Toxirova Nozigul Sayfullaevnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi: “Ayollarda osteoartrozda immun-yallig‘lanish holatini tashxisiga innovatsion yondashuv” ixtisosliklar shifri: 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.PhD/Tib2585.
Ilmiy rahbarlar: Ganieva Shaxzoda Shavkat kizi,  tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Ismailova Adolat Abduraximovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Tataurshhikova Natal`ya Stanislavovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ayollarda osteoartrozda immun-yallig‘lanish holatini tashxisiga innovatsion yondashuvni ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor osteoartrozning rivojlanishiga erkaklarda suyak va bo‘g‘imlar jarohati, yassitovonlik / qomat buzilishi sabab bo‘lsa, ayollarda asosiy xavf omili irsiy moyillik, premenopauza va klimakterik davr, ortiqcha vazn/semizlik, ko‘p homiladorlik va tug‘ish (uchtadan ortiq) sabab bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor ayollarda osteoartrozning og‘irlik darajasidan  qat’iy nazar vitamin D miqdorining statistik ishonarli tanqisligi sababli kal`siy metabolizmining disbalansi 1-guruhdagi bemorlarda qon zardobidagi kal`siyning kamayishi, 2-guruhdagi bemorlarda esa kompensator giperkal`siemiya, keksa yoshdagi ayollarda ostopeniya va kuchli osteoporoz  aniqlangan;
ilk bor ayollarda osteoartrozning og‘irlik darajasidan qat’iy nazar  IL-17A, TGF-β2,  IGF-1 miqdorlarining ishonarli darajada ortishi fonida oligomer matriksili tog‘ay oqsili (COMR) va  I tip kollagenning N-terminal telopeptidi (NTX-I) miqdori ko‘rsatkichlarining ortishi aniqlangan; 
ilk bor ayollarda yoshiga bog‘liq tizza bo‘g‘imlari remodulyasiyasini tashxislashning samarador mezonlari sifatida - himoya omillari (estradiol, IGF-1 va 25(OH) D3), zararlanish omillari (IL-17A, COMP tog‘aylar destruksiyasi markerlari) va subxondral suyak rezorbsiyasi markerlari (NTX-I) miqdorlarini aniqlash isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Ayollarda osteoartrozda immun-yallig‘lanish holatini tashxisiga innovatsion yondashuvni ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangiligi:  ilk bor osteoartrozning rivojlanishiga erkaklarda suyak va bo‘g‘imlar jarohati, yassitovonlik / qomat buzilishi sabab bo‘lsa, ayollarda asosiy xavf omili irsiy moyillik, premenopauza va klimakterik davr, ortiqcha vazn/semizlik, ko‘p homiladorlik va tug‘ish (uchtadan ortiq) sabab bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha «Ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2023-yil 4-dekabrdagi  № 23-m/154-son xulosasi  bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 53-sonli I/Ch va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 136-sonli I/Ch buyrug‘lari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 10-dekabrdagi 10/62-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar ayollarda osteoartrozni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  statsionarda davolanish muddatini qisqartirish  va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usulini qo‘llash klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bemorga nisbatan 17642000 sum iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan. Xulosa: osteoartrozning rivojlanishiga erkaklarda suyak va bo‘g‘imlar jarohati, yassitovonlik / qomat buzilishi sabab bo‘lsa, ayollarda asosiy xavf omili irsiy moyillik, premenopauza va klimakterik davr, ortiqcha vazn/semizlik, ko‘p homiladorlik va tug‘ish (uchtadan ortiq) sabab bo‘lishi asoslangan.
ikkinchi ilmiy yangiligi: ilk bor ayollarda osteoartrozning og‘irlik darajasidan  qat’iy nazar vitamin D miqdorining statistik ishonarli tanqisligi sababli kal`siy metabolizmining disbalansi 1-guruhdagi bemorlarda qon zardobidagi kal`siyning kamayishi, 2-guruhdagi bemorlarda esa kompensator giperkal`siemiya, keksa yoshdagi ayollarda ostopeniya va kuchli osteoporoz  aniqlanganligi bo‘yicha «Ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2023-yil 4-dekabrdagi  № 23-m/154-son xulosasi  bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 53-sonli I/Ch va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 136-sonli I/Ch buyrug‘lari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 10-dekabrdagi 10/62-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar ayollarda osteoartrozni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  statsionarda davolanish muddatini qisqartirish  va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usulini qo‘llash klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bemorga nisbatan 17642000 sum iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan. Xulosa: ayollarda osteoartrozning og‘irlik darajasidan  qat’iy nazar vitamin D miqdorining tanqisligi sababli kal`siy metabolizmining disbalansi 1-guruhdagi bemorlarda qon zardobidagi kal`siyning kamayishi, 2-guruhdagi bemorlarda esa kompensator giperkal`siemiya, keksa yoshdagi ayollarda ostopeniya va kuchli osteoporoz  tashxisi asoslangan.
uchinchi ilmiy yangiligi: ilk bor ayollarda osteoartrozning og‘irlik darajasidan qat’iy nazar  IL-17A, TGF-β2,  IGF-1 miqdorlarining ishonarli darajada ortishi fonida oligomer matriksili tog‘ay oqsili (COMR) va  I tip kollagenning N-terminal telopeptidi (NTX-I) miqdori ko‘rsatkichlarining ortishi aniqlanganligi bo‘yicha «Ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2023-yil 4-dekabrdagi  № 23-m/154-son xulosasi  bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 53-sonli I/Ch va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 136-sonli I/Ch buyrug‘lari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 10-dekabrdagi 10/62-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar ayollarda osteoartrozni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  statsionarda davolanish muddatini qisqartirish  va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usulini qo‘llash klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bemorga nisbatan 17642000 sum iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan. Xulosa: ayollarda osteoartrozning og‘irlik darajasidan qat’iy nazar  IL-17A, TGF-β2,  IGF-1 miqdorlarining ortishi fonida oligomer matriksilli tog‘ay oqsili (COMR) va  I tip kollagenning N-terminal telopeptidi (NTX-I) miqdori ko‘rsatkichlarining ortishi asoslangan.
to‘rtinchi ilmiy yangiligi: ilk bor ayollarda yoshiga bog‘liq tizza bo‘g‘imlari remodulyasiyasini tashxislashning samarador mezonlari sifatida - himoya omillari (estradiol, IGF-1 va 25(OH) D3), zararlanish omillari (IL-17A, COMP tog‘aylar destruksiyasi markerlari) va subxondral suyak rezorbsiyasi markerlari (NTX-I) miqdorlarini aniqlash isbotlanganligi  bo‘yicha «Ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2023-yil 4-dekabrdagi  № 23-m/154-son xulosasi  bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 53-sonli I/Ch va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 136-sonli I/Ch buyrug‘lari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 10-dekabrdagi 10/62-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar ayollarda osteoartrozni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  statsionarda davolanish muddatini qisqartirish  va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Navoiy viloyati nogironligi bo‘lgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va protezlash markazi va Qashqadaryo viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ayollarda osteoartrozning immuno-yallig‘lanish holatini baholashning yangi usulini qo‘llash klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bemorga nisbatan 17642000 sum iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan. Xulosa: ayollarda yoshiga bog‘liq tizza bo‘g‘imlari remodulyasiyasini tashxislashning samarador mezonlari sifatida - himoya omillari (estradiol, IGF-1 va 25(OH) D3), zararlanish omillari (IL-17A, COMP tog‘aylar destruksiyasi markerlari) va subxondral suyak rezorbsiyasi markerlari (NTX-I) miqdorlarini aniqlash asoslangan.