, ҳосилдор, республиканинг шимолий худудларига экишга мослашган, сувсизлик ва шўрланишга чидамли бўлган Хоразм-127 ғўза навини бирламчи уруғчилигини ташкил этиш мақсадида Хоразм илмий-тажриба станциясига 2024 йилда 72,5 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновасиялар Миллий марказининг 30 майдаги 05/01-05/02-05/04-03-228-сон маълумотномаси). Натижада, 3000 та якка танлов, 500 та оилавий теримлар ҳамда 36,7 т. Р1 уруғлик ашёси тайёрланиб, навга хос бўлган оргинал супер элита уруғлари етиштирилиб захира чигитлари тайёрлаш имконини берган; 
Г.ҳирсутум Л. турига мансуб чекланган шохланишга эга Хитойнинг намунасини С-360 сериясидаги тезпишар тизмаларнинг чанг аралашмаси билан дурагайлаш, кейинчалик якка танлаш асосида олинган географик жиҳатдан узоқ С-362 тизмаси асосида ҳосилдор, касаллик ва зараркунандаларга бардошли, шунингдек сувсизликга ва шўрга чидамли тола сифати ИВ типга мансуб “Парвоз” ғўза нави яратилган ва Хоразм илмий-тажриба станцияцида 2,5 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновасиялар Миллий марказининг 2025 йил 30 майдаги 05/01-05/02-05/04-03-228-сон маълумотномаси). Натижада, ғўза коллекцияси ноёб манба билан бойитилган ҳамда навнинг тезпишарлиги (118-120 кун), бир чаноқдаги пахта 6,5-7 г, 1000 дона чигити 122 грамм, чигитининг мойдорлиги 20%, тола чиқими 37,5-39%, толасинннг узунлиги 34-36 мм, микронейри 4,0-4,4. ҳосилдорлиги 45-48 с/га ни ташкил этган;
ғўзанинг “Қаратау” нави 2024 йилда ПСУЕАИТИ нинг Хоразм филиалига қарашли илмий тажриба базасида ташкил этилган янги навларнинг уруғларини дастлабки кўпайтириш элита уруғчилик хўжалигида дастлабки уруғлик чигитини кўпайтириш учун 1,0 гектар майдонда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновасиялар Миллий марказининг 30 майдаги  05/01-05/02-05/04-03-228-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур янги ғўза навининг Хоразм вилояти иқлим шароитларига мослашувчанликни намоён этган ўсимликлари асосида сара уруғлик чигитлари етиштирилган; Натижада, мазкур ғўза навининг Тошкент вилояти иқлим шароитига мослашувчанликни намоён этган ўсимликлари асосида 530 дона якка ва 70 дона оилавий танлов намуналари териб олинган ҳамда 600 кг сара уруғлик етиштирилган;
ғўзанинг янги “Қаратау” нави 2024 йилда Хоразм вилоятининг Хива туманида синов учун 5 гектар майдонда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновасиялар Миллий марказининг 30 майдаги  05/01-05/02-05/04-03-228-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур ғўза навидан 40,0 с/га ҳосилдорликка эришилиб, андоза Хоразм-150 навига нисбатан 5,2 с/га юқори ҳосил етиштириш имконини берган.